Miikarire Mibi

Gũthikiriria na kũmenya wega nĩ ũndũ mũgeni mũno mahinda-inĩ maya matarĩ na ũhoti na magũaga. Kuuma Gĩcigo-inĩ gĩa Ũũgĩ kũreheka mawazo ngũrani kuuma, ti kuuma Gĩ-Ũũgĩ kĩa mũndũ ũtarĩ na mwĩhoko ta ũrĩa andũ atarĩ na ũũgĩ na arĩ na ũũgĩ manĩĩkagĩrĩria, no kuuma “Mĩĩ” ngũrani ĩrĩa ĩrĩ thĩinĩ wa mũndũ.

Rĩrĩa mũndũ arĩ gũthikiriria, nĩ etĩkagĩrĩria atĩ we, we mwene na akĩenda, nĩ arĩ gũthikiriria. Ndenda kũmenya atĩ mũnyua ũcio wa ndare ũrĩ na ũũgĩ atĩ mawazo maingĩ marĩa mathĩĩnagĩrĩra ũmenyo wake nĩ matũũkanĩirio kuuma “Mĩĩ” ngũrani ĩrĩa tũnyitithanĩtie nayo thĩinĩ.

Ũũ nĩ kuuga atĩ tũtirĩ andũ a kũthikiria ma. Ti wega twĩ na mwĩhoko wa mũndũ. O na kũrĩ ũguo, “Mĩĩ” ngũrani ĩrĩa twĩnyitithanĩtie nayo thĩinĩ nĩ ĩhũthagĩra Gĩcigo-inĩ giitũ gĩa Ũũgĩ, ĩkĩhũthĩra hĩndĩ ĩrĩa yothe ĩngĩhota gũthikiriria. Nĩ gĩkenu kuĩĩkagĩrĩria na gĩthikiriria kĩrĩ kĩũru na kĩa kũũragana, ũkĩgĩĩtĩra kĩrĩ gĩa mũndũ.

Kũmenya atĩ gĩthikiriria kĩrĩ kĩũru kũũma kuuma “Gĩ-Ũũgĩ” o gĩothe gĩa hĩndĩ ĩmwe kĩhũthĩra ũũru Gĩcigo-inĩ giitũ gĩa Ũũgĩ. Mawazo ma kĩũru marĩ ngũrani: gũkora ũrĩa ũngĩ na ũndũ, gũtitĩka, gũtirĩ magerio mega kwerekera mũndũ ũngĩ, ũiru wa kĩhinya, ũiru wa ndĩni, ũiru wa bũrũri, ũiru na ũrata kana mũthemba wa famĩlĩ, kĩĩkaro, ũũragani, gũtitĩka, thĩĩna, kwĩruga, gũcũũra, gũtũĩra, ũiru, ũkũrũĩri, ũgĩ, ũũrũ, ũũragani, na mangĩ.

Ti ũndũ wa ma, nĩ thĩĩna nyingĩ tũrĩ nazo ũguo no tũngĩkorũo na nyũmba ya mũtĩ na ndĩmĩ ngiri, tũtingĩhota gũtara nĩ ũndũ wa mwanya. Ta ũrĩa gũkoragwo, nĩ kĩkenu kuĩĩkagĩrĩria na mawazo ma kĩũru.

No ta ũrĩa ĩtingĩhota gũkorũo na matokeo matarĩ na kĩrīta, tũrathetha na hinya atĩ gĩthikiriria gĩtingĩhota gũkorũo gĩkĩĩmwene, kuuma kuuma njiarũko ya kĩũmbe… Ũratani gatagatĩ ga mũthikiriria na gĩthikiriria nĩ ũndũ ũtangĩthĩndwo; gĩthikiriria o gĩothe kĩa kĩũru nĩ gĩtũũranĩirio kuuma mũthikiriria ngũrani.

Thĩinĩ witũ mũndũ o wothe, nĩ arĩ na athikiriria aingĩ a kĩũru ta mawazo ma mũthemba ũmwe. Gũtaarĩa ũndũ ũcio kuuma nyũngũ ya “Athikiriria na Mawazo”, gũkoretwo atĩ “Mĩĩ” o yothe ĩrĩa twĩnyitithanĩtie nayo thĩinĩ wa ngoro ciitũ nĩ mũthikiriria mũingĩ.

Ti na mbũĩti, thĩinĩ witũ mũndũ o wothe, nĩ kũrĩ athikiriria aingĩ mũno; o na kũrĩ ũguo, mũndũ o wothe ũcio, o na gũtuĩka nĩ thĩĩna, nĩ etĩkagĩrĩria arĩ mwanya hĩndĩ ĩrĩa yothe… Andũ arĩa methaga, andũ arĩa moĩĩkagĩrĩria, andũ arĩa maĩĩkagĩrĩria ũhoro wao, andũ arĩa matĩĩkagĩrĩria, matingĩtĩkĩra ũhoro wa “Ũingĩ wa Athikiriria” nĩ nĩ mendete mũno, metĩkagĩrĩria “baba ũcio wa Tarzan” kana “mama ũcio wa thũkũ”…

Andũ acio matatiganĩtio na kĩĩra kĩĩtĩkĩra ũhoro atĩ matirĩ na mwĩhoko wa mũndũ, mwega, na wa kũgegania?… O na kũrĩ ũguo, “Ndiirĩ” acio mathĩĩnagĩrĩria nĩ ũndũ mwega na no mathĩĩnagie na nguo ya Aristipo nĩguo monaníe ũũgĩ na wĩnyihia…

Nĩ ũndũ wa gĩthimo kĩa ngoro gĩa ĩmwe Aristipo, akĩenda kuonania ũũgĩ na wĩnyihia, athĩĩnĩte na nguo ya kĩmũndũ ya nguo na mbogo; akĩnyita na guoko gwake gĩa ũthũngĩ, akĩthĩĩnĩa njĩra cia Atenasi… Andũ makĩuga rĩrĩa Socrates amũĩone, akĩĩtĩra na mũgambo mwingĩ: “Ĩ Aristipo, ũrĩ mwega gũtũma na mbogo iria irĩ nguo-inĩ yaku!”.

Mũndũ ũtarĩ ho mũthenya o wothe arĩ na mwĩhoko, ũmenyo ũrĩ mwega, akĩĩtĩra arĩ gũthikiria, nĩ ũtũũkanĩirio na gĩthikiriria gĩothe kĩa kĩũru. Matokeo macio, akĩĩmagĩa na ũhoti wa “Ũũgĩ wa Kĩũru”, mũandĩki wa gĩthikiriria kĩa kĩũru ũcio.

Rĩrĩa tũtũũkanĩirie na gĩthikiriria kĩa kĩũru, tũrathĩĩnagĩrĩra gũtũũkanĩria na “Gĩ-Ũũgĩ” kĩrĩa kĩĩtara ũndũ ũcio. Na ũndũ wĩgiĩ Ũũgĩ, Njĩra Ĩrĩa Yithethĩkĩtio, kũruta wĩra ĩũlũ wa mũndũ mwene, mĩĩthiithio yetũ ya mũndũ nĩ ĩkoragwo thĩinĩ wa “Mĩĩ” ĩrĩa ĩthũũragĩra Ũũgĩ, wĩra wa ngoro, nĩ ũndũ matiĩtĩkagĩrĩria atĩ gũkorũo kwao thĩinĩ wa ngoro ciitũ nĩ kũũragana nĩ Ũũgĩ na nĩ wĩra.

“Mĩĩ Mĩũru” ĩyo na ĩrĩa yĩ mũtangĩka yĩtaarĩria ĩkĩra mũno mĩkowa ĩmwe ya kĩĩrĩra ĩrĩa ĩthitĩkĩtio thĩinĩ wa Gĩcigo giitũ gĩa Ũũgĩ na ĩkĩtũma mawazo marĩa marĩ kĩũru na ma kũũragana. Tũngĩtĩkĩra mawazo macio, “Mĩĩ Mĩũru” ĩyo ĩrĩa hĩndĩ ĩmwe ĩhũthagĩra Gĩcigo giitũ gĩa Ũũgĩ, nĩ tũkũkorũo tũtirĩ na ũhoti wa kũrũa kuuma matokeo maĩ.

Tũtikanage gũtikanĩrwa atĩ “Gĩ-Ũũgĩ Gĩũru” kĩa “Kuĩĩtĩkagĩrĩria” na “Gũtũma”, matokeo: Kũhĩa. Hĩndĩ o yothe ĩrĩa twĩigua kwaga hinya kũna, rĩrĩa ũrĩa ũrenda mathomo nĩ arugũrũkio, kuuma Ũũgĩ, wĩra wa ngoro, rĩrĩa awaga gĩkio na akareka ũndũ mwega, nĩ kũmenya atĩ nĩ mũtũngũ mũũru ũmwe ũmetĩkagĩrĩria.

“Gĩ-Ũũgĩ Gĩũru Gĩa Ũũragani” gĩthĩĩnia nyũmba iria njũru na gĩkareka ciana itigĩĩe. “Gĩ-Ũũgĩ Gĩũru Gĩa Ũiru” gĩtũmaga andũ arĩa mendanĩtio na gũthĩĩnia ũrĩa. “Gĩ-Ũũgĩ Gĩũru Gĩa Mwĩhoko Mũtheru” gĩtũmaga andũ arĩa mathomaga njĩra na acio, makĩĩtĩkagĩrĩria nĩ aũgĩ, mathũũre Mũrutani wao kana mamũtũme…

Gĩ-Ũũgĩ Gĩũru gĩĩtĩkagĩrĩria kwa ũndũ ũrĩa twĩĩkĩĩte, kwa kũmenya kwitũ, kwa maũndũ macio metũ mendete, kwa kũmenya kwitũ, na, kũgerera ũthuurano mwega wa maũndũ macio mothe, kũreheka ũndũ thĩinĩ wa ũtheri wa ũhĩa, ũndũ ũrĩa ũtũmaga twage… O na kũrĩ ũguo, rĩrĩa mũndũ agũũra “Gĩ-Ũũgĩ” thĩinĩ wa wĩra, rĩrĩa aremĩtie gũtũũra arĩ na mwĩhoko, ũndũ ũcio wa kũhĩa ũtehotekaga…