Ar Frankiz

Sterenn ar Frankiz n’eo ket bet komprenet c’hoazh gant Mab-Den.

War ar meizad Frankiz, kinniget bepred en un doare fall pe get, ez eus bet graet fazioù bras-eston.

Un dra wir eo e vez stourmet evit ur ger, tennet digantadurioù absurt, graet gwaskadennoù a bep seurt ha skuilhet gwad war an dachennoù emgann.

Ur ger hudur eo ar ger Frankiz, plijout a ra da bep hini, koulskoude n’eus ket a gompren gwirion diwar-benn anezhi, kemmesk zo e-keñver ar ger-se.

N’eo ket posupl kavout un dousennad tud a zifennfe ar ger Frankiz en hevelep doare hag en hevelep mod.

An termen Frankiz, ne vefe ket komprenadus tamm ebet evit ar racionalouriezh subjetivel.

Pep hini en deus mennozhioù disheñvel diwar-benn an termen-se: mennozhioù subjetivel an dud hep galloud ebet a realite objekivel.

Pa vez savet ar goulenn Frankiz, ez eus dizemglev, baguez, dic’hizelled e pep spered.

Sur on ne zisklerias ket Don Emmanuel Kant, aozer ar Crítica de la Razón Pura, hag ar Crítica de la Razón Práctica, ar ger-se evit reiñ ar ster resis dezhi.

Frankiz, ger brav, termen kaer: Pebezh torfedoù zo bet graet en hec’h anv!

Digablus eo an termen Frankiz en deus hudet an engroezioù; ar menezioù hag ar stêrioù, ar stêrioù hag ar morioù zo bet livet gant gwad dindan hud ar ger hud-mañ.

Pegement a bannieloù, pegement a wad ha pegement a harozed zo bet er C’hronologiezh, bewech ma’z eus bet lakaet ar goulenn Frankiz war zaol ar vuhez.

Siwazh, goude pep dizalc’hidigezh bet tizhet gant priz ken uhel, e kendalc’h ar sklaverezh e-barzh pep den.

Piv eo dieub? Piv en deus tizhet ar frankiz brudet? Pegement zo en em zieubet? A yeu, yeu, yeu!

Ar paotr yaouank a c’hoanta frankiz; seblantout a ra dic’hredus e vefe alies panez, goudor hag ur repu gantañ, o c’hoanta tec’hout diouzh ti an tad evit klask frankiz.

Disemglev eo e vefe ar paotr yaouank a zo pep tra er gêr, o c’hoanta en em ziskar, tec’hout, pellaat diouzh e lec’h-annez, hudet gant an termen frankiz. Iskis eo e vefe, pa ‘z afe en-dro gant pep seurt aezamantoù en un ti evurus, o c’hoanta koll ar pezh en deus, evit beajiñ dre zouaroù ar bed ha bezañ beuzet e-barzh ar boan.

E vefe ar reuzeudier, ar paourkaezh eus ar vuhez, ar c’hwenner, o c’hoanta da vat pellaat diouzh an ti-poultr, ar vougev, gant ar pal da gaout un tamm cheñchamant gwelloc’h, reizh eo; met e vefe ar bugel mat, ar babig eus ar vamm, o klask en em ziskar, tec’hout, disemglev ha memes absurt eo; koulskoude evel-se eo; ar ger Frankiz, hudur eo, strobinellet a ra, memes ma ne oar den e zifenniñ en un doare resis.

E vefe ar plac’h o c’hoanta frankiz, o c’hoanta cheñch ti, o c’hoanta dimeziñ evit tec’hout diouzh ti an tad ha bevañ ur vuhez gwelloc’h, logikel eo evit ul lodenn, peogwir he deus gwir da vezañ mamm; koulskoude, e buhez gwreg, e kav ne vez ket dieub, hag gant dilezel e rank kenderc’hel da zougen chadennoù ar sklaverezh.

An implijad, skuizh gant kement a reolennoù, a c’hoanta bezañ dieub, ha ma teu a-benn da vezañ dizalc’h, e kav ar gudenn a gendalc’h da vezañ sklav eus e interestoù hag e prederioù dezhañ e-unan.

Un dra wir eo, bewech ma stourmer evit ar Frankiz, e kavomp hon-unan tromplet daoust d’an trec’hioù.

Kement a wad skuilhet didalvez en anv ar Frankiz, ha koulskoude e kendalc’homp da vezañ sklaved eus hon-unan hag eus ar re all.

An dud a stourm evit gerioù na gomprenont biken, memes ma ‘z esplikeront ar geriadurioù anezho a-skiant-yezh.

Ar Frankiz zo un dra a ranker tizhout e-barzh an den e-unan. Den ne c’hall tizhout anezhi er-maez eus an den e-unan.

Marc’hata dre an aer zo ur frazenn eus ar Reter a alegor ster ar Frankiz genstel.

Den ne c’hallfe da vat eksperimantiñ ar Frankiz keit ma kendalc’hfe e skiant-prenañ da vezañ bouteilhañ en e-unan, en e-unan-penn.

Kompren an dilester-se, ma den, ar pezh on-me, zo ur gentel pa vez c’hoant bras da tizhout ar Frankiz.

Ne c’hallfemp tamm ebet distruj boestoù ar sklaverezh hep bezañ komprenet a-raok an holl gwestion-se din, an holl dra-se a sell ouzhin, ouzhin-penn.

E petra e ya ar sklaverezh? Petra eo an dra-mañ a zalc’h ac’hanomp da sklaved? Pe re eo ar stummoù-se? An holl dra-se eo ar pezh hon eus ezhomm da ziskuliñ.

Pinvidien ha paourien, kredourien ha diskredourien, zo holl er mare-se prizonidi memes ma ‘z en em soñjont dieub.

Keit ma kendalc’h ar skiant-prenañ, an esae, ar pezh a zo din hag dereat en hon diabarzh, da vezañ bouteilhañ en e-unan, en e-unan-penn, en dilester-se, en ma c’hoantoù ha ma aon, en ma c’hoantoù hag e ma startijenn, en ma frederioù ha ma feulsterioù, en ma defedoù psikologel; e vo ar mare-se en toull-bac’h.

Ster ar Frankiz ne c’hall bezañ komprenet en e bezh nemet pa vez bet distrujet boestoù hor prizon psikologel.

Keit ha ma vo an “dilester”, e vo ar skiant-prenañ e toull-bac’h; en em ziskar eus an toull-bac’h n’eo posupl nemet dre an diskar budistel, o tiskar an dilester, o zigreskiñ anezhañ e ludu, e poultrenn kosmik.

Ar skiant-prenañ dieub, dibourvez a zilester, e diouer absolu eus an e-unan-penn, hep c’hoantoù, hep startijenn, hep c’hoantoù na aon, a eksperiment en un doare eeun ar Frankiz wirion.

Pep meizad war ar Frankiz n’eo ket Frankiz. Ar mennozhioù a savomp diwar-benn ar Frankiz zo pell da vezañ ar Realite. Ar soñjoù a savomp diwar-benn an tem Frankiz, n’o deus netra da welet gant ar Frankiz aotentik.

Ar Frankiz zo un dra a rankomp eksperimantiñ en un doare eeun, ha n’eo posupl nemet dre mervel psikologel, o tiskar an dilester, o echuiñ da viken gant an e-unan-penn.

Netra ne servijfe kenderc’hel da hunvreañ gant ar Frankiz, ma kendalc’homp evel-just evel sklaved.

Gwelloc’h eo en em welet evel ma omp, sellet gant preder ouzh an holl boestoù-se eus ar sklaverezh a zalc’h ac’hanomp e toull-bac’h.

En em anaout, o welet ar pezh omp e-barzh, e tizoloimp dor ar Frankiz aotentik.