Okunoonya Obutebenkevu

Enkoko bw’eba n’obutiiti, bwekwese wansi w’ebiwaawaatiro byayo eby’okwagala okufuna obukuumi.

Omwana atidde adduka eri nnyina kubanga amumanyiiko nti ali bulungi.

Kyalagiddwa nti okutya n’okunoonya obukuumi bitwalagana nnyo.

Omusajja atidde okubbiddwa ababbi anoonya obukuumi mu ssombe lye.

Eggwanga eritya okulumbibwa eggwanga eddala, ligula emizinga, ennyonyi, amaato ag’olutalo, ligatta amagye era lyetegekera okulwana.

Abantu bangi abatali bamanyi kukola, nga batidde obwavu, banoonya obukuumi mu bubbi, ne bafuuka ababbi, abasamayirizi, n’ebirala…

Abakazi bangi abatali bagezi nga batidde obwavu bafuuka bamalaaya.

Omusajja aliko obuggya atya okufiirwa mukazi we era anoonya obukuumi mu ssombe, atta era oluvannyuma agenda mu kkomera.

Omukazi aliko obuggya atta muganzi we oba bba era n’afuuka omutemu.

Atidde okufiirwa bba era ng’ayagala okumukuumira ddala, atta omuntu omulala oba asalawo okumutta.

Omusenze atidde abantu obutamusasula bupangisa bw’ennyumba ye, yeetaaga endagaano, abannamwandu, depoziti, n’ebirala, ng’ayagala okwekuumira, era singa nnamwandu omwavu alina abaana bangi tasobola kutuukiriza byetaago ebyo, era singa abasenze bonna ab’omu kibuga bakola kye kimu, omukyala omunaku oyo alina kugenda n’abaana be okwebaka ku luguudo oba mu ppaaka z’ekibuga.

Entalo zonna ziva mu kutya.

Gestapo, okutulugunya, enkambi z’okusibiramu abantu, Siberias, amakomera amabi, okugoberera, emirimu egy’obuwaze, okutta, n’ebirala biva mu kutya.

Amawanga galumba amawanga amalala lwa kutya; banoonya obukuumi mu bukambwe, balowooza nti nga batta, balumba, n’ebirala, basobola okwekuuma, okuba ab’amaanyi, ab’obuyinza.

Mu ofiisi z’ekyama eza poliisi, ez’okulwanyisa obutemu, n’ebirala, mu buvanjuba ne mu bugwanjuba, abatasi batulugunyizibwa, batiddwa, baagala okubaggyamu amazima nga bagenderera okufuna obukuumi bw’eggwanga.

Emisango gyonna, entalo zonna, obumenyi bw’amateeka bwonna, biva mu kutya n’okunoonya obukuumi.

Edda waaliwo obwesigwa mu bantu, leero okutya n’okunoonya obukuumi byazizzaawo akawoowo ak’ekitalo ak’obwesigwa.

Omukwano tateebereza mukwano gwe, atidde nti ono amubba, amulimbye, amukozeseza era waliwo n’enjogera ez’obusirusiru n’obubi nga bweziti: “TOLUWAAWULIRA MUKWANO GWAKO OMUKULU”. Aba HITLER baagamba nti ENJOGERA eno ya ZAABU.

Omukwano atidde mukwano era akola n’ENJOGERA okwerinda. Tewakyali bwesigwa mu mikwano. Okutya n’okunoonya obukuumi byazizzaawo akawoowo akalungi ak’obwesigwa.

Castro Rus mu Cuba asse abantu enkumi n’enkumi ng’atidde okumumalako; Castro anoonya obukuumi ng’atta. Alowooza nti bw’atyo asobola okufuna obukuumi.

Stalin, omubi era omusaayi Stalin, yavumbulula Russia n’okulongoosa kwe okw’omusaayi. Eyo ye ngeri ye ey’okunoonya obukuumi bwe.

Hitler yategeka Gestapo, Gestapo ey’entiisa, ku lw’obukuumi bw’eggwanga. Tewali kubuusabuusa nti yatidde okumuggyako era y’ensonga lwaki yatandikawo Gestapo ey’omusaayi.

Obukambwe bwonna obw’ensi eno buva mu kutya n’okunoonya obukuumi.

Abasomesa n’abakyala abasomesa mu masomero balina okusomesa abayizi obulungi bw’obuvumu.

Kinnaku nti abaana abalenzi n’abawala bajjuzibwa okutya okuva mu maka gaabwe.

Abaana abalenzi n’abawala batiisibwa, batiisatiisibwa, batiddwa, bakubibwa, n’ebirala.

Kyangu abazadde n’abasomesa okutiisa omwana omuto n’omuvubuka ng’ekigendererwa kya kusoma.

Ng’ekyenkanyi bagamba abaana abalenzi n’abawala nti bwe batasisinkana balina okusaba emmere, okutambula nga balumwa enjala ku nguudo, okukola emirimu emito nnyo nga okuyooyoota engatto, okutikka emigugu, okutunda olupapula lw’amawulire, okukola mu kulima, n’ebirala n’ebirala n’ebirala. (Nga singa omulimu guba musango)

Mu nsiike, okubanga ebigambo bino byonna eby’abazadde n’abasomesa, waliwo okutya omwana n’okunoonya obukuumi bw’omwana.

Eky’obubi ku ebyo byonna bye twogera, kwe kuba nti omwana omuto n’omuvubuka beeraliikirira, bajjuzibwa okutya era oluvannyuma mu bulamu obwa bulijjo bafuuka bantu abajjuddwa okutya.

Abazadde n’abasomesa abalina emirembe gy’obubi okutiisa abaana abato n’abawala, abavubuka n’abawala abato, mu ngeri etali ya magezi, babatwala mu kkubo ly’omusango, kubanga nga bwe twagambye dda, omusango gwonna guva mu kutya n’okunoonya obukuumi.

Leero OKUTYA n’OKUNOONYA OBUKUUMI bizizzaawo ensi yonna mu muliro ogw’entiisa. Buli omu atidde. Buli omu ayagala obukuumi.

Edda abantu baasobola okutambula nga baddembe, kati ensalo zijjudde abakuumi abalina ebyokulwanyisa, beetaaga paasipooti n’ebiwandiiko ebya buli ngeri okusobola okusala okuva mu nsi emu okudda mu ndala.

Bino byonna bye biva mu kutya n’OKUNOONYA OBUKUUMI. Batidde oyo atambula, batidde oyo atuuka era banoonya obukuumi mu paasipooti n’empapula ez’ebika byonna.

Abasomesa n’abakyala abasomesa mu masomero, mu matendekero, mu yunivasite balina okutegeera obubi bwa bino byonna n’okukolera awamu olw’obulungi bw’ensi, nga bamanyi okusomesa emirembe emipya, nga babalaga ekkubo ly’obuvumu obw’amazima.

KYETAAGISA nnyo okusomesa emirembe emipya obutatya n’obutanoonya bukuumi mu kintu kyonna oba mu muntu yenna.

Kyetaagisa buli muntu okuyiga okwesiga ye kennyini.

OKUTYA n’OKUNOONYA obw’OBUKUUMI bwe bunafu obw’entiisa obwazizzaawo obulamu mu MULIRO OGUTIISA.

Abati nnyo, abatidde, abanafu abagenda bulijjo nga banoonya OBUKUUMI buli we bali.

Batidde obulamu, batidde okufa, batidde kye bagenda okwogera, “kye boogera”, okufiirwa ekifo mu bulamu, ekifo eky’ebyobufuzi, ettendo, ssente, ennyumba ennungi, omukazi omulungi, omwami omulungi, omulimu, bizinensi, obutagabanira bantu, ebintu by’omu nnyumba, emmotoka, n’ebirala n’ebirala n’ebirala. Bulijjo batya, abati nnyo, abatidde, abanafu bajjudde buli we bali, naye tewali muntu yeesiga nti muti, bonna beewaana nti ba maanyi, bavumu, n’ebirala.

Mu bibinja byonna eby’abantu waliyo enkumi n’enkumi n’obutabalika obw’ebintu bye batya okufiirwa era y’ensonga lwaki buli muntu anoonya obukuumi bweyongera buli kiseera era nga butera okuzza obulamu nga buzibu nnyo, nga buzibu nnyo, nga bukambwe nnyo, nga bukoonye nnyo era nga tebuliisa.

Ebimeeza byonna, obulimba bwonna, enkwe, n’ebirala, biva mu kutya n’okunoonya obukuumi.

Olw’obutafiiirwa butunzi, ekifo, obuyinza, ettendo, obulimba bwonna, olugambo, batta, basasula okutta mu kyama, n’ebirala.

Ab’obuyinza ku nsi batuuka n’okuba n’abatemu abasasulwa obulungi, ng’ekigendererwa ky’okumalawo buli muntu ayinza okubagoberera.

Baagala obuyinza ku bwabwe era babukuuma nga bakozesa ssente n’omusaayi mungi.

Amawulire bulijjo gawa amawulire ku nsonga nnyingi ez’okwetta.

Bangi balowooza nti oyo yeetta muvumu naye mu butuufu oyo yeetta muti atidde obulamu era anoonya obukuumi mu mikono gy’olumbe egy’ennyukuta.

Abazira abamu ab’olutalo baamanyika nga bantu abanafu era abatidde, naye bwe beesanga nga batunula mu maaso g’olumbe, okutya kwabwe kwali kw’entiisa nnyo, ne bafuuka ensolo ez’entiisa nga banoonya obukuumi bw’obulamu bwabwe, nga bakola kyonna ekisoboka okuziyiza olumbe. Era baalangirirwa nga BAZIRA.

Okutya kutera okutabukibwa n’obuvumu. Oyo yeetta afaanana nga muvumu nnyo, oyo atikka ssombe afaanana nga muvumu nnyo, naye mu butuufu abeetta n’abatundizi b’essombe bati nnyo.

Oyo atatidde bulamu teyeetta. Oyo atatidde muntu yenna tattika ssombe ku mukono gwe.

KYETAAGISA nnyo abasomesa n’abakyala abasomesa mu masomero okusomesa omutuuze mu ngeri entuufu era ennyonnyofu, ekintu ekiri OBUVUMU ddala n’ekintu ekiri okutya.

OKUTYA n’OKUNOONYA OBUKUUMI bazzizzaawo ensi mu muliro ogw’entiisa.