Obuzaaliranwa

Obulamu bw’omuntu butandika ng’akatonniinya ak’obulamu akatono ennyo akagonda, nga bwe kiri obutonde, ku bbanga erisukkiridde obuyindo ery’obutoffaali obulamu.

Okufuna olubuto, okukula kw’olubuto, okuzaalibwa, bulijjo gye nsatu ennungi era ey’amaanyi omutandika obulamu bwa buli kitonde.

Kyakyamaza okumanya nti ebiseera byaffe ebisooka eby’obulamu tulina okubimala mu butono obutaliggwaawo, nga buli omu ku ffe afuuse akatonniinya katono akalabika n’endabirwamu.

Tutandika okubaawo mu ngeri y’akatonniinya akataliimu mululu era ne tukomekkereza obulamu ng’abakadde, abakulu era nga tujjudde ebijjukizo.

Nze kye kijjukizo. Abakadde bangi tebabeera mu kiseera kino, abakadde bangi babeera bujjukizo bw’ebiseera ebyayita. Omukadde yenna si kintu kirala okuggyako eddoboozi n’ekisiikirize. Omukadde yenna muzimu gwa biseera byayita, ekijjukizo ekikuŋŋaanyiziddwa era kino kye kigenda mu nso ya bazzukulu baffe.

Okufuna olubuto kw’omuntu kutandika n’ebiseera eby’amangu ennyo, naye okuyita mu nkola ez’enjawulo ez’obulamu zibeera ng’eziddamu mpolampola.

Abasomi bangi kigwanidde okujjukira engeri ebbanga gye liri. Ekiwuka ekitono eky’essaawa ntono mu ssaawa ez’omu ttuntu ez’omusana, kifaanaani ng’ekitabeeraawo nnyo, naye ddala kibeerawo byonna omuntu by’abeerawo mu myaka kinaana, ekibaawo kiri nti kibeerawo mangu, omuntu abeerawo mu myaka kinaana byonna planeti by’ebeerawo mu myaka obukadde.

Enso y’omusajja bw’egattika n’eggi ly’omukazi, okukula kw’olubuto kutandika. Akatonniinya omutandika obulamu bw’omuntu kalimu chromosomal 48.

Chromosomes zigabanyiziddwamu genes, kikumi ku zino oba okusingako kimu kye kintu chromosomal.

Genes zizibu okusoma kuba buli emu zigondereddwa obutoffaali butono obukankana n’obuyindo obutakkirizika.

Ensi ey’ekyama eya genes y’enkula wakati w’ensi ey’ebirimba bisatu n’ensi ey’ekirimba eky’okuna.

Mu genes mwe muli atom za busika. Nze PSYCHOLOGICAL eya bajjajja baffe, ejja okujuza eggi erigattiddwa.

Mu mulembe guno ogw’eby’amasannyalaze n’essomero ly’atom, tekisukkiridde kugamba nti ekifaananyi eky’amasannyalaze ekirekeddwawo jjajjaffe eyalema omukka gwe ogusembayo kiggya okukubibwa mu genes ne chromosomes z’eggi erigattiddwa omuzzukulu.

Engeri y’obulamu etondekebwawo n’ebifaananyi by’ebigere by’embalaasi y’olumbe.

Mu budde bw’obulamu, ebika by’amaanyi eby’enjawulo bifulumira mu mubiri gw’omuntu; buli kika ky’amaanyi kirina enkola yaakyo, buli kika ky’amaanyi kiraga mu budde bwabyo n’essaawa yaabyo.

Nga wayise emyezi ebiri okuva lwe twafuna olubuto tulina omulimu gw’okumera era nga wayise emyezi ena okuva lwe twafuna olubuto amaanyi ag’okuvaawo gatandika okukola nga gakwatagana nnyo n’enkola z’okussa n’omusaayi.

Kyewuunyisa okulaba essomero ery’okuzaala n’okufa kw’ebintu byonna.

Abagezi bangi bagamba nti waliwo okufaanana okw’omunda wakati w’okuzaalibwa kw’ekitonde omuntu n’okuzaalibwa kw’ensi mu bwengula.

Nga wayise emyezi mwenda omwana azaalibwa, nga wayise emyezi kkumi okukula kutandika n’ensengeka z’emmere zonna ezewuunyisa n’enkulakulana entuufu n’etuukirivu ey’ebitundu ebigattiddwa.

Entuuyo y’omu maaso ey’abaana abato bw’eggalawo nga wayise emyaka ebiri oba esatu, kabonero akalaga nti enkola y’obwongo-omugongo eggweereddwa ddala.

Abasomesa bangi bagambye nti obutonde bulina ekirowoozo era nti ekirowoozo kino kiwa obulamu byonna ebiriwo, byonna ebibaddewo, byonna ebigenda okubaawo.

Abantu bangi basekerera ekirowoozo era abamu n’okukiyita “OMULALU OMU NYUMBA”.

Okwetooloola ekigambo KIROWOOZO waliwo okutabuka kungi era bangi abakwataganya KIROWOOZO n’AMAANZI.

Abasomesa abamu bagamba nti waliwo ebirowoozo bibiri. Ekisooka bakiyita KIROWOOZO EKY’EKIMAKANIKA n’ekyokubiri KIROWOOZO EKIGENDERERWA: Ekisooka kigondereddwa ebintu ebisaanyeewo eby’obwongo era ekyokubiri kikwatagana n’ekisinga okusaana n’okukala mu ffe.

Okuyita mu kulaba n’okukakasa tusobodde okukakasa nti waliwo n’ekika ky’EKIROWOOZO EKISOOKESOOKE EKIBI EKIKOLA OBUBULUUZI ERA EKIREMEREDWA OKUTEGEEREKA N’OKUKWATA.

Ekika ekyo eky’EKIROWOOZO EKISOOKESOOKE EKY’AUTOMATIKI kikola wansi w’EKIFO EKIRINA OBWENGE.

Ebifaananyi eby’obwenzi, firimu enyonoonefu, empisa ez’obuwaze ezirina amakulu agasukka mu gumu, enjokya ez’obuwaze, n’ebirala, bitera okukozesa EKIROWOOZO EKISOOKESOOKE EKY’EKIMAKANIKA mu ngeri etategeerekeka.

Okwekenneenya kw’omunda kututuusizza ku nkomerero entuufu nti ebirooto eby’obwenzi n’okuyiibwa kw’amazzi mu kiro kiva ku EKIROWOOZO EKISOOKESOOKE EKY’EKIMAKANIKA.

OBUTAYENZA OBUTUUKIRIVU tebusoboka kasita EKIROWOOZO EKISOOKESOOKE EKY’EKIMAKANIKA kiba kikyaliwo.

Kiri eri buli omu lwatu nti EKIROWOOZO EKITEGEEREKA kyawukana ddala n’ekyo ekiyitibwa EKIROWOOZO EKY’EKIMAKANIKA, EKIREMEEKEFU, EKIREMEREDWA OKUTEGEEREKA, EKISOOKESOOKE. EKISOOKESOOKE.

Buli kiki ekikiikiriddwa kisobola okukwatibwa mu ngeri EYEKITIIISA era n’ekiggumiza, naye EKIROWOOZO EKISOOKESOOKE eky’ekika eky’ekimakanika, ekiremeredwa okutegeerekeka, ekisookesooke, ekitategeerekeka kisobola okutulimbalimba nga kikola automatiki n’obuwaze n’ebifaananyi eby’obwenzi, eby’omutima, ebyezise.

Bwe twagala OBUTAYENZA OBW’OMUNDA, obugattiddwa, obw’omunda, twetaaga okulaba n’obwegendereza si KIROWOOZO EKITEGEEREKA bwokka, naye era n’EKIROWOOZO EKY’EKIMAKANIKA n’EKIROWOOZO EKISOOKESOOKE EKITATEGEREKEKA, AUTOMATIKI, EKISOOKESOOKE, EKITEGEREKEKA.

Tetuteekwa kwerabira n’akatono akakwate ak’omunda akali wakati w’OBWENZI n’EKIROWOOZO.

Okuyita mu kulowooza okw’omunda tulina okukyusa buli kika kya kirowoozo ekya kimakanika n’engeri zonna ez’EKIROWOOZO EKISOOKESOOKE n’EKIROWOOZO EKY’OMU MASE AUTOMATIKI, mu KIROWOOZO EKITEGEEREKA, ekigenderere.

EKIROWOOZO EKIGENDERERE mu bwokka kyatondawo nnyo, awatali kyo omuyiiya teyandisobodde kuteebereza ssimu, leediyo, ennyonyi, n’ebirala.

EKIROWOOZO kya MUKAZI ali mu lubuto kikulu ku nkulakulana y’omwana ali munda. Kikakasiddwa nti buli maama ayinza n’EKIROWOOZO kye okukyusa omwoyo gw’omwana ali munda.

Kikulu nnyo omukyala ali mu lubuto okulaba ebifaananyi ebirungi, ensi ez’omulembe, n’okuwulira omuziki ogwa kalasa n’ebigambo ebirungi, bwatyo asobola okukola ku mwoyo gw’ekitonde ky’atambulira mu lubuto lwe mu ngeri entuufu.

Omukyala ali mu lubuto tasaanye kunywa mwenge, oba okunywa sigala, oba okulaba ebintu ebibi, ebitasanyusa kubanga bino byonna by’abubi ku nkulakulana entuufu ey’ekitonde.

Kisaanidde okusonyiwa obusungu bwonna n’enkyamu z’omukyala omuzadde.

Abasajja bangi abatalina bugumiikiriza era nga tebategeera bulungi, basunguwala era ne bawemula omukyala ali mu lubuto. Ennaku zino, obuyinike obuleeteddwa omusajja atalina mutindo, bukosa omwana ali mu lubuto, si mu mubiri gwokka wabula ne mu mwoyo.

Nga tutunuulira amaanyi g’ekirowoozo ekitondawo, kintu kituufu okugamba nti omukyala ali mu lubuto, tasaanye kulaba bintu bibi, ebitasanyusa, ebitatuukana, ebibi, n’ebirala.

Essaawa etuuse gavumenti zisalirewo okumalawo ebizibu ebinene ebikwatagana n’obuzadde.

Kikyamaza nti mu society eyeeyita Ekikristaayo era eya democraasi, temanyi kussaamu kitiibwa era n’okusiima amakulu ag’eddiini ag’obuzadde. Kyamasajjatira okulaba enkumi n’enkumi z’abakyala abali embuto nga tebalina buyambi bwonna, nga balekeddwawo abasajja n’abantu, nga basabiriza omugaati oba omulimu era nga emirundi mingi bakola emirimu egy’omubiri emikakkamu, okusobola okusigala nga balamu n’ekitonde kye batambulira mu lubuto.

Embeera zino ezitali za kibuntu ez’omulembe guno, obukakanyavu n’obutavunaanyizibwa bw’abakulembeze n’abantu bitulaga mu ngeri entegeerekeka nti democraasi tenabaawo.

Eddaala ly’abalwadde n’ebisenge byabwe eby’obuzadde tebannagonjoola kizibu kino, kubanga eddaala ly’abalwadde eryo lisobola okutuukwako abakyala ng’okuzaala kunaatera okubaawo.

Twetaaga amangu ago amaka agagattiddwa, ebibuga ebirungi ddala ebirina ebiyumba n’amayumba ag’abakyala abali embuto abavu nnyo, amakiliniki n’ebifo eby’abaana ba bano.

Amaka gano agagattiddwa ge makalu g’abakyala abaavu mu ngeri ey’amaanyi abali embuto, nga gajjuddwa ebintu byonna eby’omugaso, ebimuli, omuziki, okutuukana, obulungi, n’ebirala, byandigonjoolo ddala ekizibu ekinene eky’obuzadde.

Tulina okutegeera nti society y’omuntu y’amaka amanene era nti tewali kizibu kya muggalo kubanga buli kizibu mu ngeri emu oba endala kikosa mu kitundu kyakyo buli muntu mu society. Kirooto okusosola abakyala abazadde olw’okuba abaavu nnyo. Kibi okubanyoomola, okubanenya oba okubateeka mu buliro bw’abanafunye.

Mu society mwe tubeera temusobola kubaawo baana na bannyinaabwe, kubanga ffenna tuli bantu era tulina eddembe lye limu.

Twetaaga okutondawo democraasi entuufu, bwe tuba nga tetwagala kuliibwa omukulembeze omukulu.