Ukurîa

Andũ bũraga mĩthenya yothe, magĩthĩĩna nĩ getha maũrage, merirĩirie kwĩthĩrwa na ũndũ, no matirĩ na gĩkeno. Ũhoro wĩgiĩ gĩkeno ũcio ũrĩ kĩngeretha - o ũguo kwaria kũrĩa - kĩrĩa kĩrĩ kĩbaya nĩ atĩ andũ nĩ merũĩ nĩ ũndũ ũcio no gatagatĩ ga mathĩna maingĩ macio, kũigua nĩ matirĩ kwaga gĩkĩro gĩa kũgĩa na gĩkeno ũmũthenya, matiũĩ nĩ ũndũ ũrĩkũ kana njĩra ĩrĩkũ.

Andũ mathĩĩnike! Nĩ mathĩĩnike mũno! Na, o na kũrĩ ũguo, merirĩirie kwaga, metigĩra kwaga ũũgĩ.

Angĩkorũo andũ nĩ mongerererie maũndũ marĩgiĩ ũũgĩ bũũra, no kũigua mangĩeciria ngũrani; no kwerĩ rũũru matirĩ ũũgĩ, merirĩirie gũũra gatagatĩ ga ũtaũta wao na ũguo noguo.

Kũrĩ mathaa marĩ mũrũmbũrũ na maĩaga mũno, no ũguo tiguo gĩkeno; andũ mathũkagia mũrũmbũrũ na gĩkeno.

“Pachanga”, “Parranda”, kũnyua, ũũgĩ mũũru; nĩ mũrũmbũrũ mũũru mũno, no tiguo gĩkeno… No o na kũrĩ ũguo, kũrĩ minyua mĩthaka ĩtatũ mĩnyuĩre, ĩtatũ ũũru, ĩtatũ njohi, na ingĩ, no ũguo tiguo gĩkeno…

Wĩ mũndũ mwega? Ũigua atĩa rĩrĩa ũthinaga? Ũrĩ ngwatanio? Ũrendete kwerĩ? Ũigua atĩa ũthinaa na mũndũ ũrendete? Njatĩkĩria ngegĩe na ũũru gatũgũ gatĩĩ nĩ mũthana ũũ ndĩramũtha atĩ ũguo tiguo gĩkeno.

Angĩkorũo nĩ mũkũrũ, angĩkorũo mũtirĩ mũrũmbũrũ ũũ, angĩkorũo nĩ kũũĩ mĩtĩ; Nĩmwĩhũũirie angĩkorũo nĩ ndĩramũtha atĩ mũndũ aingĩkorũo ũgwete na ũrĩ mũnyinyi na wiyathi maingĩ.

O na kũrĩ ũguo, nginya kũrĩ ũndũ kũrĩrũo, ũthine kana ũthine, ũrĩ ngwatanio kana ũtirĩ ngwatanio, ũrĩ nayo kana ũtirĩ nayo kĩrĩa kĩtagwo mbeca, wee ũtirĩ na gĩkeno o na kũrĩ atĩ ũgeciria ngũrani.

Mũndũ arũraga ũũgĩ wake gwĩka ũndũ nĩ getha egũtie gĩkeno kũndũ guothe na akuĩte atarĩ akĩmona.

Bũrũri wa Amerika Latina kũrĩ andũ aingĩ arĩa marĩ na gĩkĩro gĩa kwĩmũria ũmũthenya mbũkũ ĩyo ya mathagũ, maciĩtĩkĩtie atĩ nĩguo makũgĩa na gĩkeno; amwe nginya kwerĩ nĩ mĩmũria, no tiguo makũgĩa na gĩkeno kĩrĩa kĩrendeku.

Rĩrĩa mũndũ arĩ karũngano, arendeka nĩgiĩ mũtumia mwega, mũtumia wa “Thĩnyũ Mũgwanja na Ũmwe”, ũndũ ũrĩa ũtagwĩka; agoka thutha ũcio mĩtwaro mĩthee ya ũũgĩ: Mũtumia, tũrungano tũnyinyi tũrĩa twagĩrĩirũo kũhũũnĩra, mathĩna maĩĩkũ mũno ma mbeca, na ingĩ.

Gũtirĩ nganja atĩ mĩtwaro mĩthee ĩrĩ rĩrĩa ciana ikũraga, mathĩna o naguo maũkũra na nginya maũtũũra matakũĩthĩka…

O ũguo mũnyinyi kana mũirĩtu arenda gũkũra, iratũ nayo itũũra nene na thogora inene, ũguo nĩkũrĩtha.

O ũguo ciana ikũraga, nguo ikũũra thogora nene na nene; hangĩkorũo nĩ kũrĩ mbeca gũtirĩ thĩna ũũ, no angĩkorũo gũtirĩ nayo, ũndũ nĩ mũbaya na mũndũ athĩĩnike mũno…

Maũndũ macio mothe mangĩkorũo nĩ mangĩthĩĩkĩka, angĩkorũo mũndũ aĩ na mũtumia mwega, no rĩrĩa mũndũ ũrĩa mũthĩĩnike araĩgĩrũo, “rĩrĩa arawĩrũo ndimo”, gũtirĩ ũndũ ũrĩkũ ũmũrũmbũraa, hĩndĩ ĩyo, gũthĩĩna nĩ getha egũtie mbeca?

Na kĩĩo kĩngĩ kũrĩ maũndũ ma ũtagwĩka, atumia ega, arĩa tũndũ tũrĩa kwĩrĩ rũũru gatagatĩ ka ũthare na ũtaũta, no gũkũũrũkia magĩa mothe hĩndĩ ĩyo mũndũ ndaraũĩka na nginya aramũtiga nĩ ũndũ wa atumia angĩ arĩa mamũkaingĩria ũũgĩ.

Aingĩ nĩ andũ arĩa arendeka nĩgiĩ “mũthamaki mũbũũ”, ũtaũta ũrĩa kwĩrĩ rũũru, maũndũ maũkũũra ngũrani na kĩheo gĩa maũndũ kũhikania mũtumia ũrĩa mũthĩĩnike na mũũri…

Ũrendeku ũrĩa mũnene wa mũtumia nĩ kũũria na mũciĩ mũthaka na gũtuĩka maitũ: “ũtheru ũrĩa werĩrĩirio”, no o na angĩkorũo mũndũ amũtuĩka mwega mũno, kĩndũ kĩa kwerĩ gĩthĩĩkĩka, mũthia maũndũ mothe maũthira: tũrungano na airĩtu mahikania, maũthi kana makĩrĩa aciari aao na mũciĩ ũkũũra.

Mũthia, thĩĩ ĩno ĩrĩ ũũru ĩrĩa tũgĩaga kuo, gũtirĩ andũ arĩa marĩ na gĩkeno… Andũ arĩa mathĩĩnike mothe matirĩ na gĩkeno.

Ũũgĩinĩ twarĩ na mburũri nyingi iri mũrĩgo wa mbeca, ikĩiyũrĩra na mathĩna, ngarari cia mĩthemba yothe, igĩkũũrũkia mĩtĩgĩ, na ingĩ. Matirĩ na gĩkeno.

Gũtũũra gĩtũũro atĩa angĩkorũo mũndũ ndarĩ na ũtheru mwega? Athĩĩnike atũũri! Mathaa mangĩ nĩ matathĩĩnike kũrĩ mũndũ ũrĩa ũthĩĩnike.

Maũndũ mothe maũthira ũũgĩinĩ ũũ: maũndũ maũthira, andũ, meciria, na ingĩ. Arĩa marĩ na mbeca maũthira na arĩa matarĩ nayo o naguo maũthira na gũtirĩ ũrĩa ũũĩ gĩkeno gĩa kwĩrĩ.

Aingĩ merirĩirie kũũrĩra kuuma kũo nĩ ũndũ wa ndawa kana njohi, no kwerĩ matigue kũgĩa na ũũrĩrũ ũcio, no ũndũ ũrĩa mũbaya, mathiĩkĩra gatagatĩ ga ũũru wa kĩnyuĩre.

Arata a njohi kana gĩthaka kana “L.S.D.”, na ingĩ, mathea gĩkũũyũro ta angĩkorũo kĩnyuĩre kĩrĩkĩire gũcũũra ũũgĩ.

Ndukaanio na “Nĩ Nĩ Nĩgũ Nĩgũ”, na “Nĩ Ngwenda Nĩgũ Nĩgũ”, ndakũgĩa na gĩkeno. Kũgĩa na rũrenda nĩ “gũthea kũrũmbũra ũrũũma”, gwĩtaarĩria “Nĩ Nĩgũ”, gũthoma nĩ ũndũ wa kũgũtia kĩĩtĩo kĩa ũũru.

Rĩrĩa mũndũ agũtie mathogora ma kwerĩ ma ũtaũta na mathĩna maingĩ, gũkwendaa atĩ kũrĩ ũndũ mũndũ angĩgwĩka…

Angĩkorũo mũndũ nĩ akĩrĩkĩrie na “Nĩ Nĩgũ”, na “Kũnyua Gwakwa”, na “Kĩnyuĩre Gĩakwa”, na “Ngwatanio Yakwa”, ĩrĩa ĩkaingĩria ũũru mũingĩ ngoro yakwa, na macũũria makwa arĩa mandĩrĩa njohi na mangĩndwara, na ingĩ, gũkwendaa atĩ hĩndĩ ĩyo arĩ gũtwĩka ũguo gũtarĩ gwa ũũgĩ, ũguo gũrĩ gũthiĩ na mbere ya mwĩrĩ, kũrĩ ngwatanio na kũrĩ ngoro, ũguo gũtarĩ ũũgĩ nĩ getha gũtaũkĩrũo na gũtagwo: GĨKENO!

Gũtigwĩthĩka, o ũguo ndũgũ ĩthiaga nĩ ĩnyuĩraga, gatagatĩ ga “MI MISMO”, gatagatĩ ga “YO MISMO”, gũtirĩ na njĩra ĩrĩkũ ĩngĩũĩ gĩkeno kĩa kũhingĩria.

Gĩkeno kĩrĩ na mũtaratara ũrĩa “YO MISMO”, “MI MISMO”, ndĩgwĩkaa kuo.