Traduson Automátiku
Nível di Ser
Ken ki nu é? Di undi ki nu ben?, Pa undi ki nu ta bai?, Pa ki nu ta vive?, Pur ki nu ta vive?…
Sin dúvida, kel pobre “Animal Intelectual” ki ta txomadu ómi, na módu ki stadu enganadu, é ka sabe, má pior di tudu é ki el ka sabe má el ka sabe… Kusa más feiu di tudu é situason txeu difísil y stranju ki nu sta na el, nu ka sabe sikrétu di tudu nos trájédia y mesmu asina nu tene serteza má nu sabe tudu kusa…
Leba un “Mamíferu Rasional”, un pesoa di kel-li ki na vida ta djuga má ten influensia, pa sentru di dizértu di Saara, djaixa el la lonji di kel lugar ki ten más agu y observa di un navi ki ta flutua tudu kel ki ta kontise… Fetus ta papia pa es mésmu; kel “Umanóidi Intelectual” mésmu si el djuga di forti y el ta atxa má el é txeu ómi, na fundu el é fraku txeu…
Kel “Animal Rasional” é burru na un séntu pur séntu; el ta atxa di si mésmu kel más midjor; el ta kre má el pode resolve si situason maravihozu através di Jardín Infantil, Manual di Urbanidadi, Primária, Sekundária, Baxaratu, Universidadi, bon préstiżu di si pai, etc., etc., etc. Disafortunadamenti, dipôs di txeu létras y bons módi di faze, títulu y dinheru, nu sabe dretu má kualker dor di stómagu ta faze-nu fika tristu y má na fundu nu ta kontinua ta fika infelis y mizéra…
Basta lé Istória Universal pa sabe má nu é mésmu bárbaru di antis y ki en vez di mihora nu bira pior… Kel sékulu XX ku tudu si aspetakuluzidadi, géra, prostituison, sodomia mundial, dijinerason seksual, droga, alkol, krueldadi txeu grandi, pirversidadi más altu, monstrusidadi, etc., etc., etc., é spéliu undi ki nu debe odja; é ka ten razón di pizu pa djuga má nu txiga na un etapa di más dizenvolvimentu…
Pensa má ténpu signifika progresso é absurdu, infelismenti kel “injurantis ilustradus” ta kontinua enkaxadu na kel “Dogma di Evoluson”… Na tudu pájina pretu di kel “Istória Pretu” nu ta atxa senpri mésmu krueldadi ororoza, ambison, géra, etc. Mésmu asina nos kontemporáneus “Super-sivilizadu” inda ta tene serteza má kel kusa di Géra é un kusa sekundáriu, un asidenti pasajeru ki ka ten nada a ver ku ses “Sivilizason Modérnu” ki es ta papia txeu di el.
Di sertu kel ki importa é modu di ser di kada pesoa; alguns sujeitu ta ser bibron, otus abstenius, kel-li onradu y es otu sen vergonha; di tudu ki ten na vida… Masa é suma di indivíduus; kel ki indivíduu é, masa é, Governo é, etc. Masa é anton extensão di indivíduu; é ka posível transformason di masa, di povu, si indivíduu, si kada pesoa, ka transforma…
Ningen ka pode nega má ten diferente nível sosial; ten gentis di greja y di prostíbulu; di kumérsiu y di kanpu, etc., etc., etc. Asina tanbe ki ten diferente Nível di Ser. Kel ki nu é internamenti, spléndidu ó minskinus, generozu ó pintinhu, violento ó bon pesoa, kastu ó luxuriozu, ta atrai diferente sirkuunstansia di vida…
Un luxuriozu ta atrai senpri sena, drama y até trájédia di lascívia undi ki el ta odja si metedu… Un bibron ta atrai kel bibron y el ta odja si metedu senpri na bar y kantina, es-li é óbviu… Kuzé ki usureru, egoísta ta atrai? Kuantu prubléma, prezon, dizgrasa?
Mésmu asina gentis amargadu, kansa di sufri, ten gana di muda, vira pájina di si istória… Pobre gentis! Es ta kre muda y es ka sabe komu; es ka konxe prosedimentu; es sta metedu na un rua sen saída… Kel ki kontise-s na onti ta kontise-s oji y ta kontise-s amanha; es ta repiti senpri mésmu erus y es ka prendi lison di vida nem ku kanhon.
Tudu kusa ta repiti na se própiu vida; es ta fla mésmu kusa, es ta faze mésmu kusa, es ta lamenta mésmu kusa… Kel ripitisón aborridor di drama, kumédia y trájédia, ta kontinua enkuantu ki nu karega na nos interior kel kusa ki nu ka kre di Fúria, Avareza, Lúxuria, Inveja, Orgulhu, Pregisa, Guluzémia, etc., etc., etc.
Kual ki nos nível moral?, ó más midjor fla: Kual ki nos Nível di Ser? Enkuantu ki Nível di Ser ka muda di manera radikal, ta kontinua ripitisón di tudu nos mizeria, sena, dizgrasa y infortunius… Tudu kusa, tudu sirkuunstánsia, ki ta kontise fora di nos, na senáriu di kel mundu-li, é só riprizentason di kel ki nu ta leba internamenti.
Ku justa razão nu pode afirma soléniminti má “exterior é riprizentason di interior”. Kantu ki un ta muda internamenti y kel mudansa la é radikal, exterior, sirkuunstánsia, vida ta muda tanbê.
Ami sta ta observa pa kel ténpu-li (Anu 1974), un grupu di gentis ki inbadi un terrenu di otu pesoa. Aki na Méxiku kel gentis-li ta resebe kel kualifikativu kuriozu di “PARAKAIDISTAS”. Es é vizinhu di kel kolónia kanpesti Txurubusku, es sta txeu pertu di nha kaza, razaun es-li pur ki ami pode studa-s di pertu…
Ser pobre nunka ka pode ser dilitu, más kel ki gravis é ka sta na es-li, má na ses Nível di Ser… Kada dia es ta brigaba entri es mésmu, es ta bibi, es ta insulta mutuamenti, es ta bira asesinu di ses própiu konpanheru di infortúniu, es ta vive di sertu na txosa imundu dentru di kual ki en vez di amor ta reina ódio…
Txeu vezis ami panse na si kualker sujeitu di kel-li, eliminaba di se interior ódio, fúria, luxuria, inbriagues, maladisénsia, krueldadi, egoizmu, kalúnia, inveja, amor própiu, orgulhu, etc., etc., etc., el ta gostaba di otus pesoas, el ta asosiaba pur sinplis Lei di Afinidadi Psikolójiku ku gentis más refinadu, más ispiritual; kel nóvu rilason ta ser definitivu pa un mudansa ekonómiku y sosial…
Ta serba kel sistema ki ta permitiba kel sujeitu-li, abandona kel “kotxeira”, kel “kluaka” imundu… Asina ki, si na verdadi nu kre un mudansa radikal, kel primeru ki nu debe kunpreende é má kada un di nos (ja ser blanku ó pretu, marelu ó kobrizu, ignoranti ó ilustradu, etc.), sta na tal ó kual “Nível di Ser”.
Kual ki nos Nível di Ser? Bu dja rifliti algun vez riba es-li? Ka ta ser posível pasa pa otu nível si nu ignora stadu ki nu sta na el.