Ddu ɣer ugbur

Tudert N Umdan

Yella yiwen urgaz ilul, iɛac setta wuḥed u semmusin iseggasen yemmuth. Maca anda illa uqbel n 1900, d anda yezmer ad yili s deffir n 1965? Tusnakt tunṣibt ur tessin acemma ɣef waya akk. D taggelt n wuguren akk ɣef tudert d lmut.

S tazwert nɣer: “ARGAZ YEMMUTH AXATAR AKUD-IS YEFTA, UR YELLA ḤEDD ISENQAḌ MAḌḌAL ɣER TMEKKAST N LMEYYET”.

Yal ass d aɣerḍes n wakud, yal ayyur d aɣerḍes nniḍen n wakud, yal aseggas dɣa d aɣerḍes nniḍen n wakud d waɣerḍas-agi akk yettwabḍanen deg wakkad yettemsiliḥen AƔERḌES AMEQQRAN N TUDERT.

Akud d aglay, d tudert n TMEKKAST TAƔURMAT d tafrawt tuṛḍelt.

Tudert n TMEKKAST TAƔURMAT tettnerni deg wakud-ines, tettlulu deg wakud-ines d tettmeth deg wakud-ines, ur tezmir qet ad tili s deffir n wakud-ines.

Ameslay-agi ɣef wakud d ugur i yettwaxemmemen ɣer waṭas n imusnawen. Ssiwa n tayda akud d TASEKKILT TASEKKWANIT.

Tajyusit n EUCLIDES tekfi kan ɣer umaḍal AKELLAN MACA amaḍal yesɛa sa tisekkilin, d TASEKKWANIT d AKUD.

Tigullelt taddaylant tettxemmem TIRWIT am tneqqiɛ n wakud deg ujerriḍ ilɣa, ur yezmir yili wacemma yewɛer ɣef waya ma yella aqara axatar TIRWIT d TASEKKILT TASEMMUST.

Yal tikelt n tili tettwaḍefreḍ deg wakud d tettɛawad i lebda.

Lmut d TUDERT d sin yiragen yettemlalen. Tudert tettfakka ɣer urgaz i yemmuten maca tettbda tayeḍ. Akud yettfakka d akud yettbda, lmut tettili tettwanṭel ɣer UḌU UBERDAN.

Waya yeɛni ilaq-aɣ neɣdduɣal, ad nqeṛreb ɣer umaḍal-agi s deffir n lmut bac ad nɛawed adrim n tili, maca ma, TMEKKAST TAƔURMAT tettɛeddi d lmut, aniwa neɣ d acu ara yeɛdduɣalen?

Ilaq ad nḍeggṛu yiwet n tikelt i lebda belli NEK d win i yettkemmilen s deffir n lmut, belli NEK d win i yeɛdduɣalen, belli NEK d win i yeqerrben ɣer waɣar n imeṭṭawen.

Ilaq ɣer iɣennasen-nneɣ ur ad tɛerrḍen ara Aɣar n UḌU ma d Tasertit n TLELIT TAMEGRUDT i yesselmaden S TUSNEKT TASEGRUDT.

Tasertit-agi yettwabḍanen n TLELIT tusa-d seg tɣuri n KRISHNA i yellan d AGDAL INDOSTAN n lɛadda Védico, mɣer tezzyen d tɛedlen s deffir n imessuref.

Deg ugdal asemɣer iṣeḥḥan n Krishna, kan Iɣeryazen, Iɣarbazen, wid yellan sɛan TIƔURMAT TAQDUSET, d wid kan i yettlalen.

NEK YETTWARNUN I YEƐDDUƔALEN, yeqqareb maca ayagi ma d TLELIT. Imɣaren, tiɣitwin YEƐDDUƔALEN, maca ayagi ma d TLELIT.

Aqara n UḌU n rruɣ d tikin, aqara n tɛawid taneggarut ur yelli d aqdim, d nezmer a-t-naf deg TUSSNA TAQURIT d deg usmili aqdim n INDOSTAN.

Adu ubeddel n Wussan d Iḍan n BRAHAMA, taɛawid ur yettḥebbsen n KALPAS, atg., ttwazanen ur yettḥebbsen ɣer tikta tissussufɣen ɣer Tussna Taqurit d ɣer Ulɣu n UFEṚREM ubeddel neɣ AḌU UBERDAN.

Gautama el BUDHA isselmed s tmusni tameqqrant TUDERT n UḌU UBERDAN d aɛerwem n tudert tissussufɣen, maca TUDERT-IS tezyen mɣer ɣer iḍeffiren-is.

Yal AḌU yeskan seg taɣawsa tajḍiḍt TGA n TMEKKAST TAƔURMAT, ayagi yettwaẓẓaṛ deg setta iseggasen imezwura n tmetti.

Tudert n twacult, tudert n ubrid, d aɣerbaz, yettakin i TMEKKAST TAƔURMAT, tirza-ines iṣeḥḥan.

LMTEL n imeqqranen d iǧehden i TMEKKAST TAQURIT.

Umeẓyan yettlamed mɣer s lmtel mɣer s lmurem. Taɣara tegrewt n tɛac, lmtel yegrewen, lɛwada iɛḍalen n imeqqranen, yettakin i tmekkast n umeẓyan tira-agi tefrer tɛerreḍ d teskirdet n wakud i nezmer neɛac.

Deg wakuden-agi igrudanen laẓri yettwabedder d amenzaɣ mɣer s tfeṛɣa d ubixel d amenzu d amenzu deg tɛeccaṛa-agi tissussufɣen deg yiɣermawen.

Aṭas n warrac i yellan d waqten deg wakuden-agi ilaq-as ad ttwakessen mlen d imeṭṭawen d tazzla d imrabten d iɛeqlen n ubabbaṭ neɣ n yemmaṭ. D deg usemɣer belli deg taɣara-agi TMEKKAST n umeẓyan tettnerni deg uɣanib n uɣil, n uɛeqcel d ur d yuḥemmel.

Yella awal aqdim i yeqqaren: “Mmi-s n wiyiḍ yettfeḥu d amejṛuḥ deg imukan akk”. Deg taɣawsa-agi dɣa yella umruy maca ayagi nezmer ad nḥesseb s wudmawen n ufus d wudmawen i yuɣalen.

Imenzagen gar babaṭ d yemmaṭ ɣef teɣawsa n tuzzya, imeṭṭawen d imeṭṭawen n yemmaṭ yerwan neɣ n urgaz yerwan, yerwesan d imeɣben, yettḍeggiṛen deg TMEKKAST n umeẓyan azamul ur yettwassaren n uɣil aɣerfan d tmeswiɣest ur yettwassaren deg tudert.

Deg ixxamen igrudanen tilɣatin tiberdaniyin tḥeqren iqeddacen-nsent mi akken ad ruḥent ɣer umḍel yettuzuznen neɣ ad uzuzen udmawen-nsent. Aberdan n tilɣatin yettḥussu d yeɣleb.

Umeẓyan i yettwalin tikin-agi akk n teḍḍiɛɛ yettḥussu yeɣleb deg umeqran, ma yella yettarra iman-is d tama n yemma-s aɣarfan d taberdanit, neɣ d tama n teqcict tameɣbunt tezuznunt d ttawaqɛent d yeqqel d uɛeqlen deg TMEKKAST TAQURIT.

Seg wayen i yella yettwaɣanḍer tilifizyon yettḍeggiṛen tayda n twacult. Deg wakuden nniḍen urgaz yettusa-d seg ubrid d tettwaqbal s tmeɣra sɣur tameṭṭut-is. Ass-a deg ass tameṭṭut ur tettfeɣ ara ad taqbel urgaz-is ɣer tewwurt axatar tettwamel s tilifizyon.

Deg yiɣermawen imezdaɣen babaṭ, yemmaṭ, arrac, ticcirin, yettwabedder am imeqqranen ur yettxemmimen zdat n udmawen n tilifizyon.

Tura urgaz ur yezmir ad yeqqer ɣer yiwet n tameṭṭut acemma n uguren n wass, lxedma, atg., atg. axatar ayagi yettwabedder yella yessenẓen yettwali asaru n yelli, tikin tifessasin n Al Capone, uzuzen taneggarut n tazzla tajḍiḍt, atg. atg. atg.

Arrac yettwarfanen deg uɣerma amaynut-agi uɣarban yettxemmim kan deg uqerruy, deg yiberden, deg yiḍerrusen n toyut bac ad tenɛeqlen d ad ɛac deg taɣara-ines tikin tifessasin n tjelḥet am akken i t-ttwalan deg udmawen n tilifizyon.

D cceḥ ayagiɣanḍeren-t iṣeḥḥan n tilifizyon yettwaqnen s teɣwal iɛeqlen. Ma yella tawmat tseqqer ayagiɣanḍeren-t deg taɣara tameqqrant neɣ ad tlemden tussna tatwilit, neɣ ad sselmaden tẓuri tigejdant iṣeḥḥan n TEGMART TATWILI, neɣ ad tenakin imessuɣen i imaden, iɣanḍeren-t-agi ad yili tebrik ɣer tawmat, yezmer ad yettwaqen s tmusni bac ad isegraw tamhekkast taɣurmat.

D ayen ur isehlen ara ad nessers TMEKKAST TAQURIT s uẓawan yerwan, ur yettɛaddlen, d ur yettwagalen. D ayen yegrawen ad nessers TMEKKAST n warrac, s tullast n imezzeɣen d ibulisiyen, tikin n leɣder d tiserḍanin, idrimen n laẓri, tasertit, atg.

Uḍu n usuffeɣ-agi nezmer a-t-nwali deg Imɣaben ssiwa s cause, imeqqeren iǧehden, atg.

D ayen iɣewren belli immaṭ ttzellagen i warrac-nsent, tenakin i imrabten, tenɛebban s awal yerwan d iɛeqlen. Uḍu n tɛada-agi d azzal, d ur yuḥemmel, d tḍeggiṛ n tayda, atg.

Deg tɛada nɣer nezmer ad nwali arrac i yettwarfanen gar imrabten, yiɣil d izɣaren, yeqqaren d imessuɣen iǧehden mlen n leɣder d tidirɣel d wazalen akken n tayda d tqeddest.

Ilaq ad nerr ameqqran ad nessuqel teɣri n tazmert ad nessileɣ adrim s deffir yiɣermawen.

Ilaq ad nessen belli taɛebbuẓt d tajehdiwin ilaq-itent ad ttwassen gar snat tiberdin n tɛegguẓt n tejḍiḍt.

BABAṬ yettaswir TAJEHDIWIN, YEMMAṬ tettaswir TAƐEBBUẒT. Babaṭ yettaswir TUSSNA. YEMMAṬ tettaswir TAYDA.

TUSSNA d TAYDA, TAJEHDIWIN d TAƐEBBUẒT tettɛaddlen gar snat tiberdin n tɛegguẓt tatwilit.

Babatat d Yemmaṭ n twacult ilaq ad ttwassen gar-asen i tmentelt n yiɣermawen.

D ameqqran, d ilaq, belli Batat d Yemmaṭ n twacult ad mlen teɣri n tzerriɛ deg tigullelt taquritt WALEN UBEDDEN n UJELLIL.

D ayen iɣewren belli arrac imezdaɣen ur yessɛen ara tayda n UQADADEN, ayagi yettwaɣefren ɣer tullas n irgazen yettwalan d ibulisiyen, tilifizyon, asaru, atg. zzyen tigullelt n warrac.

TUGLUST TATMELLELT n USENFLI AƔURMAN, deg taɣara iḍehren d tumlilt tettḥettem i tbeddel n uleqɛa gar UZAL d TASEKKIRT.

Deg tlata neɣ rebɛa iseggasen imezwura n tudert, kan yettwassen deg umeẓyan talɣa n TASEKKIRT, deɣya umeẓyan yella iɣezfan, iɛezzan, yeččur deg wakkad tirziwin Tusniyin-is.

Mi akken UZAL yettḍeggiṛ aɛeqlen ɣer tmekkast taquritt n umeẓyan talɣa-yagi akk n TASEKKIRT tettḍeggiṛ d deg uɣar-is tettfeɣen tjeḥdiwin Tusniyin i yellan d yimawlan i yal iɣersi.

Am akken ilaq ad neḍḍefreḍ gar UZAL d TASEKKIRT, ilaq daɣen ad neḍḍefreḍ gar TMEKKAST d TASEKKIRT.

Aɣersi yettlulu s TASEKKIRT maca ur yettlulu ara s TMEKKAST, ayagi taneggarut ilaqa-d a-tt-neqleb.

TMEKKAST d TASEKKIRT ilaq ad tentnerni deg taɣara tɛaddlent d tettwagant.

Deg tɛada nɣer nezmer ad nɛeqlen belli mi akken TMEKKAST tettnerni s sɣert ɣef tlata n TASEKKIRT, uḍu-ines d AΣEBBUC.

Almuqɛed d tamussni n waṭas n iseggasen inekfa-d ad nessen belli mi akken TASEKKIRT tettnerni wakked ssiwa ad neddem taɣawsa deg usiliɛ tameqqrant tamɣabnant n TMEKKAST, uḍu-ines d asɣar ur yettusilen, bla tmekkast, yella d ilelli n wul maca ur yettwasqar, d ujemmel.

Taneṛni TAƐADDLENT n TMEKKAST d TASEKKIRT yettakin ɣer urgazen d tilɣatin tiǧehdaniyin.

Deg TASEKKIRT nesɛa ayen yellan yimawlan, deg TMEKKAST nesɛa ayen yettwazzelen.

Deg TASEKKIRT nesɛa tiǧehdaniwin-nneɣ i yellan d yimawlan, deg TMEKKAST nesɛa lmtel n imeqqranen-nneɣ, ayen i nlemden deg Uɣerma, deg Uɣerbaz, deg Ubrid.

D ameqqran ad tenakin i warrac imekli i TASEKKIRT d imekli i TMEKKAST.

TASEKKIRT tettwarẓeq s taɣezfant, tayda bla tbeddel, uẓawan, izeɣlawen, talɣa, taɛedda, atg.

TMEKKAST ilaq ad tettwaṛẓeq s lmtel iṣeḥḥan n imeqqranen-nneɣ, s asileɣ amussni n uɣerbaz, atg.

Ilaq warrac ad uksen ɣer tamenza deg leɛmer n setta iseggasen taɣawsa iɛeddan sɣur kinder.

Arrac ilaq ad lemmden tiberdan imezwura ttidiren, ihi asileɣ yettwaɣen ɣer-sen, yettwaṣḥen, yettwaḥemmel.

ASELLEƔ AGAJDAN yesselmad belli seg akken kinder neɣ gerḍen i warrac, ilaq ad yettwaqen deg taɣara iṣeḥḥan yal yiwen seg tlata n tirza n TMEKKAST TAƔURMAT, i yettwasnen am asxemmem, am teddit d tɛada, ihi tmekkast n umeẓyan tettnerni deg taɣara tɛaddlent d tettwagant.

Taɣawsa n ulqad n TMEKKAST n umeẓyan d taneṛni-ines, d tjeḥdiwin tameqqrant i BABAṬ N TWACULT d ISELMADEN N UƔERBAZ.

Tallal n TMEKKAST TAƔURMAT yettwassen ssiwa n lekɛaf n tɣawsiwin Tusniyin s wayen yettwaqeṛben.

Tuzzya n TMEKKAST, TASEKKIRT, UZAL neɣ NEK, yella gar tlemmaden n TUGLUST aṭas n telwit.

Wiyyaɛ tɛerrḍen ɣer TMEKKAST d TASEKKIRT d wiyaɛ tɛerrḍen ɣer UZAL neɣ NEK d TASEKKIRT.

Aṭas n Iɣerbazen Iseɣḍeren-Tusniyin neɣ Iseɣḍeren-Uɣellenin sɛan amenzu n usiɣ-nsen TUDERT URNETTLAQQADEN.

Ilaq ad neḍeggṛu belli ma d TMEKKAST i ilaqaɣ ad nessaṛes.

Ilaq ad nessen belli neḥwej ad nerr UZAL, NEK YIMAN, ad nerr-it d polvareda tatwilit.

TMEKKAST d kan d agaru n tɛada, d agaru yella d waqet ad neqleb, ad neɣanḍer.

Deg umaḍal yella CALIGULAS, ATILAS, HITLERES, atg. Yal adrim n tmekkast ɣer wayen tuɣ acḥal, yezmer ad tbeddel s tmesɣert mi akken UZAL neɣ NEK yettwassan wakked.

Ameslay-agi ɣef tṭeggiṛ n UZAL neɣ NEK yettɛerreḍ d yettɛeggel i aṭas Iseɣḍeren-Tusniyin. Ayagi ttwamnen belli UZAL d UJELLIL, ugin belli UZAL neɣ NEK d AƔERSI YIMAN, taɣaḍa taǧlilit, atg.

Ilaq, d ameqqran, d ur yettwaḥebbsen belli UZAL neɣ NEK acemma d uJELLIL.

UZAL neɣ NEK d SATÁN n BIBLIA, azzel n tmuzɣin, tizemmar, tiɛeqlin, timeḥsatin, tɛerreḍin, tizmarin, tiɛɛebbit, tameṛwit n twacult, tɛeṛcuḍin, aɣerma, atg., atg., atg.

Aṭas i yeɣɣeren deg taɣara tjeḥlit belli deg-nneɣ yella NEK AɛLAYAN neɣ UJELLIL d NEK AẓENWAN.

AƐLAYAN d AẓENWAN d sin n tneḍbaɛin n yiwet n tɣawsa. NEK AƐLAYAN, NEK AẓENWAN, d sin n tneḍbaɛin n UZAL YIMAN.

AƔERSI UJELLIL, taɣaḍa, TIJJEḌT, acemma yesɛa ad yettwaqen ɣer yal adrim n NEK. AƔERSI d AƔERSI d ayagi wakked. Aɛeqlel n AƔERSI d AƔERSI YIMAN.

TMEKKAST deg yiman-is d kan d agaru d kan d ayen. S tirza n tmekkast yezmer ad yettwassen UZAL neɣ AƔERSI, wakked yettwaḥebbes deg yiman-nneɣ.

D URGENTE ad nessaṛes NEK, UZAL, bac ad yettwassen s tirza kan n TMEKKAST-NNEɣ, TASEKKIRT Tusnit n AƔERSI-NNEɣ IDEGUELLIL.

Ilaq ad nessen ISELLMADEN mlen tayda n usiliɛ s teɣri tlata n tirziwin n TMEKKAST TAƔURMAT.

Taɛegguẓt tellaḥdant gar tmekkast d TASEKKIRT, taneṛni tɛaddlent n ASXEMMEM, uḥsis d TIDIT, taɛedda tatmellelt, ttwassen tidukan n ASELLEƔ AGAJDAN. Taɣawsa n ulqad n TMEKKAST n umeẓyan d tanɛeda-ines, d tagella tanɛebbant i BABAṬ N TWACULT d ISELMADEN N UƔERBAZ.

Tallal n TMEKKAST TAƔURMAT yettwassen ssiwa n lekɛaf n tɣawsiwin Tusniyin s wayen yettwaqeṛben.

Tuzzya n TMEKKAST, TASEKKIRT, UZAL neɣ NEK, yella gar tlemmaden n TUGLUST aṭas n telwit.

Wiyyaɛ tɛerrḍen ɣer TMEKKAST d TASEKKIRT d wiyaɛ tɛerrḍen ɣer UZAL neɣ NEK d TASEKKIRT.

Aṭas n Iɣerbazen Iseɣḍeren-Tusniyin neɣ Iseɣḍeren-Uɣellenin sɛan amenzu n usiɣ-nsen TUDERT URNETTLAQQADEN.

Ilaq ad neḍeggṛu belli ma d TMEKKAST i ilaqaɣ ad nessaṛes.

Ilaq ad nessen belli neḥwej ad nerr UZAL, NEK YIMAN, ad nerr-it d polvareda tatwilit.

TMEKKAST d kan d agaru n tɛada, d agaru yella d waqet ad neqleb, ad neɣanḍer.

Deg umaḍal yella CALIGULAS, ATILAS, HITLERES, atg. Yal adrim n tmekkast ɣer wayen tuɣ acḥal, yezmer ad tbeddel s tmesɣert mi akken UZAL neɣ NEK yettwassan wakked.

Ameslay-agi ɣef tṭeggiṛ n UZAL neɣ NEK yettɛerreḍ d yettɛeggel i aṭas Iseɣḍeren-Tusniyin. Ayagi ttwamnen belli UZAL d UJELLIL, ugin belli UZAL neɣ NEK d AƔERSI YIMAN, taɣaḍa taǧlilit, atg.

Ilaq, d ameqqran, d ur yettwaḥebbsen belli UZAL neɣ NEK acemma d uJELLIL.

UZAL neɣ NEK d SATÁN n BIBLIA, azzel n tmuzɣin, tizemmar, tiɛeqlin, timeḥsatin, tɛerreḍin, tizmarin, tiɛɛebbit, tameṛwit n twacult, tɛeṛcuḍin, aɣerma, atg., atg., atg.

Aṭas i yeɣɣeren deg taɣara tjeḥlit belli deg-nneɣ yella NEK AɛLAYAN neɣ UJELLIL d NEK AẓENWAN.

AƐLAYAN d AẓENWAN d sin n tneḍbaɛin n yiwet n tɣawsa. NEK AƐLAYAN, NEK AẓENWAN, d sin n tneḍbaɛin n UZAL YIMAN.

AƔERSI UJELLIL, taɣaḍa, TIJJEḌT, acemma yesɛa ad yettwaqen ɣer yal adrim n NEK. AƔERSI d AƔERSI d ayagi wakked. Aɛeqlel n AƔERSI d AƔERSI YIMAN.

TMEKKAST deg yiman-is d kan d agaru d kan d ayen. S tirza n tmekkast yezmer ad yettwassen UZAL neɣ AƔERSI, wakked yettwaḥebbes deg yiman-nneɣ.

D URGENTE ad nessaṛes NEK, UZAL, bac ad yettwassen s tirza kan n TMEKKAST-NNEɣ, TASEKKIRT Tusnit n AƔERSI-NNEɣ IDEGUELLIL.

Ilaq ad nessen ISELLMADEN mlen tayda n usiliɛ s teɣri tlata n tirziwin n TMEKKAST TAƔURMAT.

Taɛegguẓt tellaḥdant gar tmekkast d TASEKKIRT, taneṛni tɛaddlent n ASXEMMEM, uḥsis d TIDIT, taɛedda tatmellelt, ttwassen tidukan n ASELLEƔ AGAJDAN.