Obuyonjo Bw'omutima

Obukadde n’obukadde bw’abayizi okuva mu nsi yonna bulijjo bagenda ku ssomero ne yunivasite nga tebamanyi, nga beetikkula, nga balowooza ku byabwe, nga tebamanyi lwaki oba kigendererwa ki.

Abayizi bakakibwa okusoma eby’embalanguzi, fiziksi, kemisitiri, jografia, n’ebirala.

Obwongo bw’abayizi bufuna amawulire bulijjo naye tebateekawo budde na kutuula okulowooza lwaki amawulire ago galiiwo, ekigendererwa ky’amawulire ago. Lwaki twejjuza amawulire ago? Twejjuza amawulire ago lwa ngeri ki?

Abayizi mazima ddala babeera mu bulamu obw’ekyekyezi era bamanyi nti balina okufuna amawulire ag’amagezi n’okugakuumira mu bwongo obutali beesigwa, ekyo kyokka.

Abayizi tebateekawo kuteebereza ku ngeri enduukiriza eno bw’eri, bagenda ku ssomero, ku koleegi oba yunivasite olw’okuba bazadde baabwe babatuma era ekyo kyokka.

Newankubadde abayizi, oba abasomesa tebateekawo kubuuza bokka: Lwaki ndi wano? Nzize wano lwa ki? Mazima ddala nsonga ki ey’ekyama enjaleese wano?

Abasomesa, abayizi abalenzi n’abakyala, babeera nga batudde nga tewali muntu amanyi kiri, bakola ng’ebintu ebikolebwa omuntu nga tebamanyi kiri, bagenda ku ssomero, ku koleegi ne yunivasite nga tebamanyi, nga balowooza ku byabwe, nga tebamanyi mazima ddala lwaki, oba kigendererwa ki.

Kyetaagisa okulekeraawo okubeera ebyekyezi, okuzuukusa obwongo, okuzuula bokka okulwana okw’entiisa okw’okuyita ebigezo, okusoma, okubeera mu kifo ekimu okusoma bulijjo n’okuyita omwaka n’okutiisibwa, okweraliikirira, okutawaanyizibwa, okukola emizannyo, okuyomba ne banno ku ssomero, n’ebirala, n’ebirala, n’ebirala.

Abasomesa balina okwongera okutunula obulungi okusobola okukolera awamu okuva ku ssomero, koleegi oba yunivasite okuyamba abayizi okuzuukusa obwongo.

Kinnaku okulaba eBYEKEEZI bingi bwe bityo nga batudde ku ntebe z’amasomero, amakoleegi ne yunivasite, nga bafuna amawulire ge balina okukuumira mu bwongo nga tebamanyi lwaki oba kigendererwa ki.

Abalenzi beeraliikirira kuyita mwaka kyokka; bagambiddwa nti balina okweteekerateekera okweyimirizaawo, okufuna omulimu, n’ebirala. Era basoma nga beetondoola ebirowoozo eby’obulimba enkumi n’enkumi mu bwongo ku by’omu maaso, nga tebamanyi mazima ddala ebiseera bya leero, nga tebamanyi nsonga lwaki balina okusoma fiziksi, kemisitiri, bayoloji, alimettika, jografia, n’ebirala.

Abawala ab’omulembe guno basoma okufuna okuteekerateekera okugenda okubasobozesa okufuna omwami omulungi, oba okweyimirizaawo n’okuteekerateekera obulungi singa omwami abaleka, oba bafiirwa abaami baabwe oba okusigala nga tebafumbiddwa. Birowoozo bya bulimba mu bwongo olw’okuba mazima ddala tebamanyi bulamu bwabwe bwe buliba mu maaso oba myaka emeka gye bagenda okufa.

Obulamu ku ssomero butaliimu nnyo, butekwaatagana, bwawukana nnyo, omwana aleetebwa okuyiga ebiseera ebimu ebintu mu bulamu obwa bulijjo ebitaliiko kye bigasa.

Ennaku zino ekikulu ku ssomero kwe kuyita omwaka era ekyo kyokka.

Mu biseera ebyayita waaliwo wadde empisa ezisingako mu kino eky’okuyita omwaka. Kati tewali MPISA ezo. Abazadde basobola okulya enguzi mu kyama kingi eri omusomesa era omulenzi oba omuwala wadde ng’ali MUYIZI ABIKAAMU, agenda kuyita omwaka TEWAKYALI KYA KWEWALA.

Abawala ku ssomero batera okukweka omusomesa ebibatu byabwe n’ekigendererwa OKUYITA OMWAALU era ekyo kivaamu ekyamagero, wadde nga tebategeera wadde “J” mu ekyo omusomesa ky’ayigiriza, mu ngeri yonna bavaamu bulungi mu EBIGEZO era ne bayita omwaka.

Waliwo abalenzi n’abawala abakakamu nnyo okuyita omwaka. Kino kiba kibuzo kya magezi mu mbeera nyingi.

Omulenzi ayita eky’amaanyi ekigezo ekimu (ekigezo ekimu eky’obusirusiru) tekitegeeza nti alina obwongo obulungi obw’amazima, ku somo eryo mwe yakeberedwa.

Omuyizi addamu ng’enkusu, akataale oba papaagayo era mu ngeri y’ekyekyezi essomo eryo lye yasoma era mwe yakeberedwa. Ekyo si kutegeera okw’ekigendererwa essomo eryo, ekyo kwe kukwata mu mutwe n’okuddamu ng’enkusu oba ebitaale bye tuyize era ekyo kyokka.

Okuyita ebigezo, okuyita omwaka, tekitegeeza KUBEERA WA MAGGEZI NNYO. Mu bulamu obwa bulijjo tumaze okumanya abantu ab’amagezi ennyo abataavaamu bulungi mu bigezo ku ssomero. Tumaze okumanya abawandiisi abalungi n’abakugu mu mbalanguzi abaaliko abayizi ababi ku ssomero era abatayatanga bulungi bigezo mu grama ne mbalanguzi.

Tumanyi ku mbeera y’omuyizi eyaliko omubi mu ANATOMIYA era oluvannyuma lw’okubonaabona okungi yafunye okuyita obulungi mu bigezo bya ANATOMIYA. Ennaku zino omuyizi oyo y’omuwandiisi w’ekitabo ekinene ku ANATOMIYA.

Okuyita omwaka tekitegeeza nti olina okuba omwangu okutegeera. Waliwo abantu abatayatangako omwaka era nga banganguvu okutegeera.

Waliwo ekisingawo obukulu okuyita omwaka, waliwo ekisinga obukulu okusoma ebintu ebimu era mazima ddala kwe kuba n’okutegeera okutangaavu OBUNGI okw’ebintu ebyo bye osoma.

Abasomesa balina okufuba okuyamba abayizi okuzuukusa obwongo; okufuba kwonna okw’abasomesa kulina okutwalibwa ku bwongo bw’abayizi. KYETAAGISA mu bwangu abayizi okubeera nga BEEKUTEGEERA ennyo ku bintu bye basoma.

Okuyiga nga okwata mu mutwe, okuyiga ng’enkusu, kirina busirusiru mu ngeri yonna ekyo kitegeeza.

Abayizi bakakibwa okusoma ebintu ebizibu n’okubitereka mu bwongo bwabwe “OKUYITA OMWAALU” era oluvannyuma mu bulamu obwa bulijjo ebintu ebyo tebivangamu bugaso bwonna wabula era byerabirwa olw’okuba obwongo tebubeesigwa.

Abalenzi basoma n’ekigendererwa okufuna, omulimu n’okweyimirizaawo era oluvannyuma bwe baba n’omukisa okufuna omulimu ogwo, bwe baba abakugu, abasawo, abalwanirizi b’amateeka, n’ebirala, ekyokka kye bafuna kwe kuddamu emboozi y’olubeerera, bawasa, babonaabona, bazaala abaana era ne bafa nga tebazuukusizza bwongo, bafa nga tebamanyi bulamu bwabwe. Ekyo kyokka.

Abawala bawasa, bazimba amaka gaabwe, bazaala abaana, bayomba ne baliraanwa baabwe, ne bbaabwe, n’abaana baabwe, bagattululwa era ne baddamu okufumbirwa, bafiirwa abaami baabwe, bakaddiwa, n’oluvannyuma ne bafa oluvannyuma lw’okubeera nga babadde BEEBATIDDE, nga TEBAMANYI, nga baddamu ng’olubeerera omuzannyo OGULUMA ennyo ogw’obulamu.

Abasomesa BALEME okutegeera nti abantu bonna balina obwongo obutudde. Kyangu okuba nti abasomesa nabo balina okuzuukuka basobole okuzuukusa abayizi.

Tekirina mugaso okujjuzza emitwe gyaffe engeri n’engeri era n’okujuliza Dante, Homero; Virgilio, n’ebirala, bwe tuba nga tulina obwongo obutudde bwe tutalina bwongo obutangaavu, obulungi era obutuukirivu ku lwaffe, ku bintu bye tusoma, ku bulamu obwa bulijjo.

Okusoma kugasa ki bwe tuba nga tetufuuka batondezi, abamanyi, ab’amagezi amazima?

Okusoma okw’amazima tekuli mu kumanya kusoma na kuwandiika. Omuntu yenna atalina magezi, omusirusiru yenna ayinza okumanya okusoma n’okuwandiika. Twetaaga okubeera AB’AMAGEZI era OBWANGUVU buzinduka mu ffe nga OBWONGO buzinduka.

Obuntu bulina amannya ga bulijjo obuwera kya kimu mu kikumi mu mwenda mu musanvu era ekitundu kya busatu mu kikumi eky’OBWONGO. Twetaaga OKUZUUKUSA OBWONGO, twetaaga okukyusa AMANNYA GA BULIJJO GAFFE okugafuula OBWONGO. Twetaaga okuba n’ekitundu kya kikumi mu kikumi eky’obwongo.

Omuntu taloota mu kiseera omubiri gwe omugumu gweebase, wabula era aloota ng’omubiri gwe omugumu tegwebase, nga ali mu mbeera ey’okutunula.

Kyetaagisa okulekeraawo okulooota, kyetaagisa okuzuukusa obwongo era enkola y’okuzuukuka kwetaaga okutandikirawo mu maka ne ku ssomero.

Okufuba kw’abasomesa kulina okutwalibwa ku BWONGO bw’abayizi so si ku kukwata mu mutwe kwokka.

Abayizi balina okuyiga okulowooza ku lwabwe so si kuddamu ng’enkusu oba ebitaale engeri z’abalala.

Abasomesa balina okulwanirira okukomya okutya mu bayizi.

Abasomesa balina okukkiriza abayizi, eddembe eribaganya okusala emisango n’okunenya obulamu era mu ngeri ennungi engeri zonna ze basoma.

Kyakulima okubakaka okukkiriza mu ngeri ey’ENKULUZE engeri zonna ze bayigiriza ku ssomero, koleegi oba yunivasite.

Kyetaagisa abayizi okuleka okutya basobole okuyiga okulowooza ku lwabwe. Kyetaagisa mu bwangu abayizi okuleka okutya basobole okwekenneenya engeri ze basoma.

Okutya lye limu ku biziyiza amagezi. Omuyizi atidde TEyawandagaza kusalira musango era akkiriza ng’ekigambo eky’OKUKKIRIZA OKUZIBU okwo byonna abawandiisi ab’enjawulo bye boogera.

Tekirina mugaso abasomesa okwogera ku bukakamu bwe baba bo bennyini batidde. Abasomesa balina okuba ab’eddembe okuva ku kutya. Abasomesa abatidde okunenyezebwa, kye bagenda okwogerako, n’ebirala, TEBASOBOLA kubeera ba magezi mazima.

Ekigendererwa ekiggumivu eky’okuyiga kinaaba kukomya okutya n’okuzuukusa obwongo.

Kigasa ki okuyita ebigezo bwe tweyongera okuba abatidde era nga tetumanyi?

Abasomesa balina obuvunaanyizibwa okuyamba abayizi okuva ku ntebe z’essomero basobole okuba ab’omugaso mu bulamu, wabula nga okutya kukyaliwo tewali ayinza kubeera ow’omugaso mu bulamu.

Omuntu ajjudde okutya tawandagaza kusalira musango ebirowoozo by’abalala. Omuntu ajjudde okutya tasobola kubeera na mbeera ey’okutandikawo omulimu ku bubwe.

Omulimu gw’omusomesa yenna, lwatu, okuyamba buli omu ku bayizi b’essomero lye okubeera nga bali baddembe ddala okuva ku kutya, basobole okukola mu ngeri ey’amangu nga tebalina kwetaaga kugambibwa, okutundwa.

Kyetaagisa mu bwangu abayizi okuleka okutya basobole okuba n’embeera ey’okutandikawo omulimu ku bubwe okw’amangu era okulongoosefu.

Abayizi bwe banaaba nga ku bwabwe, mu ddembe era mu ngeri ey’amangu basobola okwekenneenya n’okunenya mu ddembe engeri ezo ze basoma, bajja kulekeraawo olwo okubeera ebintu bya kyekyezi, ebyewuunyisa era eby’obusirusiru.

Kyetaagisa mu bwangu okuba nga waliwo embeera ey’okutandikawo omulimu ku bubwo gusobole okutondeka amagezi ag’okulongooseza mu bayizi abalenzi n’abawala.

Kyetaagisa okumuwa eddembe ly’OKWOLESA OKULONGOOSEZA okw’amangu era nga tebamukakatirizza mu ngeri yonna, eri abayizi bonna abalenzi n’abawala basobole okumanya ekyo kye basoma.

Amaanyi ag’okutonda ag’eddembe gasobola okwolesebwa bwe tutaba na kutya kw’okunenyezebwa, kye bagenda okwogerako, eri olubatta lw’omusomesa, eri amateeka n’ebirala n’ebirala n’ebirala.

Obwongo bw’omuntu bwonooneka olw’okutya n’enkulunze era KYETAAGISA mu bwangu okubuzza buggya okuyita mu mbeera ey’okutandikawo omulimu ku bubwo okw’amangu era okw’eddembe okuva ku kutya.

Twetaaga okumanya obulamu bwaffe, era enkola y’okuzuukuka kwetaaga okutandikirawo ku ntebe ze zimu ez’essomero.

Tugenda kuba tukozeemu kitono ku ssomero bwe tuvaamu nga tetumanyi era nga tebwebase.

Okuggyawo okutya n’embeera ey’okutandikawo omulimu ku bubwo bijja kuleetawo ekikolwa eky’amangu era ekitukuvu.

Mu mbeera ey’okutandikawo omulimu ku bubwe abayizi abalenzi n’abawala bandibadde balina eddembe mu masomero gonna okukubaganya ebirowoozo mu lukuŋŋaana ku ngeri zonna ze basoma.

Mu ngeri eyo yokka okuyita mu kutaasa okuva ku kutya n’eddembe ly’okukubaganya ebirowoozo, okwekenneenya, OKULOWOOZA, n’okunenya mu ngeri ennungi kye tuba tusoma, tusobola okumanya ebintu ebyo era so si nkusu oba ebitaale ebiddamu bye tukuumira mu bwongo.