Gumizamu n'ebyahandiikirwe

Orurembo Rwomunda

Kugatta embeera z’omunda n’ebifa ebweru mu ngeri entuufu, kwe kumanya okutunga amagezi… Ekintu kyonna ekibaawo mu magezi kyeetaaga embeera y’omunda ey’enjawulo…

Naye, eky’ennaku abantu bwe beekebejja obulamu bwabwe, balowooza nti buno bwennyini bulimu bintu bifa ebweru byokka… Abantu abanaku! balowooza nti singa kino oba kiri tekyabajjira, obulamu bwabwe bwandibadde bulungi…

Balowooza nti omukisa gwabasisinkana era nti baafiirwa omukisa gw’okuba abasanyufu… Banakuwalira ekyo kye baafiirwa, bakaaba ekyo kye banyooma, basinda nga bajjukira ebyali bibalemesezza edda n’ebizibu…

Abantu tebaagala kutegeera nti okuba obuntu si kwe kubeerawo era nti obusobozi bw’okubeerawo mu bwetegefu businziira ku bulungi bw’embeera z’omunda ez’Omwoyo… Mazima ddala tekiyinza kubaawo ng’ebintu ebweru mu bulamu birungi, singa tetuli mu kiseera ng’ekyo mu mbeera y’omunda entuufu, ebintu ebisinga obulungi bisobola okulabika ng’ebitafaayo, ebinyigiriza oba ebibuzaalize…

Omuntu alindirira embaga n’essanyu, kintu kibaawo, naye kiyinza okubaawo nti omujjukirwa ennyo mu kiseera ekituufu eky’ekintu ekyo, nga tawulira bulungi mu ekyo era nti ekyo kyonna kifuuka kikalu era kikozze ng’enkola…

Ebimaze okubaawo byatuyigirizza nti si bantu bonna abajjira ku mbaga oba okuzina, basanyuka mazima… Tewabulawo muntu muzibu mu mbuga esinga obulungi era n’ebintu ebisinga obulungi bisanyusa abamu era bireetera abalala okukaaba…

Abantu batono nnyo abamanyi okugatta mu kyama ekintu ekiri ebweru n’embeera ey’omunda entuufu… Kya nnaku nti abantu tebamanyi kutunga mu bwetegefu: bakaaba nga balina okuseka era baseka nga balina okukaaba…

Okufuga kwawukana: Omuntu omugezi ayinza okusanyuka naye tajjula buli kiseera obusirusiru obuyinza okumuviiramu okukoowa; okunakuwala naye si kwejjusa era si kwekubagiza… okuba omuteefu wakati mu bukambwe; okwewala okutamiira mu binyumu; okubeera abalamu mu bwenzi, n’ebirala.

Abantu abanaku era abeemima balowooza ku bulamu ekisinga obubi era mazima tebaagala kutunga… Buli lunaku tulaba abantu abatali basanyufu bokka, naye era —era ekisinga obubi—, bafuula n’obulamu bw’abalala okuba obubi…

Abantu ng’abo tebandikyuka ne bwe bandikutunga buli lunaku mu mbuga ku mbuga; obulwadde bw’omwoyo babutwala munda mwaabwe… abantu ng’abo balina embeera ez’omunda ez’omugwagwa ddala…

Kyokka abantu abo beeyita abatuukirivu, abatukuvu, abalungi, abagagga, abawereza, abajulizi, n’ebirala, n’ebirala, n’ebirala. Be bantu abeeyogerako ennyo; abantu abayagala nnyo bokka…

Abantu abasaasira nnyo bokka era abanoonya buli kiseera engeri z’okuwona obuvunaanyizibwa bwabwe… Abantu ng’abo bamazze okuyiga ku mitima eminnyo era kigambululo nti olw’ensonga eyo batonda buli lunaku ebintu by’omwoyo eby’obuntu obutali bwa bwami.

Ebintu ebiyinza okuba by’amagezi, okukyusa obugagga, obwavu, amabanja, ebizibu, n’ebirala, biba bya bantu abo abatamanyi kutunga… Omuntu yenna ayinza okweyigiriza empisa ennyingi, naye abantu batono nnyo abayize kutunga obulamu mu ngeri entuufu…

Omuntu bw’ayagala okwawula ebintu ebiri ebweru ku mbeera z’omunda ez’omwoyo, alaga mu ngeri entuufu obutaba na busobozi bw’okubeerawo mu kitiibwa. Abo abayiga okugatta mu bwetegefu ebintu ebiri ebweru n’embeera z’omunda, batambula mu kkubo ly’obuwanguzi…