Uthomi

O na ũndũ ũtatĩĩkw’a, nĩ w’o na wa kwelĩka, kana ũthũmũkĩ wĩĩlaa ũũ ndwĩ na ũseo, na ndwĩ na ũaa wa kwendeesya.

Twĩkĩaa mũno nĩ nyũmba ii sya kũtĩa syĩ thũmũkĩ, ila itaanĩte ta nyũmba sya mbeba.

Nthi nĩtwĩkĩte ta ĩkakĩaa, na njĩa ile ile na nyũmba ii sya kũtĩa kũndũ kw’onthe.

Ũu w’onthe nĩ wa kũtheeĩa, kũũa na kũũa, ĩtheĩro na ĩvĩndĩ wa nthi.

Nĩ nguo ĩle ĩle: ya kũtĩa, ya kũlũlũmya, na ĩtaaĩ mũĩmo. “Ũthũmũkĩ!”, vandũ vamwe vinenga.

Tũtĩĩkĩaa ta mbawa syĩ kĩĩthĩna na nguo ila tũtwaa, na mũatũ ila itĩĩte mũno, o na kau kũũa na kũũa kwĩ andũ milioni mbingĩ ala maũngũĩte na maũmaa.

Ũseo mũlũngalu na wa kĩlĩlo, wĩthĩwa wĩ mũseo na ũtaĩ na ũũmĩlo, nĩwĩĩite mũĩkũũ wa aka. Ĩndĩ twĩthĩwa twĩ athũmũkĩ, ũu nĩ ũĩkalo.

Andũ nĩmatwĩkĩte na ũaa mũno: ũseo nĩwakomĩa, vai mũndũ ũkaekĩa mũndũ ũngĩ woo.

Mandĩsa sya malukũ ala ma vata mwingĩ nĩmĩtĩĩa na syĩ na maũndũ ma vata mwingĩ ala andũ ala maũngũĩte mataĩ na mwanya wa kũũa.

Ala maũngũĩte nĩmaũmĩla nĩ kwona silaasi na ũmĩ na manukato ma vata mwingĩ na mwavuli sya kũtethya na mbua; kwona ĩndĩ mataĩ na mwanya wa kũkora, kĩwĩũ ta kya Tántalo.

Andũ ma ĩvinda ino ya ũthũmũkĩ nĩmatwĩkĩte na mĩtĩĩa mũno: manukato ma ũnyanya na ũũngalu nĩmaĩte mũno.

Andũ nĩmalilia nũndũ wa kũlĩĩĩa mbesa mbingĩ sya kũlĩĩa mũsao; kwĩ mathĩna kũndũ kw’onthe, twĩkaa ndeni na twĩkaa ndeni; tũkĩĩĩw’a na vai ũndũ tũtonya kũlĩĩa, kũĩĩĩa nĩkwĩananga mũĩkũ, vai mũndũ ũtũũaa ĩvinda yĩla ĩseo.

Andũ ala mekaa wĩa wa muvusĩ na malũmba ala matĩĩte na mĩĩo mĩseo mĩnene na kĩũmba kĩseo mũnwenĩ, ala matetheesyaa nũndũ wa mũĩkũ woo, nĩmekaa ngewa sya siasa na mũĩkũ, mataĩ na kĩlĩlo kĩĩĩna kya andũ.

Vai mũndũ wĩ mũtanu ĩvindanĩ yĩĩ na mũsyĩ ũla wĩ vakuvĩ na athwĩĩ wa mbesa mbingĩ nĩwĩ mathĩnanĩ.

Athyĩĩ na maũngũĩ, ala mamwĩĩie na ala matamwĩĩie, atũi na ala maũngũĩte, amũatũ na atũmi, matũũaa nũndũ nĩmamĩĩĩaa kũtũũa, nĩmaĩka vinya ũaa woo na nthĩnzĩlĩĩkĩsha nĩ kana mathaoe kĩlungũ kĩla kya ĩsyĩ.

Andũ nĩmatwĩkĩte na kĩwĩkĩo kĩthũku, ala matĩĩte, ala mataĩ na kwĩkĩaa, ala matũĩĩte, ala naĩĩte; vai mũndũ ũkwĩkaa mũndũ ũngĩ, nĩmekaa maũndũ matheu kĩla mũthenya, kĩthĩĩthĩo, mĩvĩngĩ ya kĩla mũthemba, makaratasi, vyeti, na kũtw’ĩka nĩ kana vai ũndũ ũtonya kũtethya, ala matũĩĩte nĩmekaa ngewa nĩ maũndũ ta asu: matalĩĩĩa, nĩmeyaa mĩao o na kau matonya kũthi kw’oo kwĩla.

Vai wĩa ũla ũtonya kũtethya; ũaa wa kwendana kwelĩka nĩwĩĩte na andũ nĩmaaũaa na meekaĩĩa matwaanĩo mũthenya ũsu.

Ũmwe wa nyũmba nĩwĩĩite mũno, thĩna nũndũ wa kũĩthĩĩĩa ndwĩ vakuvi, kũtanĩa mĩĩĩ na andũ ala mekaa ngwete nĩmekĩkaa mũno kwĩ kwĩta na moko.

Kũĩkĩĩa ũndũ ĩũlũ wa ũu, kũtata kũmanyĩĩa nthei ya ũthũku ũsu, kũkũlya, kũseaa, nĩkyo twĩkaa kĩlũngunĩ kĩĩ.

Nĩnyuvaa na ndemi ya ũĩkalo, nĩneenda kũmanyĩĩa nthei yĩĩlũ ĩla ĩthĩĩĩtw’e nthĩnĩ wa thũmũkĩ ũsu wa ũĩkalo.

Nĩnũũvĩaa na ndemi ĩnene na leke andũ ala mekaa ngwete syĩ kĩvĩlaa syĩtie maũndũ ala meenda kũtia.

Ũmanyĩĩsyo nĩwatwĩkĩte kũtheeĩa na nĩmatũĩa na mambalaĩaa mũsũkanĩ. Ĩndĩ ĩva?

Ũmanyĩĩsyo nũtũtethyaa na kũtũĩkaa na kũtũananga ũĩkalo.

Na ũũngalu Goethe aĩtie: “Ũmanyĩĩsyo w’onthe nĩ mũvu, ĩndĩ mũtĩ wa matunda ma thaabu wĩ mũlũngalu ũla nĩ ũĩkalo”…

Andũ maũngũĩte nĩmaneenete na ũmanyĩĩsyo mwingĩ, ĩndĩ nĩnũngĩaa mũno ĩũlũ wa kũendeesya ũĩkalo, twĩ na vata wa kwĩthĩwa twĩ andũ ala meendeesya ũĩkalo na kũmanyĩĩa kwelĩka nthei ya mathĩna maitũ.