Bosólí Ya Mabe Ya Makambo

Mosika te, bamilio ya bafandi ya Afrika, Azia mpe Amerika Latina bakoki kokufa na nzala.

Gaz oyo babimisaka na “Spray” ekoki kosilisa mpenza Ozono ya atmosfera ya mabele.

Bayebi mosusu basakoli ete na mobu Nkoto Mibale, mabele na biso ekosila.

Biloko ya mai ezali kokufa mpo na bosoto ya mbu, yango emonisami.

Na ntembe te, na ndenge tozali kokende, na nsuka ya ekeke oyo, bafandi nyonso ya bingumba minene bakosengela kolata Maski ya Mopepe mpo na komibatela na milinga.

Soki bosoto ezali kokoba na lolenge oyo ezali kobangisa sikoyo, liboso ya ntango molai te, ekozala lisusu likoki te ya kolia mbisi, oyo ya nsuka oyo ezali kofanda na mai ya ndenge wana, oyo esili kobebisama mpenza, ekozala likama mpo na kolongono ya nzoto.

Liboso ya mobu Nkoto Mibale, ekozala pene ya mpasi mpo na kozwa libongo epai moto akoki kosukola na mai ya pɛto.

Mpo na kolekisa ndelo na biloko mpe kobuba mabele mpe mabele na nse, mosika te mabele ekokoka lisusu te kobimisa biloko ya mosala ya bilanga oyo esengeli mpo na koleisa bato.

“Nyama ya mayele”, oyo babengi moto na lokuta, na kobebisaka mbu na bosoto mingi, na kopelisaka mopɛpɛ na milinga ya mituka mpe bilanga na ye mpe na kobebisaka Mabele na bɔmbi na ye ya atɔmɛ na nse ya mabele mpe na kosalelaka biloko ya mabe mpo na etando ya mabele, ezali polele ete atye planɛti Mabele, na liwa molai mpe ya nsɔmɔ oyo na ntembe te ekosuka na Likama Monene.

Mokili ekokoka kokende na kati ya porte ya mobu Nkoto Mibale na mpasi, mpamba te “Nyama ya mayele” ezali kobebisa esika ya bomoi ya bikelamu na lombangu ya nkama na ngonga.

“Mammifère Rationnel”, oyo babengi moto na lokuta, azali na mokano ya kobebisa Mabele, alingi kosala yango esika ya kofanda te, mpe ezali polele ete azali kolonga.

Mpo na oyo etali Mbu, ezali polele ete bikólo nyonso esili kobongola yango lolenge moko ya Esika Monene ya Bosoto.

Ntuku Sambo na Sambo ya bosoto nyonso ya mokili ezali kokende na mbu mokomoko.

Bambela mingi ya petrole, nkisi ya koboma nyama ya ndenge nyonso, biloko mingi ya chimique, bagaz ya nguba, bagaz ya neurotoxique, ba détergent, etc., ezali koboma biloko nyonso ya bomoi ya Océan.

Bandɛkɛ ya mbu mpe Plancton oyo esengeli mingi mpo na bomoi, ezali kobebisama.

Na ntembe te, kosilisa Plancton ya Mbu ezali na bozito oyo ekoki kotángama te mpamba te microorganisme oyo ebimisaka ntuku Sambo ya nkama ya Oxygène ya Mabele.

Na nzela ya bolukiluki ya siansi, bakokaki kondimisama ete bisika mosusu ya Atlantique mpe ya Pacifique esili kobeba na biloko ya radioactif, oyo euti na bɔmbi ya atɔmɛ.

Na Bingumba minene ndenge na ndenge ya mokili mpe mingimingi na Mpoto, bamɛlaka mai ya elanga, babwakaka yango, batɔkisaka yango mpe na nsima bamɛlaka yango lisusu.

Na bingumba minene oyo “eleki civilisé”, mai oyo batyaka na bamesa elekaka na nzoto ya bato mbala mingi.

Na engumba ya Cúcuta, na ndelo na Venezuela, Republiki ya Colombie, Amerika ya Sudi, bafandi bazali kosengela komɛla mai ya moindo mpe ya bosoto ya ebale oyo ezali komema bosoto nyonso oyo euti na Pamplona.

Nalingi kolobela na ndenge ya makasi ebale Pamplonita oyo ezali mabe mingi mpo na “Perle ya Nord” (Cúcuta).

Na chance, ezali sikoyo aqueduc mosusu oyo epesaka Engumba mai, kasi yango esali te ete bákoba komɛla mai ya moindo ya ebale Pamplonita.

Ba filtre minene, ba machines minene, biloko ya chimique, balukaka kotɔkisa mai ya moindo ya bingumba minene ya Mpoto, kasi ba épidémie ezali kokoba kopalangana na mai ya moindo ya bosoto oyo eleki mbala mingi na nzoto ya bato.

Ba bactériologiste oyo bayebani mingi basili kozwa na mai ya pɛto ya ba Capitale minene, ndenge nyonso ya: ba virus, ba colibacille, ba pathogène, ba bactérie ya tuberculose, typhus, variole, larves, etc.

Ata soki emonani lokola likambo ya kokamwa te, na kati mpenza ya ba installations ya mai ya pɛto ya mikili ya Mpoto, basili kozwa ba virus ya nkisi ya bokono ya Poliomyélite.

Lisusu, kobebisa mai ezali likambo ya nsɔmɔ: Bato ya mayele ya ntango na biso balobi ete na mobu 1990, moto akokufa na mposa ya mai.

Likambo ya mabe koleka nyonso oyo ezali ete biloko ya mai ya pɛto oyo ezali na nse ya mabele, ezali na likama mpo na makambo ya mabe ya Nyama ya mayele.

Kobuba mabulu ya Petróleo kozanga ngɔlu, ezali kokoba kozala likama. Petróleo oyo babimisaka na kati ya mabele, elekaka na mai oyo ezali na nse ya mabele mpe ebimisaka yango bosoto.

Lokola molongo ya likambo yango, Petróleo esali ete mai oyo ezali na nse ya mabele ya Mabele ekóma ya komɛla te uta koleka ekeke moko.

Polele mpenza, lokola mbuma ya makambo nyonso oyo, biloko ya matiti ezali kokufa mpe kutu ebele ya bato.

Tólobela sikoyo mwa moke mpo na mopɛpɛ oyo esengeli mingi mpo na bomoi ya bikelamu.

Na kopemaka mpe na kokɔtisaka mopɛpɛ mokomoko, mapapu mazali kozwa ndambo ya litrɛ ya mopɛpɛ, elingi koloba, bamɛtrɛ kubi soki zomi na mibale na mokolo, kokokisa motángo yango na Bamiliare Minei na Nkama Mitano ya bafandi oyo Mabele ezali na yango mpe na nsima tokozwana motángo mpenza ya oxygène oyo bato nyonso bazali kolya mokolo na mokolo, kozanga kotánga oyo bikelamu mosusu nyonso ya nyama oyo efandi na etando ya Mabele ezali kolya.

Oxygène nyonso oyo tozali kopema, ezali na kati ya atmosfera mpe eutaka na Plancton oyo tozali kobebisa sikoyo na bosoto mpe lisusu na mosala ya photosynthèse ya biloko ya matiti.

Na mawa, biloko ya kobomba oxygène ezali kosila.

Mammifère Rationnel oyo babengi moto na lokuta, na nzela ya ba industries na ye oyo etondi, azali kokitisa na ndenge ya kokoba motángo ya radiation ya moi, oyo esengeli mingi mpe ezangi te mpo na photosynthèse, mpe yango wana motángo ya Oxygène oyo biloko ya matiti ezali kobimisa sikoyo, ezali sikoyo moke mingi koleka na ekeke eleki.

Likambo ya mabe koleka nyonso na likama ya mokili mobimba oyo ezali ete “Nyama ya mayele”, ezali kokoba kobebisa mbu, kobebisa Plancton mpe kosilisa biloko ya matiti.

“Nyama ya mayele”, azali kokoba kobebisa na mawa mingi maziba na ye ya Oxygène.

“Smog”, oyo “Humanoïde Rationnel” azali kobimisa ntango nyonso na mopɛpɛ; longola koboma etii bomoi ya Planète Terre na likama.

“Smog”, ezali koboma kaka biloko ya kobomba Oxygène te, kasi lisusu, ezali koboma bato.

“Smog”, ebandisaka bamaladi ya kokamwa mpe ya likama oyo ekoki kobikisama te, yango emonisami.

“Smog”, epekisaka kokɔta ya pole ya moi mpe ya ba rayons ultraviolets, mpe yango ebandisaka, mobulu makasi na kati ya atmosfera.

Ezali koya eleko ya mbongwana ya klima, glaciations, bokɔngɔ ya glace ya polaire na Equateur, ba cyclones ya nsɔmɔ, ba tremblement de terre, etc.

Mpo na kosalela te, kasi nde kosalela na ndelo te nguya ya courant électrique na mobu Nkoto Mibale, ekozala molunge mingi na bisika mosusu ya Planète Terre mpe yango ekosalisa na processus ya Révolution ya Ba Axe ya Terre.

Mosika te ba pôles ekokóma na kati ya Équateur ya Terre, mpe oyo ya nsuka ekokóma Ba Pôles.

Koyangala ya Ba Pôles ebandi mpe Mpela ya Sika ya mokili mobimba oyo ekolanda na mɔtɔ ezali kopusana.

Na bambula oyo ezali koya, “Dioxyde de Carbone” ekokóma mingi, na nsima élément chimique oyo ekosala elamba ya monene na kati ya atmosfera ya Terre.

Elamba to filtre ya ndenge wana, ekokɔtisa na mawa Radiation thermique mpe ekosalela lokola serre ya likama.

Klima ya mabele ekokóma molunge mingi na bisika mingi mpe molunge ekosala ete glace ya Ba Pôles eyangala, mpo na ntina yango niveau ya ba océans ekomata na lolendo.

Likambo oyo ezali mabe mingi, mabele ya malamu ezali kosila mpe mokolo na mokolo bato nkoto nkama mibale bazali kobotama oyo bazali na mposa ya bilei.

Likama ya mokili mobimba ya Nzala oyo ezali kopusana, ekozala mpenza ya nsɔmɔ, yango ezali sikoyo na porte.

Na mikolo oyo bato milio ntuku minei bazali kokufa na mbula moko mpo na nzala, mpo na kozanga bilei.

Industrialisation ya misala mabe ya bazamba mpe kobuba na motema mabe Mine mpe Petróleo ezali kotika Mabele ebongwana esobe.

Soki ezali solo ete nguya nucléaire ezali koboma mpo na bato, ezali mpe solo ete sikoyo ezali mpe, “Ba Rayons ya Liwa”, “Ba Bombes Microbiennes” mpe biloko mosusu mingi ya nsɔmɔ mpenza, ya mabe; oyo bato ya siansi babimisaki.

Na ntembe te, mpo na kozwa nguya nucléaire, esengeli na motángo monene ya molunge oyo ezali mpasi mpo na kokamba mpe oyo na ntango nyonso ekoki kobimisa likama.

Mpo na kokokisa nguya nucléaire, esengeli na motángo monene ya minéraux radioactifs, oyo bakosalelaka kaka ntuku misato ya nkama, yango esalaka ete mabele na nse ya mabele esila noki.

Bosɔtɔ ya atɔmɛ oyo etikali na nse ya mabele ezali likama mingi mpenza. Esika ya libateli ezali te mpo na bosɔtɔ ya atɔmɛ.

Soki gaz ya esika ya bosɔtɔ ya atɔmɛ ekimi, ata soki ezali mwa ndambo moke, bamilio ya bato bakokufa.

Bosɔtɔ ya bilei mpe mai ebandisaka mbongwana ya génétique mpe ba monstre ya bato: bikelamu oyo ebotami na lolenge ya libebi mpe ya nsɔmɔ.

Liboso ya mobu 1999, ekozala likama monene ya nucléaire oyo ekobimisa kobanga mpenza.

Ya solo, bato bayebi te kofanda, babebi na nsɔmɔ mpe na bosolo bamibwaki na libulu.

Likambo ya mabe koleka nyonso na likambo oyo, ezali ete makambo oyo etindi na libebi ya ndenge wana, lokola: nzala, bitumba, kobebisa Planète oyo tofandi na yango, etc., ezali na kati na biso moko, tomemaka yango na kati, na kati ya Psyché na biso.