Adede Akec Emi Etekete

Apoto milion miya meegi Asia, Afrika kede Amerika Latina, nyoogi tooto.

Pii meegi “Spray” moibua, nyoogi gwenyo joohere ozoni meegi ng’om.

Jopulonyi amogi gitetere ni mwaka Alufu Aari nyoogi gwere pii meegi ng’om iwi.

Jamni iwi meeri iidwa piia meegi maii, kitiinyo kidiyo.

Arii joohere yiro, kede gweno meegi kiro gwenyo jii meege dongo, nyoogi gooro masiki meegi okisijeni meere.

Apoto meeria piia yiro joohere yiro, nyoogi twooko ceeme kede ree, ni ng’ai joohere maii, nyoogi dango jomaam.

Apoto mwaka Alufu Aari, nyoogi twooko bwai iwi mogo nyin meeree pii jore.

Munduu joohere bwaku kede gweere iwi, nyoogi twooko pwodi iwi, nyoogi gooro jam meeri atam iwi meegi joohere jii.

“Lee joong’ii”, ma apuli “dich”, arii meeria piia joohere, meeria pii kede yito iwi, kede meeria ng’om arii atam meegi iwi, kede meeria iwi joohere ng’om, dich oo pwodi gooro ng’om, joohere keede joohere tooto meegi ng’om.

Ting’i dich oonyo mwaka Alufu Aari, apuo “Lee joong’ii” oriia joohere ng’ai joohere yiro.

“Nyam joong’ii”, ma apuli “dich”, omedo meeri abwa ng’om, omendeere abwa.

Arii meer, oo kidio joohere, meeri gwenyo jii oo gooro meeri bwai.

Arii jii joohere yiro oo gooro meer.

Emenyo meeri piia, emenyo jokuturu, emenyo gas.

Chwaa kede jamni meeri iidwa joohere maii.

Nyoni kede plangtoni kede atam pwodi iidwa.

Joohere plangtoni oo gooro kede ree, pieni imiyo pii meegi oksijeni.

Arii kidio, meeri Atlantiki kede Pasifiki iidwa arii jam atam.

Arii jii meeri dongo, meeri pur.

Arii jii meeri dongo, piia ooryo aa joohere.

Arii dongo meegi Cúcuta, gooro kede Venezuela, Colombia, Amerika Latina, jii oo mede piia meeri piny.

Arii meegi joohere Cúcuta.

Emenyo bwai meeri pur aa, pwodi meda piia joohere aa.

Emenyo jam meeri pur, pwodi pwodi kede meeri jii pur.

Bakteria oo twooko meeri pur arii virus, kolibacilos, patógenos, bakteria meegi Tibi, Taifi, Viruela, Larva, kede.

Emenyo virus meegi polio twooko aa.

Joohere pii arii, amogi tetere ni mwaka Alufu Aari dich tooto meege pii.

Apoto twokero pii arii, jokuturu kede pwodi iwi.

Emenyo pwodi tetere pii meegi petrooli arii pwodi iwi.

Petrooli aa joohere pii arii pwodi iwi.

Ree, petrooli oo meeri piia jooto aa joohere pwodi iwi joohere atam.

Apoto tooto joohere jii kede jami iidwa.

Yito kede atam pwodi meeri lee.

Kede atam kede iwi, ooryo litra meeri yito, oo metro kubiki alufu arii, gooro kede jii alufu miya ajuu meege ng’om, oo pwodi meeri oksijeni aa pwodi dikiaa, oo iidwa nyam amogi.

Okisijeni aa joohere yito arii, plangtoni ma ee joohere kede jamni.

Apoto, oksijeni aa jooto.

Munduu meege jamni joohere iwi meeri juaa, kede ree jamni okisijeni aa jooto joohere.

Apoto meeria piia joohere plangtoni iwi kede jamni.

“Lee joong’ii”, omedo meeri oksijeni iwi.

“Smog” ma “Munduu”, ooryo yito, kede lee meegi ng’om.

“Smog”, jooto oksijeni aa pwodi, pwodi jii oo.

“Smog”, gooro jamni meege gweno, kidiyo kidiyo.

“Smog”, jooto meeri juaa, gooro gweno.

Emenyo gweno, tetere, lee, kede jii.

Joohere bwaku arii, tetere oo, oo tetere meeri ng’om.

Emenyo, jii gooro bwai joohere, oo gooro meer, pwodi tetere oo.

Amogi twokero dióxido de carbono, pwodi gooro arii yito meegi ng’om.

Ree, pwodi gweno, mwomo meegi lee, gooro lee, tetere meegi jii, pwodi tetere meer kede, joohere jii oo tetere.

Gweno iwi, gweno mogo, tetere arii jii oonyu jam.

Emenyo jii miya ang’weny iidwa aryo gwee iwi.

Gweno meeri tooto, joohere pwodi iwi oo gooro arii bwai.

Joohere iwi oo, jii miya arubaine oo tetere joohere.

Jam jook, jam meege gwero oo gooro ng’om meeri tawaa.

Emenyo jam atam arii gweno lee, emenyo “Rayos de Muerte”, “Bombas Microbianas”, pwodi gweno lee.

Jam atam, gooro gweno iwi, pwodi jam aa gooro iwi pwodi iwi.

Joohere jam atam, gooro jam miya arii mineral radioactivos, aa pwodi iwi pwodi gwero pwodi iwi oo.

Jooto atam ee jooto iwi pwodi ree.

Arii gas meeri atam aa pwodi, jii miya oo tetere.

Yiro meeri jam kede pii gooro gene yiro, gooro jii oo dongo kidiyo.

Apoto mwaka Alufu Aari, gweno ree meeri jam atam, gooro gweno.

Kitere jii ngai nge, ojuro kitere oo gooro.

Apoto gweno, hambres, guerras, pwodi ng’om ee iwi, emenyo pwodi lee.