Eky'Omukyara Orika Kwembyara

Amagara g’omuntu gatandika nk’akantu kakeke akarikukwatanisibwa, nk’oku kirikubaasa kuba, n’obwire bw’amaherere bw’obutaffa bw’ebihatu birikumanya amagara.

Okwiimita, okukuura, okuzarwa, obwo nibwo butaano obw’amaani n’obutahurwa obu amagara g’ekintu kyona butandika nabwo.

Kihaho kubiika ngu obwire bwaitu obw’okubanza obw’okubaho tushemereire kubumara omu bunyatsi obuto, buli omwe ahariitwe aheebwe nk’akantu kakeke.

Nitutandika kubaho nk’akantu kakeke akataine mananu, kandi turahendera amagara turi bakuru, abakuru kandi bazaire eby’okwijuka bingi.

Iwe no kwijuka. Abakuru baingi tibarikugumaho omu bwire obu, abakuru baingi bagumaho nibaijukira ebihiire. Omukuru wena taine kindi kundi kwiija n’ekisisani. Omukuru wena mushaija gw’ebihire, ebijukirwa byazaire kandi nibyo bigumiire omu nshazi z’abazukuru baitu.

Okwiimita kw’omuntu kutandika n’obwire bw’amaherere, kwonka kucwera omu muringo gw’ebyanga by’amagara, nibwo kuriyo kugenda kutindahara.

Abashomi baingi nibaribohereera kwijuka obutahurwa bw’obwire. Ekintu ekito ekirikugumaho obwire bukye omu kasheeshe k’ekiro ky’ekizimbe, nikikiraho nk’ekirikugumaho obwire bukye, kwonka nikikiraho byona ebi omushaija arikugumaho omu myaka makumi omunaana, ekyirikubaho n’okugumaho bwangu, omushaija nagumaho omu myaka makumi omunaana byona ebi enshazi erikugumaho omu myaka miriyooni.

Ekiintu eki Zoospermo kyaba nikikwatana n’eggi, okukuura nikwo kutandika. Akantu kakeke eki amagara g’omuntu gatandika, karimu akatuuma amabara makumi ana na munaana.

Akatuuma amabara nikagaburwa omu nshazi, ekitongole ekirikukora obu kintu eki nikyo kiba kiri akatuuma amabara.

Enshazi nizigumira kwegyesa ahabw’okuba buli kamwe kazaire eby’obutaffa ebikukora buzima.

Ensi y’amaani y’Enshazi ekora akati omu nsi y’ebicweka bishatu n’ensi y’ekicweka kya kana.

Omu nshazi ohurikufa kw’abazaire baitu nikwo kuriyo kukoma eggi eririho.

Omu bunaku obu bw’amasanyarazi n’ensaho y’ebyanga by’obuto, tiharikuhikaana kukangura ngu ebintu by’amasanyarazi ebyarekirweho omumuzaire obwo ariyo arahyamu, byabeire birekwa omu nshazi n’akatuuma amabara k’eggi eryaremirweho omuzukuru.

Engira y’amagara ekorwa n’ebishushani by’ebikokye by’omushaija w’okufa.

Omu muringo gw’okugumaho, emiringo mingi y’amaani neyenda omu mubiri gw’omuntu; buli muringo gw’amaani gwine omuringo gwaagwo, buli muringo gw’amaani gutebeekanisibwa omu bwire bwagwo n’omu saa yaagwo.

Bwanyima y’emyeezi ebiri y’okwiimita, twine omuringo gw’okucweeza kandi bwanyima y’emyeezi ena y’okwiimita, amaani g’okuhamba nigatanga omu bikora buzima n’emiringo y’okuhuumura n’omubiri.

Kihaho okureeba ekijumbu ky’okukuruza n’okufa kw’ebintu byona.

Abantu abengi ab’obwengye nibagamba ngu harimu akantu karikumira okuzarwa kw’ekintu ky’omuntu n’okuzarwa kw’ensi omu mwanya gw’enyonyo.

Bwanyima y’emyeezi mwenda, omwaana nazara, bwanyima y’ekumi, okukura nikwo kutandika n’obukuru bwa buri kimwe n’okukuura okuhweire n’okuhwera kw’ebicweka ebirikumiraana.

Obwo ekitunguru ky’omutwe ky’abazaarwa kyafwaaho bwanyima y’emyaka ebiri nari eshatu, nikireeta amanyisho ngu omuringo gw’obwongo gwahweireho.

Abantu ba sayansi baingi bagambire ngu obutaha gwaagwo bw’oburomo n’obu butaha nibwo buheebwa amagara byona ebi biriho, byona ebi byabaho byona ebi biribaho.

Abantu abengi nibaseka okukangura kandi abamwe n’okukweta “ENGORI Y’ENJU”.

Nihariho okutangaza kwingi omu rugambo rw’okukangura kandi baingi nibatangaza okukangura n’okushisha.

Abantu bamwe ab’obwengye nibagamba ngu hariho okukangura kubiri. Ekya mbere nibakikweta okukangura kw’omubiri kandi ekyakabiri nibakikweta okukangura kw’omutima: Ekya mbere kikozirwe n’okukora kw’obwongo kandi ekya kabiri nikikwatana n’ekirikuhwera eki twine omunda.

Kucwera omu kureeba n’okumanya tukabaasa kubaza ngu hariho ekicweka ky’okukangura kw’omubiri okw’okuzaaza n’ekibuzire.

Omuringo ogwo gw’ekicweka ky’okukangura gukora ahansi y’ekicweka ky’amagezi.

Ebishushani by’omubiri, eby’okureeba, eby’okuzaaza, engano ezirimu enshi, eby’okuseka eby’okuzaaza, ebiteekateeka nibiba nibakora omu muringo gw’okubura amagezi okukangura kw’omubiri.

Okwebembera okuri ahansi kwa twazire ekucweereza ngu ebirooto by’omubiri n’engano by’ekiro bijja omu kucweeza okukangura kw’omubiri.

Obwezirikiira tiburi kubasa kubaaho obwire bwona obwo hariho ekicweka ky’okukangura kw’omubiri.

Kiri butaha ngu okukangura kw’amagezi kwahukanisa ahari eki kikwetwa okukangura kw’omubiri, okukangura kutaikiriire, okukangura okuri ahansi.

Buli kishushani kibaasa kureebwa omu muringo gw’okukomesereza n’okuhereza, kwonka ekicweka ky’okukangura omuringo gw’omubiri, okukangura okuri ahansi, okukangura okuri ahansi, okukangura kuturikire kuturaheebwa kurikumanya n’ebishushani by’omubiri, eby’obusaasi, eby’okuburwa.

Twaba nitwenda obwezirikiira obuhweire, oburi kimwe, oburiho, tushemereire kutunga okureeba okukangura kw’amagezi kwonka okukangura kw’omubiri n’ekicweka ky’okukangura okukangura kutarikiriire, okurikukora, okurikuziika.

Titugashemereire kwijuka omukago ogurikukora hagati y’omubiri n’okukangura.

Kucwera omu kwekwata okuri ahansi, tushemereire kuhindura buli muringo gw’okukangura kw’omubiri n’emiringo yona y’okukangura kw’okuziika n’okukangura okuri ahansi okurikukora, omu kukangura kw’amagezi, okukangura obwomeezi.

Okukangura okuriho kumeeme okuhanga, kurikutaahiire omuntu omuhangi kubasa kubaza telefoni, iradio, enyonyo, n’ebindi.

Okukangura kw’omukazi omu mbeera y’okwiimita nikurikukora aha kukuura kw’omwaana. Nibukureebwa ngu buli maama abaasa n’okukangura kwaagwo kuhindura obwongo bw’omwaana.

Kiringiire ngu omukazi omu mbeera y’okwiimita areebe ebishushani birungi, ebihembo birungi, kandi ahurikize omusika gw’omutima n’ebigambo birungi, nikyo abaasa kukora aha bwongo bw’ekintu eki arikutwara omu nda yaagwo murungi.

Omukazi omu mbeera y’okwiimita tashemereire kunywa omwenge, nari okufuka, nari okureeba ebintu bibi, ebintu ebitarikumushemeza ahabw’okuba byona ebi nibibi aha kukuura kw’ekintu murungi.

Tushemereire kumanya okusonyiwa omutima n’enihira by’omukazi omu mbeera y’okwiimita.

Abashaija baingi abataine kwikiriza n’okuhurira kw’amazima, nibaganyaasibwa kandi bagamba omukazi omu mbeera y’okwiimita. Enkanyaasi zaagwo, obusaasi obwabaireho omushaija ataine obwomeezi, nibureka aha mwaana omu mbeera y’okukuura, itari aha mubiri kwonka kwonka n’aha bwongo.

Kuturikumanya amaani g’okukangura okuhanga, nikirikukurata ngu omukazi omu mbeera y’okwiimita tashemereire kureeba ebintu bibi, ebintu ebitarikumushemeza, ebitarikuhweera, ebirikusemeza, n’ebindi.

Obwire buzire ngu gavumenti zishemereire kwekwata omu kucweeza oburemeezi oburiyo bugenda nibukura oburikukwatana n’amaama.

Nikitaikiriire ngu omu kyaro ekirikwezirika kikirisitaayo na demokrasiya, tibarikukwataana n’omutima gw’okukundana kw’amaama. Nikibi kureeba amaheenga g’abakazi omu mbeera y’okwiimita batarikugumaho, barekirweho omushaija n’ekyaro, barikuzaaga ekicweka ky’omugaati nari omulimo kandi nibakora emirimo eyorobi, kubaasa kugumaho n’ekintu eki barikutwara omu nda zaabo.

Embeera ezi ezi abantu batarikubasa kugumamu omu kyaro eki, okufumbira n’okubura obuhangwa bw’abarikulembera n’ebyaro nibyoreka aha mazima ngu demokrasiya teriyo.

Ebyombeko by’abarwaire n’ebyombeko by’amaama tibikacweeza buzima ebizibu ahabw’okuba omu byombeko ebyo nibwo abakazi nibabasa kuhika obwo okuzara kuraheire.

Nituhenda enju zoona ezirikukoma hamwe, ebyaro by’omusiri ebihweire n’ebijumbi n’enganda z’abakazi omu mbeera y’okwiimita abafumbire, oburwaire n’enju z’abaana baabo.

Enju ezi ezirikukoma hamwe nizo zijja kutaaha abakazi abari omu mbeera y’okwiimita abarikufumbira, ezijwire ebyombeko byona, obushatu, omusika, okuhweera, oburungi, n’ebindi, biracweeza buzima ekizibu kikuru ky’amaama.

Tushemereire kumanya ngu ekyaro ky’abantu ni enju nkuru kandi ngu tihariho kizibu ky’okutaaya ahabw’okuba buli kizibu omu muringo ogurikukiraho nari ogundi nigusa omu kikundi ky’ekyaro. Nikibi kutoora abakazi abarikuzaara ahabw’okuba nibafumbire. Nikibi kubakeereza, kubatenga nari kubatwara omu kito ky’abandira.

Omu kyaro eki turiyo turigumamu titurikubasa kugira abaana n’abaine okutwara, ahabw’okuba twena turi bantu kandi twine oburenganzira oburikumira.

Tushemereire kuhanga demokrasiya y’amazima, twaba turikwenda kwemerwa okuhwa n’okugumaho kw’ekikomunisiti.