Maloba ma liboso

“Bobɔngɔ ya Bomoi” ezali nde mayele oyo epesi biso nzela ya koyeba boyokani na biso na bato, na biloko bizali na bomoi te, na biloko nyonso. Na nzela ya mayele oyo toyebi ndenge bongo etambolaka, mpamba te bongo ezali esaleli ya boyebi mpe tosengeli koyekola kosalela esaleli wana, oyo ezali libondo ya ntina ya ngai ya psychologique.

Na buku oyo, bateyaka biso lolenge ya Kokanisa pene-pene na ndenge ya sikisiki na nzela ya bolukiluki, bolukiluki, bososoli mpe komanyola.

Epesi biso nsango, ndenge ya kobongisa mayele ya koyeba biloko na motó, kosaleláká ntango nyonso makambo misato: moto, eloko mpe esika; mayele ya koyeba biloko na motó etambwisami na bosepeli, na ndenge oyo esengeli kotya bosepeli na makambo oyo bazali koyekola mpo ekɔta na mayele ya koyeba biloko na motó. Mayele ya koyeba biloko na motó ebongisamaka na nzela ya kosala mbongwana ya alkimia oyo moke moke bayekoli oyo basepeli na kobongisa bomoto na bango bakoyeba yango.

Mpo na bato ya Mpoto, boyekoli ebandaka na mbula 6 to ntango bamonaka ete bazali na mayele ya kosala likambo; mpo na bato ya Ɛsti, mingimingi Ba Indiens, mateya ebandaka kobota; mpo na Ba Gnostiques uta na bolingo, elingi koloba, liboso ya kokɔtisa zemi.

Mateya ya mikolo ezali koya ekokamata biteni mibale: moko na mokumba ya baboti mpe mosusu na mokumba ya balakisi. Mateya ya mikolo ezali koya ekotya bateyi na boyebi ya Nzambe ya koyekola kozala baboti ya basi mpe ya mibali. Mwasi oyo asengeli na yango ezali nde libateli, lisungi, yango wana mwana mwasi akangamaka mingi na tata ntango azali mwana moke mpamba te amonaka ye makasi mpe na nguya mingi; mwana mobali asengeli na bolingo, kobatelama, kolenga, yango wana mwana mobali akangamaka mingi na mama na ye na ndenge ya bomoto. Na nsima, ntango mayoki ya bango mibale ebebi, mwasi alukaka libala malamu to mpe mobali oyo alingaka ye, ntango nde ye nde asengeli kopesa bolingo, mpe mobali alukaka mwasi oyo azali na biloko ya kobikela to oyo azali na mosala; mpo na basusu elongi mpe biteni ya nzoto ezali na ntina mingi mpo na mayoki na bango.

Ekamwisi komona mikanda ya kelasi, buku mokomoko ezali na bankóto ya mituna, oyo mokomi azali koyanola yango na mokanda mpo bana-kelasi báyekola yango na motó, mayele ya koyeba biloko na motó ya bokosi nde esangisaka boyebi oyo bilenge bazali koyekola na molende, mateya wana ya bomɛngo nyonso epesi bango makoki ya kozwa bomoi ntango basili kelasi, kasi bayebi eloko te na bomoi oyo bakokende kofanda, bakɔtaka kuna na miso makangi, ata bateyaki bango te kobotama ya ndenge ya bikelamu na ndenge ya nkembo, mateya wana ezali na mokumba ya bato mabe na nse ya nsɔni.

Esengeli ete elenge asosola ete milona oyo ebimaka na nzoto ya moto, ezali likambo ya ntina mingi mpo na bomoi ya moto (lolenge), epambolami mpe yango wana kosalela yango mabe ekobebisa libota na ye moko. Na bitumbelo ya Eklezia Katolike babombaka na esika mosantu na limemya monene hosti lokola elilingi ya nzoto ya Klisto, elilingi wana ya bulɛɛ; esalemaki na milona ya blé. Na etumbelo ya bomoi, to nzoto na biso ya mosuni, milona na biso ezali na esika ya hosti ya bulɛɛ ya boklisto oyo elandi Klisto ya Lisitwale; na milona na biso moko tobomba Klisto na eloko oyo elandi bato ya Klisto ya bomoi oyo azali na bomoi mpe azali kobɛta na nsima mpenza ya milona na biso moko.

Na bosepeli monene tomoni ete bato ya agronome oyo bazali na mokumba ya boyebi ya banzete oyo ezali kosalisa moto, bateyaka balandi-mboka bápesa limemya na nkona oyo bazali kosopela na bilanga, tomoni ete babongisi bizaleli ya milona mpo na kobimisa biloko mingi, kobombáká biloko ya mbuma na bisika minene ya kobomba, mpo ete milona oyo babimisaki na molende mingi ebunga te. Tomoni ndenge veterinaires, oyo mokumba na bango ezali kotambwisa bomoi ya banyama, balongi kobimisa baboti to biboteli oyo talo na yango eleki mbala nkama talo ya biloko ya mosuni, oyo elakisi ete ezali milona oyo babimisaka, ntina ya talo monene boye. Bobele nkisi ya Leta, oyo etali lolenge ya moto, elobi eloko te na ntina ya kobongisa milona; toyokaka mawa mpo na kozonga nsima wana mpe toyebisi batángi na biso ete milona ya moto ezali pete mingi kobongisa, na nzela ya kosalela bilei misato ya ntina mingi ntango nyonso: na nzela ya makambo oyo tozali kokanisa, makambo oyo tozali kopema mpe makambo oyo tozali kolya. Soki tozali kokanisa bobele makambo ya bozoba, makambo ya bozoba, ezangi ntina, milona oyo tozali kobimisa ekozala bongo mpamba te makanisi nde ezali na ntina mpo na bobimisi yango. Elenge oyo azali koyekola akeseni na oyo azwi mateya te na lolenge mpe na bomoto, ezali na mbongwana na bomoto; Kosala ete kopema masanga ya cerveza oyo esili kotungisama na bar mpe ba cantine, ekati likambo likoló ya bomoi ya bato oyo bafandaka na bisika wana: Bato oyo balyaka bagato, ngulu, masanga ya cerveza, biloko ya pilipili, masanga mpe biloko oyo elamwisaka nzoto, bazali na bomoi ya bozoba oyo ezali komema bango na pite.

Nyama nyonso oyo ezali kosala pite ezali na nsolo mabe: bampunda, bangulu, bantaba mpe ata bandɛkɛ ya lopango atako bazali bandɛkɛ, lokola nsoso ya ndako. Ekoki kozala pɛtɛɛ komona bokeseni oyo ezali kati na bato oyo basalaka pite mpe baoyo moto asalaka pɛto na makasi mpo na konyokola bango, tala magonade ya mpunda ya mbangu na oyo ya bampunda ya komema, kati na bangombe ya kobunda mpe biboteli oyo ebimaka na bapubliki ntango nyonso, ngulu ya mobali ya kobotela, ata mpe na banyama ya mike lokola libóki oyo ezali na bozoba monene mpe ntango nyonso lolenge na yango ezali mabe, likambo moko wana ezali koleka na mobali oyo asalaka pite oyo azali kozipa nsolo na ye ya mbe na biloko ya kolangisa nsolo mpe mafuta ya nsolo. Ntango moto akomi pɛto, pɛto mpe mosantu, na makanisi, maloba mpe misala, azongisi bomwana oyo abungaki, akomi kitoko na nzoto mpe molimo mpe nzoto na ye ebulunganaka nsolo mabe te.

Ndenge nini mateya liboso ya kobota esalemaka? Oyo esalemaka kati na babalani oyo balandi bopɛto, elingi koloba, oyo babungisaka soki moke te milona na bango na kotalela te mpe esengo ya ntango mokuse, boye: Babalani balingi kopesa nzoto na ekelamu ya sika, bayokani mpe basengi na Likoló ete bátambwisama mpo na likambo ya kobotama, na nsima, na etɛlɛmɛlo ya bolingo ya ntango nyonso bazali kofanda na esengo mpe na molulu, bazali kosalela eleko oyo biloko bizali na bomoi te ezali na molende mingi, lokola balandi-mboka bazali kosala mpo na kolona, basalelaka kosala mbongwana ya alkimia, kosanganáká lokola mobali mpe mwasi, oyo epesi nzela na kobima ya sperme ya makasi mpe ya nguya, oyo ebongisami na misala oyo eyebani liboso mpe esalemaki na nzela oyo likambo ya kobotama ya Nzambe, ntango mwasi ayoki ete azali na zemi, akabwani na mobali, elingi koloba, bomoi ya libala esili, mobali oyo asengeli kosala yango na pɛtɛɛ mpamba te atondi na ngɔlu mpe na nguya eleki bato, na nzela nyonso azali kosala ete bomoi ya mwasi na ye ezala esengo mpo ete ye atika te kokende na mindɔndɔ to makambo ya ndenge wana mpamba te nyonso wana ezongelaka mwana oyo azali kobota, soki oyo ezali kopesa mpasi nini ekokóma te bosangani oyo bato oyo bazali kozwa toli te na likambo oyo bazali kosala na bozoba? Oyo epesi bantina mpo na bana mingi báyoka bilulela ya nsɔmɔ uta bomwana mpe bápesa bamama na bango nsɔni na ndenge ya nsɔmɔ.

Mama ayebi ete azali kopesa bomoi na ekelamu ya sika oyo azali kobomba na Tempelo na ye ya Bomoi, lokola libanga ya ntalo, azali kopesa yango na mabondeli na ye mpe na makanisi malamu lolenge kitoko oyo ekotombwama na ekelamu ya sika, na nsima ekoya likambo ya kobota na mpasi te; na ndenge ya pɛtɛɛ mpe ya bomoto mpo na nkembo ya baboti na ye. Babalani bazali kobomba bilei oyo mingimingi ezali ya mikolo ntuku minei kino ntango oyo libumu oyo esalelamaki lokola mbɛti ya ekelamu ya sika ekozonga na esika na yango, mobali ayebi ete mwasi oyo azali kobɔkɔla mwana asengeli kolɛngɛlama mpe kotalelama, na bilengi ya malamu mpamba te lolenge nyonso ya bozoba ekobɛta na mabɛlɛ ya mama mpe ekopesa mikakatano na banzela oyo mai kitoko ezali kotanga na yango oyo ekopesa bomoi, na mwana ya libumu na ye, mwasi oyo alingi kosala mateya oyo akotala ete nsɔni ya kobongisa mabɛlɛ mpo na mikakatano ya ntango nyonso ekosila. Esika wapi bopɛto ezali bolingo mpe botosi ezali, bana batelemaka na ndenge ya bomoto mpe mabe nyonso esilaka, boye nde mateya ya ntina oyo ebandaka mpo na kolɛngɛla bomoto ya ekelamu ya sika oyo akokende na kelasi oyo epesami makoki ya kolanda mateya oyo ekopesa ye nzela ya kofanda mpe na nsima kozwa bobele limpa ya mokolo na mokolo.

Na bambula 7 ya liboso mwana azali kosala bomoto na ye moko na ndenge oyo ezali na ntina mingi lokola basanza ya kobota mpe oyo bazali kozela na ekelamu oyo bamemi na bisaleli ya ndenge wana ezali likambo oyo ata bato bazali kokanisa te. Mayele ezali eloko ya moto, tosengeli koyeba moto.

Ngai ekoki te koyeba Bosolo mpamba te Bosolo etali ntango te mpe Ngai elingi koloba.

Bobangi mpe nsɔmɔ ebebisaka makanisi ya bonsomi. Makanisi ezali mokeli, nsɔmɔ ezali kobebisa.

Kotaleláká nyonso mpe komanyola, tolamusaka lisosoli oyo elali.

Solo ezali oyo eyebani te uta ntango moko kino ntango mosusu, yango ezali na eloko te ya kosala na oyo moto andimaka to andimaka te; solo ezali likambo ya komeka, ya kozala na bomoi, ya kososola.

JULIO MEDINA VIZCAÍNO S. S. S.