Botɔmbɔki Bwa Molɔngɔ́

Ezali mabe te kokundwela batangi na biso ete ezali na elembo ya matematiki moko kati na biso moko… Na ntembe te, elembo ya ndenge wana, ezali ata mokolo moko te na ntango eleki, to mpe na ntango ekoya…

Moto nyonso oyo alingi amona elembo wana ya kobombana, asengeli koluka yango awa mpe sikoyo, kati na ye moko, kaka na ntango oyo, ata segɔnde moko te liboso, ata segɔnde moko te nsima… Mibako mibale ya Semba mpe ya Zingazinga ya Ekulusu Mosantu, ekutanaka na elembo oyo…

Biso tozalaka nde ntango na ntango liboso ya Banzela mibale: oyo ya Zingazinga mpe oyo ya Semba… Ezali polele ete oyo ya Zingazinga ezali mpenza “ya lolendo”, bato nyonso “Vicente mpe bato nyonso”, “Villegas mpe moto nyonso oyo ayei”, “Don Raimundo mpe bato nyonso” bazali kotambola na yango…

Ezali polele ete oyo ya Semba ekeseni; ezali nzela ya batomboki ya mayele, oyo ya Babongisi… Ntango moto azali komikundola ye moko, ntango azali kosala mosala likolo na ye moko, ntango amikangi te na mikakatano mpe mawa nyonso ya bomoi, ya solo azali kokende na Nzela ya Semba…

Ya solo, ezalaka ata mokolo moko te mosala ya pɛtɛɛ kolongola mayoki mabe; kobungisa boyokani nyonso na bomoi na biso moko; mikakatano ya ndenge nyonso, makambo ya mombongo, banyongo, kofuta mikanda, bandako, telefone, mai, lotiliki, etc., etc., etc. Bato oyo bazangi mosala, baoyo mpo na ntina boye to boye babungisi mosala, mosala, ya solo banyokwamaka mpo na kozanga mbongo mpe kobosana likambo na bango, kobanga te, to mpe komikanga te na mokakatano na bango moko, ezali mpenza mpasi mingi.

Bato oyo bazali konyokwama, baoyo bazali kolela, baoyo bazali bato oyo bazali na bikelamu ya likama, ya lifuti mabe moko na bomoi, ya kozanga botɔndi, ya lokuta to ya bokosi moko, ya solo babosanaka bango moko, bomoto na bango ya solo ya kati, bamikitani mobimba na likama na bango ya bizaleli…

Mosala likolo na yo moko ezali elembo ya ntina mingi ya Nzela ya Semba. Moto moko te akokaki koniata Nzela ya Botomboki Monene, soki asali ata mokolo moko te mosala likolo na ye moko… Mosala oyo tozali kolobela ezali ya lolenge ya mayele; etaleli mbongwana moko ya ntango ya sikoyo oyo tozali. Tosengeli koyekola kovanda ntango na ntango…

Ndakisa, moto oyo azali na elikya te mpo na mokakatano moko ya motema, ya nkita to ya politiki, ya solo abosani ye moko… Moto ya ndenge wana soki atɛlɛmi mwa moke, soki atali likambo yango mpe ameki komikundola ye moko mpe na nsima azali kosala makasi mpo na kokanga ntina ya etamboli na ye… Soki akanisi mwa moke, soki akanisi ete makambo nyonso eleki; ete bomoi ezali lokuta, ya mwa ntango mokuse mpe ete liwa ekitisi lokumu nyonso ya mokili na putulu…

Soki akangi ntina ete mokakatano na ye na mozindo ezali kaka “molunge ya matiti”, moto ya mabe oyo ekozima nokinoki, akomona mbala moko na kokamwa ete makambo nyonso ebongwani… Kobongola etamboli ya masini ekoki kosalema na lisalisi ya bokutani ya mayele mpe ya Komitala-Mokuse ya kati ya Bomoto…

Ezali polele ete bato basalaka makambo ya masini liboso ya makambo ndenge na ndenge ya bomoi… Bato ya mawa!, Mbala mingi bakómaka nde bato oyo bazali na bikelamu ya likama. Ntango moto moko azali kosambela bango, basepelaka; ntango bazali kofinga bango, banyokwamaka. Bafingaka soki bafingi bango; bazokisaka soki bazokisi bango; bazali ata mokolo moko te na bonsomi; baninga na bango bazali na nguya ya komema bango longwa na esengo tii na mawa, longwa na elikya tii na kozanga elikya.

Moto na moto kati na baoyo bazali kokende na Nzela ya Zingazinga, akokani na esaleli ya miziki, epai moto na moto kati na baninga na ye abɛti oyo alingi… Moto oyo ayekoli kobongola boyokani ya masini, ya solo akɔti na “Nzela ya Semba”. Yango ezali komonisa mbongwana moko ya ntina mingi na “Nivo ya Kozala” oyo ebimi na “Botomboki ya Mayele”.