Ujana

Ũthaka nũkũgawĩka mĩaka ĩrĩ, ĩmwe na ĩmwe ĩkĩriganĩra na mũgwanja. Ĩ ya mbere ĩtanĩtie mĩaka 21 na ĩkũmaniĩa na 28. Ĩ ya kerĩ ĩtanĩtie mĩaka 28 na ĩkũmaniĩa na 35.

Njũng’wa cia ũthaka irĩ nyũmba, cukuru, na njĩra. Ũthaka ũtanĩĩtwe igũrũ rĩa ũndũre mũnene nĩwũthondeka na nĩwũtũũria gĩtĩo.

Ũthaka ũtanĩĩtwe igũrũ rĩa njũng’wa cia ũrimũ nĩnjĩra njũru.

Aathiuri aingi mathũũraga kũtũũria mĩaka yao ya mbere ya ũtũũro mathĩna nĩ getha itanya rĩao rĩgakorwo rĩ rĩ mathĩna.

Arata matarĩ menya ũrĩa kĩrĩa kĩmerĩ gĩtũũrio nĩ thĩna nĩũndũ wa ũrimũ, kũregana na njũĩra.

Mĩtĩng’o ĩrĩa yathĩĩtwo nĩ arata yauma na ũndũ wa gũthiĩrwo kwa mĩaka mũgwanja.

Gũtatĩĩa ũndũre mũnene, ũthaka nĩ ũnyooto ũtatiga: nĩ kĩrĩa kĩmũtuma mũndũ ekĩre kĩmatha, nĩ njũĩra, na nĩ kĩrĩa kĩmũtũma aĩke nĩ thĩna.

Kĩrĩa mũndũ ekũtũũra ũtũũro wake kĩrĩ thĩna thĩ ĩno thĩ ĩtanĩĩa gũtũũra mĩaka mĩrongo ĩtatũ.

Maũndũ mothe manene marĩa andũ mekĩte marĩa tũũĩ, thĩ ĩno na yĩrĩa mĩaka yothe, aingi mao matanĩĩtwe mbere ya kũmaniĩa mĩaka mĩrongo ĩtatũ.

Mũndũ ũrĩa ũmaniĩtie mĩaka mĩrongo ĩtatũ anaanĩkaa akiuma mbaara ĩnene kũrĩa onete arũũngũ aingi magũa thĩ.

Mĩaka mĩrongo ĩtatũ andũ arũme na atumia nĩmareganĩĩte na ũrĩa maatindaga na njĩra ĩtanyita, na mangĩregana na mĩhang’o yao ya mbere, meejũũra mathĩna.

Ndũmĩrĩri cia ũkũrũ ithĩĩtwe na ndũmĩrĩri cia ũthaka. Gũtatĩĩa ũndũre mũnene, ũgai wa ũkũrũ nĩ thĩna.

Ũthaka nĩ wa gũtindĩra. Ũthaka nĩ wĩthĩwa mũiganu, no nĩ wa gũthita.

Ũthaka nĩ wĩthĩwa na kĩheo kĩrĩ muoyo na kĩrĩ mboya. Gũtirĩ arata aingi marĩa marĩ na kĩheo kĩiganu na kĩrĩ mboya.

Gũtatĩĩa ũndũre mũnene, arata nĩ manyooto, nĩ arĩĩĩ, nĩ ĩnjũru, nĩ a kũnyoota, nĩ ngũa, nĩ arĩĩĩ, nĩ matumũ, nĩ athĩni, nĩ a mĩcaara, nĩ andũ a mĩtĩgĩ, nĩ anyĩnyũri, nĩ andũ a gũthũka, nĩ athĩni, nĩ andũ a gũthiĩ na wĩra.

Ũthaka nĩ riũa rĩa kĩeni rĩrĩa rĩthitaga narua. Arata nĩ menda gũthũũria njũng’wa cia ũthaka.

Andũ akũrũ mekĩte kĩmatha gĩa kũnyĩnyũria arata na gũmathiĩria mbaara.

Andũ arata mangĩthũũra ũndũ ũyũ nĩ ũndũ wa gũthũũrana gĩkeno.

Mĩaka ya gũtũũra nayo ya mbere mũndũ nĩ angĩtũũria ũũthaka.

Mũndũ nĩ akwendeka nĩ ũndũ wa ũthaka.

Mũndũ endaga maũndũ mangĩmaathĩĩria kĩmatha nginya ũkũrũ ũgakorwo ũrĩ mũndũ mũthĩni.

Arata nĩ menda gũtũũra muoyo kĩrathũ, njũĩra na maũndũ mothe.

Arata matiĩ menya atĩ gũtũũra ngombo ya maũndũ nĩ gĩa anjũĩra no ti andũ arũme.

Gũtirĩ ũndũ ũtũũraga mũno. Njooto ya maũndũ nĩ thĩna ũrĩa ũtũũria njũru andũ a gũthoma. Mũthĩi mũnene wa gũthoma wa kĩĩspania Jorge Manrique aaugire:

“Njĩra ya gũkwĩra ũndũ, ĩkiuma kũgwĩtĩkĩra, nĩ kĩmũtuma ũmĩrwo, ũhoro na ũhoro rĩothe wa mathiĩna ũkethĩrwo ũrĩ mwega”

Aristotle agĩĩthaarĩria ũndũ ũyũ aaugire: “Rĩrĩa mũndũ kwenda gũtũũra mũndũ tũtirĩ athani arũũmu”.

Ũndũ ũyũ wũtũũria kĩrĩa mũndũ ekwenda. Federico the Grande ndarĩ na thĩna gũtaarĩria: “ũndũ mũnene ũtũũro ũyũ nĩ kĩrĩa mũndũ ekwenda”.

Mũtũũrĩo ũrĩa mũthĩni nĩ ũrĩa ũtumĩtwo na ũndũ wa gũthiĩrwo kwa kĩrĩa mũndũ ekwenda.

Arata aingi maũma ta njuura njũru.

Mũndũ ũrĩa mũthĩni ndakwendaga gũthoma. Thĩna nĩ gũthoma nĩ ũndũ wa gũthiĩrwo kwa maũndũ mothe.

Kĩmatha nĩ gũthiĩra njũng’wa cia arata na rĩĩma.

Andũ aingi mathũũraga gũthoma nĩ ũndũ wa mathĩna.

Mũndũ ũrĩa thomu nĩ wendeka arĩkane na atumia arĩa eethũũrie.

Twagĩrĩirwo gũthoma rĩothe ũthaka nĩ ũndũ wa kũrega gũtũũra ũkũrũ ũrĩ thĩna.

Gũtirĩ ũndũ wothe wagĩrĩirwo gũtũũra muoyo. Arata kũthoma nĩ kĩrĩa kĩmerĩ, no mũndũ mūkũrũ gũthoma nĩ gĩthũũri.

Arata magĩrĩirwo gũthoma na gũthondeka nyũmba yao. Tũtirĩ kwaga kũririkana atĩ nyamũ ya mĩcaara nĩ yonagia nyũmba.

Solomon aaugire: “Mĩcaara nĩ mĩthĩni ta mbĩrĩra; mĩaka yao nĩ ya mwaki”.

Rũĩrĩ rwa nyamũ ciĩ gũthoma nĩ rũthiaga ta mbũĩ. Mĩcaara nĩ ya nyamũ.

Mũndũ ũrĩa ũnyita mũtumia ndoĩ atĩ nĩ arĩkaine nake. Mwega nĩ kũmũita nĩ getha tũmenye mũthemba wa mũtumia tũrĩ naguo.

Ũũru ũrĩa mũnyooto wa mũtumia ũnyita ũrĩ na kĩũru gũkĩra thĩĩna wa mbũĩ.

Nĩ ũrimũ kuuga atĩ kũrĩa kũrĩ mĩcaara gũtirĩ wendani. Mĩcaara ndiumaga wendani, wendani na mĩcaara nĩ njũru. Njũng’wa ya mĩcaara yonekaine thĩna.

Mũndũ kwenda kũũria YO nĩ endeka aĩrũo gũthũũria kĩrĩa ekwendeka.

Mũthemba wa gũthondeka tũmenye gũtirĩ mũndũ ũreganĩtie gũtũũra thĩna.

Mũndũ arũme na mũtumia magĩrĩirwo gũtũũrana nĩ wendani, no ti nĩ ũndũ wa thĩna na mĩcaara.

Igũrũ ya KIENGE KĨNENE mũndũ agĩrĩirwo kũũria nĩ ũndũ wa ũrĩa etũũra na mũtumia ũrĩa ũrũmĩte. Mũthuuri ndangĩũria nĩ ũndũ wa ũrĩa mũtumia atũũra ĩka na mũtumia ndangĩũria nĩ ũndũ wa ũrĩa mũthuuri atũũra ĩka. Ũria wĩra wothe gũtariria na ũthiĩrwo nĩ mĩcaara.

Ũthĩna mũnene wa ũthaka nĩ KĨRĨKANĨRO.

Mũtumia arata ũrĩa ũnyita mĩthemba ya thĩna nĩ atũũra egĩĩkaine “nĩ ũndũ wa andũ arĩa aingi meejũũra ũndũ wa ũrimũ”.

Nĩ kwendeekeka atĩ atumia arata mathũũre thĩna angĩ nĩ magĩrĩirwo kũhikania.

Nĩ kwendeekeka kũrega GWIKIRA wendani na ŨNDŨ wa maũndũ. Arata aingĩ mathũũraga maũndũ mothe.

Nĩ haraka kũmenya atĩ KWIKIRA nĩ ũnyooto ũrĩa ũtheetũũria ngoro.

Mũndũ wothe ekwenda na mũndũ wothe kwenda no mangĩkĩire ngoro yothe atĩ nĩmendete.

Thuutha wa kũthiĩrwo kwa njamũ, kĩrĩa gĩthondeketwe kĩragũa thĩ.

Kũregana kwa maũndũ mothe nĩ ũndũ wa gũthoma nĩ ũndũ wa njamũ no ti nĩ ŨNDŨ.

Njĩra ĩrĩa njũru tũkĩre mathina nĩ GŨTHOMA na CUKURU, CUCURU na gũthondeka arata nĩ ũndũ wa njĩra ĩno nene.

Nĩ kĩmũtuma arata na ngarĩ mathũũra nĩ ũndũ wa kĩheo kĩa kiĩri kana maũndũ.

Rĩrĩa GŨTHOMA kwĩkĩka nĩ ũndũ wa njamũ kana nĩ ũndũ wa maũndũ mothe, njĩra ĩyoneka nĩ kũregana.

Nĩ andũ aingi mathũũraga gũthoma.

Mũtumia ũrĩa ũhikanagia na arata, akanyita, akĩra, nĩ akaatũũra ngombo ya ũndũ.

Arata ũrĩa ũhikanagia na mũtumia, ekwenda, nĩ egũthiĩra muoyo wake yũkũ.

Nĩ getha gũkorwo na wendani, nĩ kwendeekeka kũrega njamũ, nĩ kwendeekeka kũũria YO ya mĩcaara, nĩ kwendeekeka gũtũũria thĩna.

YO nĩ yonagia nyũmba, MI MŨTWE nĩ ũtuũrio. Angĩ arata na atumia mathome ŨNDŨRE witũ mũnene na macoke kũũria YO, nĩ memenya atĩ nĩ mangĩũngamĩra njĩra ya GŨTHOMA KĨIGANU.

YO ĩngĩũria gũtirĩ ũndũ kũrĩ maũndũ mothe nyũmba. Kũ arata na atumia mendaga gũtũũra thina, tũmaathaarĩria mathome ŨNDŨRE witũ mũnene na maũrie YO.

Athiũri aingi manyita atumia ao na matakwenda matũũre nao thĩna. Ũũ ti mwega nĩ ũndũ atumia endaga gũtũũra thĩna.

Njĩra ĩyo ĩtariĩ nĩ ũndũ wa gũtũũra thĩna na njĩra, nĩ ũndũ wa gũkorwo na arĩa thĩna.

Atumia nĩ magĩrĩirwo gũtũũra thĩna na arĩa arata, no nĩ ũndũ wa YO, nĩ mwega kũmarega na arĩa arata.

Arata na atumia magĩrĩirwo gũtũũra ĩĩtu yao. Gũthiĩ kũrekagĩria gũtirĩ njũru kũrĩ mũndũ na arata nĩ magĩrĩirwo kũthiĩ.

Kĩrĩa kĩonagia arata nĩ njũĩra, ngaari, gũtũũra na muoyo kĩrathũ.

Ĩĩtu cia famĩlĩ, mũthemba, thiĩ ĩiganu, njũmba.

Ngoro ĩyonagia wendani. Arata aingi mareganĩĩte na mĩthemba ya mĩtumia nĩ ũndũ wa kũĩra.

Thĩna wa ũtũũro, ng’arĩ, maũndũ nĩ njũng’wa ya ũndũ.

Arata aingi mendaga kũregania.

Nĩ ũndũ wa andũ arũme kũregana na mĩthemba ya atumia.

Ũndũ wothe ũrĩa andũ arũme mendaga gũtigirira nĩ gũthiĩrwo kana wĩra.

Atumia aingi matingĩũngamirĩra nĩ ũndũ wa mathiĩna. Atumia aingi matingĩũngamirĩra na mathaahu.

Nĩ kwendeekeka atĩ arata mendĩke kũmenya atĩ mũndũ arũme nĩ aathiũrĩĩte nĩ ũndũ wa mũtumia na mathaahu.

Atumia arata mendaga kũũria thĩna nĩ ũndũ wa kũremba ũthiire. Atumia aingĩ matingĩũngamirĩra ũrĩa andũ arũme mekĩte.

Mũndũ arũme nĩ aathiũrĩĩte na nĩ akwendaga wendani wa ũrimũ.

Mũndũ kwenda gũona mũtumia ekĩĩruo na kũmwendeka.

Atumia arĩa mendaga gũthoma nĩ magĩrĩirwo gũthiĩrĩria gũthoma kwa mathiĩna.

WENDANI nĩ ŨTŨŨRO. WENDANI wendeka na wendani. Mũĩ gwa ũthaka wothe nĩ wendani.