Enkola ey’Obweteefu y’Omwoyo

Mu mulimu gw’eby’omwoyo ogukwatagana n’okuggyawo ebintu ebitali bya mugaso bye twetikka munda yaffe, oluusi wajjawo okunafuwa, okukoowa, n’okutawanyizibwa.

Tulina okuddayo ku ntandikwa era n’okutumbula emisingi gy’omulimu gw’obwongo, singa twagala enkyukakyuka ey’amaanyi.

Okwagala omulimu gw’eby’omwoyo kye kintu ekikulu bwe tuba twagala okukyusa embeera zaffe ez’omunda mu bujjuvu.

Bwe tuba tetwagala mulimu gw’obwongo ogutuleetera okukyuka, okutumbula emisingi kiba kintu kigambika.

Kyandibadde kya busiru okuteebereza nti tusobola okwagala omulimu, singa mu butuufu tetutandise kugwagala.

Kino kitegeeza nti okwagala tekisobola kulonzalonza singa emirundi mingi tubeera tugenza okutumbula emisingi gy’omulimu gw’obwongo.

Kisinga obukulu okumanya ekintu ekiyitibwa obwakalimagezi, kubanga abantu bangi tebannaba kwegomba kumanya ku bwako.

Omuntu yenna owa bulijjo teyandyegaanyi nti omuboxi bw’agwa ku ringi aba afiiriddwa obwakalimagezi.

Kyamazima nti bw’akomawo mu mbeera, omuboxi oyo omunaku afuna obwakalimagezi bwe obupya.

Mu ngeri etegeerekeka, buli omu ategeera nti waliwo enjawulo entuufu wakati w’obuntu n’obwakalimagezi.

Bwe tuzzaalibwa mu nsi, fenna tulina ebitundu bisatu ku kikumi eby’obwakalimagezi, n’ebitundu kyenda mu musanvu nga bisasanyiziddwa wakati w’obwongo obutaliimu, obwongo obuli wansi, n’obwongo obutaliimu.

Ebitundu bisatu ku kikumi eby’obwakalimagezi ebigulukuse bisobola okwongerwa singa tukolera ku lwaffe.

Tekisoboka kwongera obwakalimagezi okuyita mu nkola ezikozesebwa omubiri oba eza tekinologiya zokka.

Tewali kubuusabuusa nti obwakalimagezi busobola okuzuukuka okuyita mu mirimu egikolebwa n’obwakalimagezi n’okubonaabona okwagaliddwa.

Waliwo ebika by’amaanyi ebyenjawulo munda yaffe, tulina okutegeera: Ekisooka.- amaanyi aga tekinologiya. Ekyokubiri.- amaanyi ag’obulamu. Ekyokusatu.- amaanyi g’obwongo. Ekyokuna.- amaanyi g’endowooza. Ekyokutaano.- amaanyi g’obwagazi. Ekyomukaaga.- amaanyi g’obwakalimagezi. Ekyomusanvu.- amaanyi g’omwoyo omutukuvu. Ne bwe twongera amaanyi aga tekinologiya, tetuyinza kuzuukusa bwakalimagezi.

Ne bwe twongera amaanyi ag’obulamu munda mu mubiri gwaffe, tetujja kutuuka ku kuzuukusa bwakalimagezi.

Enkola ez’obwongo nnyingi zikolebwa munda yaffe, nga tewali bwakalimagezi bwonna bwetabyeko.

Ne bwe nkola z’obwongo ziba nkulu nnyo, amaanyi g’endowooza tegalizuukusa mirimu gy’obwakalimagezi egy’enjawulo.

Amaanyi g’obwagazi ne bwe gaba ng’ogazzeeyo nnyo tegasobola kuzuukusa bwakalimagezi.

Ebika by’amaanyi bino byonna bitegekeddwa mu mitendera egy’enjawulo egitatwaliramu bwakalimagezi.

Obwakalimagezi busobola okuzuukusibwa okuyita mu mirimu egikolebwa n’obwakalimagezi n’okufuba okw’obwesimbu.

Akatundu katono ak’obwakalimagezi abantu ke balina, mu kifo ky’okukongera kaguyiibwa bubi mu bulamu.

Kya lwatu nti bwe tweyoleka mu bintu byonna ebigenda mu maaso mu bulamu bwaffe, tuba twonoona amaanyi g’obwakalimagezi.

Tulina okulaba obulamu ng’ekifaananyi era tetuyinza kwegattako katemba, nnaku, oba butemu bwonna, bwe tutyo twekuumire amaanyi g’obwakalimagezi.

Obwakalimagezi bwenyini kika kya maanyi agalina omugendo ogw’amaanyi.

Tetulina kukyamukiriza obwakalimagezi n’ekijjukizo, kubanga byombi byawukana nga ekitangaala ky’emmotoka bwe kyawukana n’enguudo ze tutambulirako.

Ebikolwa bingi bikolebwa munda yaffe, nga tewali butwetabyeemu bwonna obw’ekyo ekiyitibwa obwakalimagezi.

Mu mubiri gwaffe mugenda mu maaso okukyusa okukusatuusa, nga tewali bwakalimagezi bwonna bwetabyeko.

Ekitongole ekitambuza omubiri gwaffe kisobola okugoba emmotoka oba okukulembera engalo ezikuba ku keyboodi y’omuziki nga tewali bwakalimagezi bwetabyeko.

Obwakalimagezi bwe butangaavu omwoyo omukono gwe gutayitamu.

Omuzibe naye tamanyi kitangaala kya njuba, naye kibeerawo ku lwakyokka.

Twetaaga okugguka obutangaavu bw’obwakalimagezi buyingire mu kizikiza eky’entiisa eky’obwange.

Kaakati tujja kutegeera obulungi amakulu g’ebigambo bya Yokaana, bw’agamba mu Njiri nti: “Ekitangaala kyajja mu kizikiza, naye ekizikiza tekyakimanya”.

Naye kyandibadde tekisoboka eri obutangaavu bw’obwakalimagezi okuyingira mu kizikiza eky’obwange, singa okusooka tetukozesa magezi ag’ekitalo aga okwetegereza obwongo.

Twetaaga okuggulawo ekkubo eri obutangaavu okwaka mu bizikiza by’obwange.

Omuntu tasobola kwetegereza singa talina kwegomba kukyuka, okwagala okwo kusoboka singa omuntu ayagala enjigiriza z’eby’omwoyo.

Kaakati abasomi baffe bajja kutegeera ensonga lwaki tubabuulirira okutumbula emirundi mingi obuyigirize obukwata ku mulimu gwe tukolera ku lwaffe.

Obwakalimagezi obugulukuse butusobozesa okukwatagana n’ebintu ebituufu mu ngeri entuufu.

Kitalo nti ensolo etegerekeka, eyitibwa omuntu mu bukyamu, ng’esikiriziddwa amaanyi ag’okugattika okulowooza, yeerabidde okugattika kw’obwakalimagezi.

Tewali kubuusabuusa nti amaanyi ag’okuwaana endowooza ez’omugaso ge gabi nnyo.

Okuva mu mutwe gw’ekibuuzo tusobola okudda ku kizibu era okuyita mu kwogera tutuuke ku nsonga, naye ekyo kyenyini kiba kikyali ndowooza etali ntunnu si kintu kye kimu n’ebintu ebituufu.

Okugattika kw’Obwakalimagezi kusinga butereevu, butusobozesa okumanya ekituufu ku buli kintu kyokka.

Ebintu eby’obutonde tebikwatagana bulungi n’endowooza ezikolebwa omutwe.

Obulamu bugenda mu maaso buli kiseera era bwe tubukwata okubulambulula, tuba tubutta.

Bwe tugezaako okuwa endowooza bwe tulaba ekintu eky’obutonde, mu butuufu tulekera awo okumanya ekituufu ky’ekintu era tulaba ebyo bye tulowooza n’endowooza enkadde ezitatwaliramu kintu kyonna kye tulaba.

Okulowooza okw’ekinnansi kusikiriza era twagala ebintu byonna eby’obutonde bikwatagane n’endowooza zaffe ez’okugattika.

Okugattika kw’obwakalimagezi kuseereddwa ku bintu bye twafunye mu bulamu bwaffe so si ku kulowooza okutaliimu.

Amateeka gonna ag’obutonde gabeera munda yaffe era singa tetugazuula munda yaffe, tetujja kugazuula wabweru waffe.

Omuntu ali mu Byonna era Byonna biri mu muntu.

Ekituufu bye bintu omuntu by’afunye munda ye, obwakalimagezi bwokka bwe busobola okumanya ekituufu.

Olulimi lw’obwakalimagezi lwa kifaananyi, lwa munne, lwa makulu era abagulukuse be balutegeera.

Oyo ayagala okuzuukusa obwakalimagezi ateekwa okuggyawo mu nda ye ebintu byonna ebitali bya mugaso ebikola obuntu obuyitiridde, obwange, omunda mwe musangibwa obusobozi.