Ensonga Engereeze

“Obuyigirize Obw’omusingi” bwe ssomo eritusobozesa okuzuula enkolagana yaffe n’abantu, n’obutonde, n’ebintu byonna. Okuyita mu ssomo lino, tumanya engeri obwongo gye bukolaamu kubanga obwongo bwe kikozesebwa okufuna okumanya era tuteekwa okuyiga okukozesa ekikozesebwa ekyo, ekiri omusingi omukulu ogw’endowooza yaffe.

Mu kitabo kino, tuyigirizibwa mu ngeri eteriimu buli kimu engeri y’Okulowooza, okuyita mu kunoonyereza, okwekenneenya, okutegeera, n’okufumiitiriza.

Kitutegeeza engeri y’okutereezaamu ebintu bye tujjukira mu bwongo nga tukozesa bulijjo ebintu bisatu: omuntu, ekintu, n’ekifo; okujjukira kusindiikirizibwa okwagala, kale kibeerewo okwagala eri ekyo kye tusoma okusobola okukwatagana mu bwongo. Okujjukira kutereezebwa okuyita mu nkola y’okukyusa alchemy abayizi abaneenyigira mu kutereeza obulamu bwabwe ku bwabwe gye banaatandikira okumanya.

Eri Abazungu, okusoma kutandika ku myaka 6 oba nga bwe kibalirirwa nti batandise okukozesa amagezi; eri Abawalabu, naddala Abahindu, obuyigirize butandika okuva mu lubuto; eri Abaggnostic okuva mu mukwano, okugamba nti, nga tebannaba kwolesebwa.

Obuyigirize obw’omu maaso bujja kwatiramu ebika bibiri: ekimu kibeere mu mikono gy’abazadde n’ekirala mu mikono gy’abasomesa. Obuyigirize obw’omu maaso bujja kussa abayizi mu kumanya Omutukuvu okuyiga okubeera bazadde. Omukazi ky’etaaga bwe bukuumi, obuyambi, y’ensonga lwaki omuwala anywerera nnyo ku kitaawe ng’akyali muto kubanga amulaba nga wa maanyi era omugumu; omulenzi yeetaaga okwagala, okulabirirwa, okusindikirizibwa, y’ensonga lwaki omulenzi anywerera nnyo ku maama olw’obuwangwa obw’obutonde. Oluvannyuma, ng’obusobozi bwombi bumaze okukyusibwa, omukazi anoonya omusajja omulungi oba omusajja amwagala, ng’ate ye y’alina okuba nga awa okwagala, n’omusajja anoonya omukazi alina eby’obugagga oba alina omulimu; eri abalala okusingawo kwe ndabika y’amaaso n’emibiri gyabwe okusobola okusiima obusobozi bwabwe.

Kiwuunyisa okulaba ebitabo by’essomero, buli kitabo kirina ebibuuzo enkumi n’enkumi, omuwandiisi by’addamu mu buwandiike abayizi basobole okubiyiga mu mutwe, okujjukira okutali kwesigwa kwe kuteekebwa mu kumanya abavubuka kwe bayiga n’obunyiikivu obungi, obuyigirize obwo obw’ebyembi bwokka bubasobozesa okweyimirizaawo nga bamaze okumaliriza okusoma kwabwe, naye tebamanyi ku bulamu bwe bagenda okubeeramu, bayingira nga bazibe b’amaaso, tebayigiriziddwa na kumera ensigo mu ngeri ennungi, okuyigiriza okwo kuli mu mikono gy’abamenyi b’amateeka mu nsiitaano.

Kyetaagisa omuvubuka okutegeera nti ensigo efulumizibwa omubiri gw’omuntu, y’ekintu ekisinga obukulu eri obulamu bw’omuntu (ekika), nkukuvu era bwe kityo okugikozesa obubi kujja konoona ezzadde lye. Ku byoto by’ekkanisa Katolika, omugaati ogutukula guterekebwa mu kifo ekitukuvu nga guyimiridde ku mubiri gwa Kristo, ekifananyi ekitukuvu ekyo; kikolebwa mu nsigo y’eŋŋaano. Ku kyoto ekiramu, okugamba nti omubiri gwaffe, ensigo yaffe etwala ekifo ky’omugaati ogutukuvu ogw’ekikristaayo ogugoberera Kristo ow’omu byafaayo; mu nsigo yaffe mwennyini tuterekamu Kristo mu butonde bwaffe abo abagoberera Kristo omulamu abeera era akankana mu munda ddala y’ensigo yaffe.

N’amatendo amangi tulaba nga abalimi abalabirira okumanya ebirime ebiweereza omuntu, bayigiriza abalimi okussa ekitiibwa mu nsigo ze bafukirira mu nnimiro, tulaba nga batereezezza omutindo gw’ensigo okukola ebirime ebirungi, nga batereka ensigo mu masilo amanene, ensigo ze baakola n’obunyiikivu obungi zireme okubula. Tulaba ng’abasawo b’ensolo, abalabirira obulamu bw’ensolo, basobodde okukola abazaalisa oba abalume abagula ssente eziweza emirundi kikumi okusinga ennyama, ekiraga nti y’ensigo gye bakola, ensonga lwaki zigula ssente nnyingi. Eddagala ly’ekitongole lyokka, erilabirira ekika ky’omuntu, teritugamba kintu kyonna ku kutereeza ensigo; tukooye okugwa mu nsobi kuno era tutegeeza abasomi baffe nti ensigo y’omuntu y’esinga obwangu okutereeza, okuyita mu kukozesa emmere esatu ey’omusingi obutayosa: okuyita mu kye tulowooza, kye tussa, ne kye tulya. Bwe tuba tulowooza ku bintu ebitaliimu, ku bintu ebitasanyusa, ebitali bikulu bwe kityo ensigo gye tukola ejja kuba kubanga okulowooza kwe kusalawo okukola okwo. Omuvubuka asoma ayawukana ku oyo atafuna buyigirize mu ndabika n’okubeerawo, waliwo enkyukakyuka mu mbeera y’omuntu; Ekikolwa eky’okussa omwenge oguwedde mu bbaala n’ebifo ebinywerwamu omwenge, kisalawo ku bulamu bw’abantu abaterera ebifo ebyo: Abantu abalya cake, embizzi, omwenge, ebikaawa, omwenge, n’emmere ereeta okwegomba ennyo, babeera obulamu obw’omujjukizo ogubaviirako okwenyigira mu bwenzi.

Buli nsolo enenzi enunnya: endogoyi, embizzi, embuzi, n’enkoko okuggyako okubeera ennyonyi, nga enkoko ey’omu nju. Kyangu okusiima enjawulo eriwo wakati w’abenzi n’abo omuntu b’afuula abayonjo ku lw’okubakozesa, weetegereze obusa bw’embalaasi ey’embiro eri eyo ey’embalaasi ey’omugugu, wakati b’ente ezirwana n’abasaazi abafuluma bulijjo mu mawulire, olutalo oba embizzi olulume, ne mu nsolo entono nga embwa enkezi nnyo era bulijjo endabika yaayo teyebala, ekintu kye kimu kigwawo eri omusajja omuenzi abikka obunafu bwe n’ebyokwewunya n’obuwunga obuwunya akaloosa. Omuntu bw’afuuka omuyonjo, omulongoofu era omutukuvu, mu birowoozo, ebigambo, n’ebikolwa, azzaawo obuto obwabula, atukula omubiri n’omwoyo era omubiri gwe tegutulula bunafu.

Obuyigirize obw’olubuto bukwatagana butya? Kino kibaawo wakati w’abafumbo abagoberera obuyonjo, okugamba nti, tebabulizaamu ensigo yaabwe mu bukyafu n’essanyu eribulawo, bwe bati: Abaami n’abakyala baagala okuwa omubiri eri omuntu omupya, bakkaanya era basaba Eggulu libaluŋŋamye eri ekikolwa ky’okusamira, oluvannyuma mu mbeera ey’okwagala enkalakkalira babeera awamu nga basanyufu era nga bajaganya, bakozesa ekiseera nga obutonde buli bungi, nga abalimi bwe bakola okusimba, bakozesa enkola y’okukyusa alchemy nga beegatta ng’omwami n’omukyala, ekisobozesa okubala kw’enzaluggya ennywevu era ey’amaanyi, etereezeddwa emirimu egimanyiddwa era etuukiriza ekikolwa eky’okusamira okw’obwakatonda, omukyala bw’amala okutegeera nti ali lubuto, yeeyawula ku musajja, okugamba nti, obulamu bw’obufumbo bukomera awo, kino kiba kyangu okukola omusajja omuyonjo kubanga ajjudde ekisa n’amaanyi agasinga ag’obuntu, mu ngeri zonna amukolera obulamu obusanyusa mukyala we aleme okukozesa obutali bumativu oba ebintu ebifaananira ddala kubanga byonna bikosa omwana ali mu lubuto, bwe kiba kireeta obubi obutali kusiimibwa obwenzi abantu bwe bakola mu ngeri ey’obwenzi abatannafuna magezi gano? Ekiwa ensonga okuleetera abaana abangi okuwulira okwegomba okw’entiisa okuva mu buto obutono era okusaaza maama waabwe mu ngeri ey’obusungu.

Maama amanyi nti awa obulamu eri omuntu omupya gw’atereka mu Yeekaalu ye Ennamu, ng’ejjinja ery’omuwendo omungi, ng’amuteekako n’okusaba kwe n’ebirowoozo ebikaluubi ezirongoosa ebitonde ebipya, oluvannyuma kujjawo ekikolwa ky’okuzaala nga tekirimu bulumi; mu ngeri ennyangu era ey’obutonde eri ekitiibwa ky’abazadde be. Abafumbo bakuumira ddala emmere ey’enjawulo emala ennaku amakumi ana okutuusa enzaalo lw’edda mu kifo kyayo ekyali kikuuma omuntu omupya, omwami amanyi nti omukazi alaŋŋamya omwana alina okumulongoosa era amutunuulire, n’okumukwatako obulungi kubanga buli ngeri yonna ey’omujjukizo ejja kukosa amabeere ga maama n’ereeta obuzibu mu mikutu omuterekebwa amazzi ag’omuwendo omungi agajja okuwa obulamu, eri omwana ali mu lubuto lwe, omukazi ayagala okussa mu nkola okuyigiriza kuno ajja kulaba nti ensonyi ze zirina okukulumbaza amabeere okw’okwonooneka obutayosa zigenda kutambula. Waali obuyonjo eri okwagala n’obuwulize, abaana bagolokoka mu ngeri ey’obutonde era buli bubi butambula, bwe butyo obuyigirize buno obw’omusingi bwe butandika okuteekateeka endowooza y’omuntu omupya agenda mu ssomero ng’ategekeddwa okugoberera obuyigirize obujja okumusobozesa okubeera awamu era oluvannyuma okweyimirizaawo omunwe gwe gumu emmere ya bulijjo.

Mu myaka 7 egisooka omwana akola endowooza ye ku bwabwe bwe kityo bikulu nga emyezi gy’olubuto n’ekyo eky’esuubirwa okuva mu muntu aleeteddwa mu mbeera ezifaanana bwe zityo kintu abantu kye batasuubira. Amagezi kirina okubeera eky’Obuntu, tuteekwa okumanya Obuntu.

Nze sisobola kumanya Amazima kubanga Amazima tegakwatagana na budde era Nze neewuwo.

Okutya n’okutitira byonoona obusobozi obw’obwereere. Obusobozi bukola, okutya kwonoona.

Nga twekenneenya buli kimu era nga tufumiitiriza, tuzukusa endowooza eggwaamu.

Amazima kye kitamanyiddwa okuva mu kaseera okudda mu kalala, tegateekwa kukwatagana n’ekyo omuntu kye akkikiriza oba takkiriza; amazima kye kibuzo ky’okukozesa, okubeerawo, okutegeera.

JULIO MEDINA VIZCAÍNO S. S. S.