Mũndũ Ũla Ũtanĩte

Ĩsomo sya Mũsingi kwa kwĩtya kwaso nĩ kũelewa mwene mũndũ; mwĩĩnĩ wa mũndũ o na mũndũ nĩmo kwĩthĩawa na mĩao yonthe ya ũndũũme.

Ũla ũkwenda kũmanya maũndũ ma kũmĩĩsa ma ũndũũme, no nginya aisome methĩĩwe mwĩĩnĩ wake.

Ĩsomo ya ũvũngũ ĩendeeeilya kwĩka nĩ kwongelesa ũmanyi wa kĩlĩĩmi na kĩu kĩndũ kĩla mũndũ ũngĩkeka. Nĩkwonekana kana na mbesa, mũndũ o na ũndũ angĩĩthĩĩa wĩa wa kũgũra mavuku.

Tũtikũlũlũmĩĩa ũndũũme wa kĩlĩĩmi, no tũlũlũmĩĩa kũendeea kumanya maũndũ maingĩ kĩlĩĩmĩ.

Ĩsomo ya ũvũngũ ya kĩlĩĩmi yĩna maũndũ manini mamũtetheeasya kũkĩa mwene.

Mũndũ o na ũndũ mũĩthĩo, mũndũ o na ũndũ mũthũku wa kĩlĩĩmi, yĩna maũndũ manene mamũtetheeasya kũkĩa mwene.

Kuuma ŨNDŨŨME wa KĨLĨĨMI kũna ŨSŨMBI wa KĨMELI nĩkwĩthĩawa na ACHEATI na ala nĩmo matwĩĩsye andũ kwa MAKAVU na kwa KŨTHŨKĨA.

Ũĩ wa maũndũ ndũtonya kũtũtetheesya kũmanya twĩ ene kwa ŨNDŨ MŨIMA ĨLA TŨMWE.

Asyai matũmaa syana syoo sukulu, kolejinĩ, yunivasĩtĩ, polĩtĩkĩnĩ, n.k., nĩ kana mamanye ũĩ, nĩ kana mathĩĩwe na wĩa, nĩ kana matonye kwĩnenga ũũmĩ wa kũtũmĩa wĩa.

Nĩkwonekana kana nĩtũkwenda kũmanya ũĩ, tũthĩĩwe na wĩa, ĩndĩ kĩu nĩ kĩa kelĩ, kĩla kĩa mbee, kĩla kĩa mũsingi, nĩ kũmanya twĩ ene, kũmanya twĩ ũũ, twaisya kwĩ, tũthee kwĩ, nĩ kyaũ kĩla twĩ nakyo kya kwĩkala.

Ũkwĩoonĩ kwĩ maũndũ ma mũthemba woothe, ũtanu, kĩvalũkũ, wendo, ũmanyi, ũtanu, ũuumũ, ũseo, ũthaitha, n.k. na ethĩwa nĩtũtonya kwĩkala na ũũmĩ woothe, ethĩwa nĩtũkĩelewa kwa MBEE SYONTHE sya kĩlĩĩmi, nĩtũkwĩthĩa vandũ vaitũ nthĩnĩ wa Sosaiti, nĩtũkwĩũmba ũĩ waitũ mwene, ũndũ waitũ mwene wa kwĩkala, kwĩw’a na kũsũanĩa, ĩndĩ ũla ũngĩ nĩ wa ũvũngũ ĩana mũna, ũĩ wĩ weka, ndũtonya kũtwĩĩa kũelewa kwa mũsingi, kũelewa kwa kwĩtya.

Ĩsomo ya ĩvinda yĩĩ yĩthĩĩtwe na ũthĩĩwa mũnene nũndũ yĩnenga ŨTAAVŨ mũnene kwa ũĩ, kwa wĩa na nĩkwonekana kana kũthũkũmya ũĩ, kũtwĩĩa mũndũ kĩvĩĩwa, kũthũkia maũndũ make ala maseo mũno.

Kũvũthya kũtonya na kũtonya kwĩka ũndũ na kũelewa kwĩkala, na kũmanya mwene, kũna kũkwata kwa ũsyao wa NĨNĨ NMWENE, kũna kũsoma kwĩthĩwa kwĩanĩte kwa ũndũ wa kwĩsũanĩa, kwĩw’a, kũmenda na kwĩka, nĩkwĩendeea kũongelesa ũmĩĩsyo waitũ, kĩĩthĩa waitũ, kĩla kĩla kĩtwĩĩa mbanga, nzala, ũthĩĩku, ũuumũ.

Kũendeea kwĩ weka kwa ũĩ kũtwĩĩa Mamekanĩka, Asayanĩsti, atĩknĩsha, afisĩki atomĩkĩ, ala mavũngũasya nyamũ nthei, ala mawumbaa mĩio ya kũthũkĩa, n.k., n.k., n.k.

Ala onthe me andũ a wĩa, ala onthe mawumbaa Mĩomo ya Atomĩkĩ na Mĩomo ya Haĩdrojenĩ, ala onthe mavũngũasya syũmba sya ũndũũme, ala onthe acheati, kĩla kĩla matetheesya nĩ kwa mbanga na kũthũkĩa.

Nthĩĩa mamanya ala onthe acheati, nthĩĩa melewa ũsyao woothe wa kwĩkala kwa maũndũ make maingĩ.

Ũendeeo wa kĩteknolojĩ wa kĩthĩna, mĩthemba ya kũendeea, ndeke sya kũvanga, ũsemba wa mũthya, ĩlevaĩta nthĩnĩ wa nyũmba, syĩlava sya ĩlektronĩkĩ sya mũthemba woothe, n.k., itetheesya mĩtĩko taingĩ ĩla yĩandĩkawa kĩthĩna ĩla kwĩkala, ĩndĩ yĩtwĩĩa mũndũ na sosaiti, mĩtĩko mingĩ mĩnene na mĩlafu.

Kwĩkala kwĩ weka kwa MŨVEENDA WA KWĨTHĨNA kũna kwĩthĩwa na nzaa mĩtheu na mĩsĩsĩ mĩlafu ya kĩlĩĩmi, kĩtwĩĩa kwĩtwĩĩa na kwa syana syaitũ, ũthĩĩku, kĩvalũkũ na kwĩlĩĩla.

Mũĩkĩo mũnene, mũtĩko wa ũlaĩlo wa MŨNDŨ O NA ŨNDŨ, wa mũndũ o na ũndũ, nĩ kũelewa kwĩkala kwa ũndũ wake MŨIMA, ĨLA TŨMWE, nũndũ nĩw’o ũndũ wĩthĩwa tũtonya kũtetheesya mĩtĩko yonthe ya kwĩkw’ĩka.

Ũmanyi wa kĩteknolojĩ weka ndũtonya kũtetheesya mĩtĩko yonthe ya kwĩkw’ĩka, mĩtĩko yonthe yaitũ mĩlafu.

Ethĩwa tũkwenda kwĩthĩwa na ANTHŨ wa kwĩtya, ĨNDĨVĨDU ala ME IMO no nginya TWĨSĨNDĨKULŨLŨMA KĨSAIKOLOJĨ, kũmanya twĩlafu kwa nzaa syonthe sya kũsũanĩa, nũndũ TEKNOLOJĨ ya nza nĩ ũndũ wa kũthũkĩa, ethĩwa NDĨTŨELEWA wa KWĨTYA ũsyao woothe wa kwĩkala, ethĩwa NDĨTŨMĨANYA twĩ ene kwa ŨNDŨ MŨIMA.

Ethĩwa NYAMŨ ya KĨLĨĨMI yaĩendete wa KWĨTYA, ethĩwa yaĩmanya mwene, ethĩwa yaĩelewa ũsyao woothe wa kwĩkala ndeeka ŨVĨTUKO wa KŨVATHA ATOMŨ.

Ũendeeo waitũ wa kĩteknolojĩ nĩ mũseo mũno ĩndĩ wĩthĩĩa kwongelesa vinya waitũ wa kwĩka nthee kũthũkĩana na vandũ voothe kũna ũthaitha, nzala, ũkanga na mathĩna.

Waĩa o na ũndũ, ũĩ o na ũndũ ndũtonya kũtũtwĩĩa kĩla kĩla kyĩtweea KŨANĨA, ŨTANŨ wa KWĨTYA.

Mwĩĩnĩ wa kwĩkala mwĩĩnĩ mũndũ o na ũndũ nĩũũmĩĩwa mũno wĩanĩ wake, wĩanĩ wake, nzaanĩ yake ya kwĩkala na maũndũ na mĩao yĩthĩawa nthei sya ĩvũthũ, kũthũka, ũkengo, ũthũku.

Nthĩ ya andũ a mũĩmbi, nthĩ ya ala mavũnga, ya aĩnjĩnia, ya ala mavĩkĩĩla, n.k., ĩmwe ya nthĩ syĩĩ, yĩĩvũthĩĩtwe nũũmũ, kũthũka, kwĩkanĩa, ĩvũthũ, n.k.

Kũna kũelewa kwa twĩ ene ũlaĩlo mwene, wĩa kana ũĩ, kũtwĩĩa kwa ũuumũ na kũvũta mĩio. Amwe makũlũlũkaa mathĩĩwe mbee kwa nzaa sya kũnyw’a ũkĩ, kanyũnĩ, taverina, kabea, ala ũngĩ meenda kũkĩa mathĩĩwe mbee kwa nzaa, mofĩnĩ, kokeinĩ, mariwanna na ala ũngĩ kwĩsĩĩya na ũthũku, wĩanĩ, n.k., n.k.

Ethĩwa kwenda kũteta KWĨKALA yonthe kwa ũĩ, kwa wĩa, kwa mĩthemba ya kũvĩndĩĩa mbesa na mbesa yĩngĩ, ndetemo nĩ ũvũthũ, ũthũku na kũvata mĩio.

No nginya tũtwiw’e ANDŨ A MŨIMA, me ĩandĩke na nĩw’o ũndũ ũtonya na kũmanya twĩ ene na kũsyaasa ĨĨ YO KĨSAIKOLOJĨ.

ĨSOMO YA MŨSINGI o nakuĩsa ĩendaelya kũmanya ũĩ wa kũvĩndĩĩa mbesa, no nginya ĩĩke ũndũ mũnene, no nginya kũtetheesya mũndũ, kũkwata, kwĩw’a kwa nzaa syonthe na kwa nzaa syonthe sya kĩlĩĩmi, ũsyao wa kwĩkala.

Ethĩwa mũndũ yĩna ũndũ wa kwasya ayasye na kĩu kĩa kwasya nĩ kĩa kũmĩĩsa mũno nũndũ o na ũndũ ekaa wĩke mwene mwene, ĩndĩ amanya nzaa sya ala ũngĩ kũna kwĩthĩa kwĩkw’ĩka mwene mwene kwĩkala kwa ũndũ wake MŨIMA; kũtwĩĩa kwa kwĩthĩna.