Psixoloji Mən

Mənim “mən”im, kim olduğum, düşünən, hiss edən və hərəkət edən o şey, dərindən tanımağımız üçün özümüzü araşdırmalı olduğumuz bir şeydir.

Hər yerdə cəlbedici və heyranedici çox gözəl nəzəriyyələr var; lakin özümüzü tanımırıqsa, bütün bunların heç bir faydası olmaz.

Astronomiyanı öyrənmək və ya ciddi əsərlər oxuyaraq bir az əylənmək heyranedicidir, lakin bir alim olmaq və özü haqqında, “mən” haqqında, sahib olduğumuz insan şəxsiyyəti haqqında heç nə bilməmək ironikdir.

Hər kəs istədiyini düşünməkdə tamamilə sərbəstdir və səhvən insan adlanan intellektual heyvanın subyektiv səbəbi hər şeyə imkan verir, bir birəni at, atı da birə edə bilər; rasionalizmlə oynayan çoxlu intellektuallar var. Bəs bütün bunlardan sonra nə?

Alim olmaq müdrik olmaq demək deyil. Maarifli cahillər alaq otu kimi çoxdur və yalnız bilmirlər, həm də bilmədiklərini də bilmirlər.

Maarifli cahillərdən özlərini bildiklərinə inanan və özlərini belə tanımayan savadlılar başa düşülür.

Psixologiyanın mənliyi haqqında gözəl nəzəriyyələr qura bilərik, lakin bu, məhz bu fəsildə bizi maraqlandıran şey deyil.

Seçim prosesinin depressiyasına düşmədən, özümüzü birbaşa yolla tanımalıyıq.

Anbaan, andan-ana hərəkətdə özümüzü müşahidə etməsək, bu heç bir şəkildə mümkün olmazdı.

Özümüzü hər hansı bir nəzəriyyə və ya sadə bir zehni spekulyasiya vasitəsilə görməkdən söhbət getmir.

Birbaşa olduğumuz kimi görmək maraqlıdır; yalnız bu yolla özümüz haqqında həqiqi biliyə çata bilərik.

İnanılmaz görünsə də, özümüzlə bağlı səhvimiz var.

Sahib olmadığımızı düşündüyümüz bir çox şeyə sahibik və sahib olduğumuzu düşündüyümüz bir çox şeyə sahib deyilik.

Özümüz haqqında yanlış anlayışlar formalaşdırmışıq və nəyin artıq, nəyin əksik olduğunu bilmək üçün bir inventar aparmalıyıq.

Əslində sahib olmadığımız belə və ya elə keyfiyyətlərə sahib olduğumuzu güman edirik və sahib olduğumuz bir çox fəzilətləri şübhəsiz ki, bilmirik.

Biz yatan, şüursuz insanlarıq və bu ciddidir. Təəssüf ki, özümüz haqqında ən yaxşısını düşünürük və yatdığımızdan belə şübhələnmirik.

Müqəddəs yazılar oyanmağın zəruriliyini təkid edir, lakin bu oyanışa nail olmaq üçün sistemi izah etmir.

İşin ən pis tərəfi odur ki, müqəddəs yazıları oxuyanların çoxu yatdıqlarını belə anlamırlar.

Hər kəs özünü tanıdığına inanır və uzaqdan da olsa “çoxluq doktrinası”nın mövcudluğundan şübhələnmir.

Hər kəsin psixoloji “mən”i həqiqətən çoxşaxəlidir, həmişə çoxluq kimi olur.

Bununla demək istəyirik ki, maarifli cahillərin həmişə güman etdiyi kimi, çoxlu “mən”imiz var, tək deyil.

Çoxluq doktrinasını inkar etmək özünü axmaq yerinə qoymaqdır, çünki hər birimizin sahib olduğu daxili ziddiyyətləri bilməmək işin son həddi olardı.

Qəzet oxuyacağam, - deyə intellektin “mən”i deyir; belə oxumağa lənət, - deyə hərəkətin “mən”i qışqırır; velosipedlə gəzməyə getməyə üstünlük verərəm. Nə gəzmək, nə isti çörək, - deyə üçüncü biri narazılıqla qışqırır; yemək yeməyə üstünlük verərəm, acam.

Əgər özümüzü bütöv bir güzgüdə, necəyiksə elə görə bilsəydik, çoxluq doktrinasını birbaşa özümüz kəşf edərdik.

İnsan şəxsiyyəti sadəcə görünməz iplərlə idarə olunan bir kukladır.

Bu gün Qnozisə əbədi sevgi andı içən “mən”, daha sonra andla heç bir əlaqəsi olmayan başqa bir “mən” tərəfindən əvəz olunur; sonra subyekt geri çəkilir.

Bu gün bir qadına əbədi sevgi andı içən “mən”, daha sonra bu andla heç bir əlaqəsi olmayan başqa bir “mən” tərəfindən əvəz olunur, sonra subyekt başqasına aşiq olur və kağız qəsr yerlə bir olur. Səhvən insan adlanan intellektual heyvan çoxlu insanla dolu bir ev kimidir.

Çoxsaylı “mən”lər arasında heç bir nizam və ya uyğunluq yoxdur, hamısı bir-biri ilə mübahisə edir və üstünlük uğrunda mübarizə aparırlar. Onlardan hər hansı biri orqanik maşının əsas mərkəzlərinin nəzarətini ələ keçirdikdə, özünü tək, ağa hiss edir, lakin sonda devrilir.

Əşyalara bu nöqteyi-nəzərdən baxaraq, intellektual məməlinin əsl mənəvi məsuliyyət hissinə malik olmadığına dair məntiqi bir qənaətə gəlirik.

Şübhəsiz ki, maşının müəyyən bir anda dediyi və ya etdiyi şey sırf o anlarda ona nəzarət edən “mən”in növündən asılıdır.

Deyirlər ki, İsa peyğəmbər Məryəm Maqdalenanın bədənindən yeddi cin, yeddi “mən” çıxarıb, yeddi ölümcül günahın canlı təcəssümü.

Aydındır ki, bu yeddi cinin hər biri bir legionun başçısıdır, buna görə də bir nəticə olaraq deməliyik ki, daxili Məsih Maqdalenanın bədənindən minlərlə “mən”i qova bilib.

Bütün bunları düşünərək, aydın şəkildə nəticə çıxara bilərik ki, içərimizdə sahib olduğumuz yeganə layiqli şey MAHİYYƏTDİR, təəssüf ki, eyni şey İnqilabi Psixologiyanın bütün o çoxsaylı “mən”ləri arasında ilişib qalıb.

Mahiyyətin həmişə öz daralması sayəsində emal olunması təəssüf doğurur.

Şübhəsiz ki, eyni şey olan mahiyyət və ya şüur dərindən yatır.