Чөлөөт Санаачилга

Дэлхийн өнцөг булан бүрээс сая сая оюутнууд өдөр бүр яагаад, юуны төлөө гэдгээ мэдэхгүйгээр, ухамсаргүй, автоматаар, субъектив байдлаар Сургууль, Их Сургуульд явдаг.

Оюутнуудыг Математик, Физик, Хими, Газарзүй гэх мэт хичээлүүдийг судлахад албаддаг.

Оюутнуудын оюун ухаан өдөр бүр мэдээлэл авч байгаа боловч тэр мэдээллийн яагаад, зорилго нь юу вэ гэж нэг ч удаа бодож зогсдоггүй. Яагаад бид өөрсдийгөө тэр мэдээллээр дүүргэдэг вэ? Бид өөрсдийгөө яах гэж тэр мэдээллээр дүүргэдэг вэ?

Оюутнууд үнэхээр механик амьдралаар амьдарч, зөвхөн оюуны мэдээлэл авч, итгэлгүй санах ойд хадгалах ёстойгоо л мэддэг, тэр нь л бүх зүйл.

Оюутнуудад энэ боловсрол гэж юу болох талаар хэзээ ч бодох санаа төрдөггүй, тэд эцэг эх нь явуулдаг учраас л сургууль, коллеж, их сургуульд явдаг, тэр нь л бүх зүйл.

Оюутнууд, багш нар хэн алинд нь ч “Би энд яагаад байгаа юм бэ? Би энд юу хийхээр ирсэн юм бэ? Намайг энд авчирсан жинхэнэ нууц шалтгаан нь юу вэ?” гэж өөрөөсөө асуух санаа хэзээ ч төрдөггүй.

Эрэгтэй, эмэгтэй багш нар, оюутнууд ухамсаргүйгээр амьдарч, жинхэнэ автомат шиг аашилж, яагаад, юуны төлөө гэдгийг нь мэдэхгүйгээр, ухамсаргүй, субъектив байдлаар сургууль, коллеж, их сургуульд явдаг.

Автомат байхаа болих, ухамсраа сэрээх, шалгалт өгөх, суралцах, өдөр бүр суралцаж жилийг давж, айдас, зовлон, санаа зовоосон зүйлстэй нүүр тулах, спорт тоглох, сургуулийн нөхөдтэйгөө муудалцах гэх мэт аймшигтай тэмцэл гэж юу болохыг өөрсдөө олж мэдэх нь чухал.

Багш нар оюутнуудыг ухамсраа сэрээхэд нь туслахын тулд сургууль, коллеж, их сургуулиас хамтран ажиллахын тулд илүү ухамсартай байх хэрэгтэй.

Сургууль, коллеж, их сургуулийн ширээн дээр яагаад, юуны төлөө гэдгээ мэдэхгүйгээр санах ойд хадгалах ёстой мэдээллээ авч буй олон АВТОМАТ-уудыг харах нь харамсалтай.

Залуучууд зөвхөн жилийг давах талаар л санаа зовдог; тэдэнд амьдралаа залгуулах, ажил олох гэх мэт зүйлд бэлтгэх ёстой гэж хэлсэн. Тэд ирээдүйтэй холбоотой мянган төсөөллийг оюун ухаандаа бий болгож суралцдаг, гэхдээ одоо цагийг үнэхээр мэддэггүй, физик, хими, биологи, арифметик, газарзүй гэх мэтийг яагаад судлах ёстой жинхэнэ шалтгааныг мэддэггүй.

Орчин үеийн охид сайн нөхөртэй болох боломжтой бэлтгэлтэй болох эсвэл амьдралаа залгуулах, хэрэв нөхөр нь орхиж явбал эсвэл бэлэвсэн, хөгшин болсон тохиолдолд зохих ёсоор бэлтгэгдсэн байхын тулд суралцдаг. Оюун ухаанд байгаа цэвэр төсөөллүүд, учир нь тэд ирээдүй нь ямар байх, хэдэн насандаа нас барах вэ гэдгээ үнэхээр мэддэггүй.

Сургуулийн амьдрал маш бүдэг, маш уялдаагүй, маш субъектив, хүүхэд практик амьдралд ямар ч хэрэггүй зарим хичээлийг сурдаг.

Өнөөдөр сургуульд хамгийн чухал зүйл бол жилийг давах, тэр нь л бүх зүйл.

Өөр үед жилийг давахтай холбоотой ёс зүй гэж дор хаяж бага зэрэг байсан. Одоо тийм ЁС ЗҮЙ байхгүй. Эцэг эхчүүд багш нарыг маш нууцаар хахуульдаж чаддаг, тэгвэл залуу эсвэл охин ХАМГИЙН МУУ СУРАЛЦАГЧ байсан ч гэсэн ЖИЛИЙГ зайлшгүй давдаг.

Сургуулийн охид ЖИЛИЙГ ДАВАХ зорилгоор багшид тал засдаг, үр дүн нь гайхалтай байдаг, бүр багшийн зааж байгаа зүйлээс “Ж”-г нь ч ойлгоогүй байсан ч гэсэн ШАЛГАЛТ дээр сайн гарч, жилийг давдаг.

Жил давахдаа маш ухаантай залуучууд, охид бий. Энэ бол олон тохиолдолд ухаан муутай байх асуудал.

Тодорхой шалгалтыг (ямар нэгэн тэнэг шалгалтыг) ялалттай давсан залуу хүн тэр шалгалтыг өгсөн хичээлийнхээ талаар жинхэнэ бодит ухамсартай гэсэн үг биш.

Оюутан тоть, бор шувуу эсвэл улаан хоолой шиг, мөн өөрийн судлаж шалгалт өгсөн хичээлээ механикаар давтдаг. Энэ бол тэр хичээлийнхээ талаар ӨӨРИЙГӨӨ-УХАМСАРТАЙ байна гэсэн үг биш, энэ бол сурсан зүйлээ цээжилж тоть, бор шувуу шиг давтах, тэр нь л бүх зүйл.

Шалгалт өгөх, жилийг давах нь МЭДЛЭГТЭЙ БАЙНА гэсэн үг биш. Практик амьдрал дээр сургуульд шалгалтад хэзээ ч сайн дүн авч байгаагүй маш ухаантай хүмүүсийг бид мэддэг. Бид сургуульд маш муу суралцаж, хэл зүй, математикийн шалгалтад хэзээ ч сайн дүн авч чадаагүй гайхалтай зохиолчид, агуу математикчдыг мэддэг.

АНАТОМИ-д муу сурдаг байсан, маш их зовсны эцэст л АНАТОМИ-ийн шалгалтад сайн дүн авч чадсан оюутны тухай бид мэднэ. Өнөөдөр тэр оюутан бол АНАТОМИ-ийн тухай агуу бүтээлийн зохиолч юм.

Жил давах нь заавал маш ухаантай байна гэсэн үг биш. Жил даваагүй ч маш ухаантай хүмүүс бий.

Жил давахаас илүү чухал зүйл бий, тодорхой хичээлийг судлахаас илүү чухал зүйл бий, тэр нь яг одоо судалж буй хичээлийн талаар тодорхой, гэрэлтсэн ОБЪЕКТИВ бүрэн ухамсартай байх явдал юм.

Багш нар оюутнуудыг ухамсраа сэрээхэд нь туслахын тулд чармайх ёстой; багш нарын бүх хүчин чармайлт оюутнуудын ухамсар руу чиглэх ёстой. Оюутнууд судлаж буй хичээлүүдийнхээ талаар ӨӨРСДӨӨ-УХАМСАРТАЙ болох нь ЯАРАЛТАЙ БАЙНА.

Цээжээр сурах, тоть шиг сурах нь энгийнээр хэлэхэд үгний бүрэн утгаараа ТЭНЭГ явдал юм.

Оюутнууд хэцүү хичээлүүдийг судлах, “ЖИЛИЙГ ДАВАХ” зорилгоор санах ойд хадгалах ёстой болдог, дараа нь практик амьдралд тэр хичээлүүд нь хэрэггүй болоод зогсохгүй, бас мартагддаг, учир нь санах ой нь итгэлгүй байдаг.

Залуучууд ажил олох, амьдралаа залгуулах зорилгоор суралцдаг, дараа нь хэрэв тэдэнд ажил олох аз тохиолдвол, мэргэжилтэн, эмч, өмгөөлөгч гэх мэт болбол, тэдний цорын ганц олж авч чаддаг зүйл бол ямагт давтагддаг түүхийг давтах, гэрлэх, зовох, хүүхэдтэй болох, ухамсаргүй сэрж, өөрийн амьдралын ухамсаргүйгээр үхэх явдал юм. Тэр нь л бүх зүйл.

Охид гэрлэж, гэр орноо үүсгэж, хүүхэдтэй болж, хөршүүд, нөхөр, хүүхдүүдтэйгээ хэрэлдэж, салж, дахин гэрлэж, бэлэвсэн болж, хөгширч гэх мэт, эцэст нь унтаа, УХАМСАРГҮЙ амьдарч, оршин тогтнохын ямагт адилхан ЗОВЛОНТОЙ ДРАМА-г давтсаны эцэст үхдэг.

Сургуулийн БАГШ НАР хүн бүхэн ухамсаргүй байдаг гэдгийг бүрэн ухамсарлахыг хүсэхгүй байна. Сургуулийн багш нар оюутнуудыг сэрээхийн тулд өөрсдөө сэрэх нь яаралтай байна.

Хэрэв бидэнд өөрсдийнхөө талаар, судалж буй хичээлүүдийнхээ талаар, практик амьдралын талаар бодит, тодорхой төгс ухамсар байхгүй бол Данте, Гомер, Виргилийг иш татаж онол, өөр олон онолоор толгойгоо дүүргээд ямар хэрэг байна.

Хэрэв бид өөрсдийгөө бүтээгч, ухамсартай, жинхэнэ ухаантай болгохгүй бол боловсрол ямар хэрэгтэй вэ?

Жинхэнэ боловсрол гэдэг нь уншиж, бичиж сурах биш. Ямар ч тэнэг, ямар ч мулгуу хүн уншиж, бичиж чадна. Бидэнд УХААНТАЙ байх хэрэгтэй, УХААН нь зөвхөн УХАМСАР сэрэх үед л бидний дотор сэрдэг.

Хүн төрөлхтөн бол ДУНДЧААР УХАМСР-ын ерэн долоон хувьтай, УХАМСАР-ын гурван хувьтай. Бидэнд УХАМСР-аа сэрээх хэрэгтэй, бид ДУНДЧААР УХАМСР-ыг УХАМСАР болгох хэрэгтэй. Бидэнд зуун хувийн ухамсартай байх хэрэгтэй.

Хүн зөвхөн бие махбодь нь унтаж байх үедээ л зүүдэлдэггүй, бас бие махбодь нь унтаагүй, сэрүүн үедээ ч зүүдэлдэг.

Зүүдлэхээ болих хэрэгтэй, ухамсраа сэрээх хэрэгтэй, сэрэх үйл явц нь гэрээсээ, сургуулиасаа эхлэх ёстой.

Багш нарын хүчин чармайлт зөвхөн санах ойд биш оюутнуудын УХАМСАР руу чиглэх ёстой.

Оюутнууд бусдын онолыг тоть шиг, бор шувуу шиг давтахын оронд өөрсдөө бодож сурах ёстой.

Багш нар оюутнуудын аймшгийг арилгахын төлөө тэмцэх ёстой.

Багш нар оюутнуудад судлаж буй бүх онолыг эрүүл, бүтээлч байдлаар эсэргүүцэх, шүүмжлэх эрх чөлөөг олгох ёстой.

Сургууль, коллеж, их сургуульд зааж буй бүх онолыг ДОГМАТИК хэлбэрээр хүлээн авахад албадах нь утгагүй юм.

Оюутнууд өөрсдөө бодож сурахын тулд айдастайгаа салах хэрэгтэй. Оюутнууд судлаж буй онолоо шинжлэх боломжтой болохын тулд айдастайгаа салах нь яаралтай байна.

Айдас бол оюун ухааны нэг саад юм. Айдастай оюутан эсэргүүцэх зүрхгүй, янз бүрийн зохиогчийн хэлж буй бүх зүйлийг СОХОР ИТГЭЛИЙН зүйл шиг хүлээн авдаг.

Багш нар өөрсдөө айдастай байвал зоригтой байдлын талаар яриад ямар хэрэгтэй вэ. Багш нар айдасгүй байх ёстой. Шүүмжлэл, юу гэж хэлэх бол гэх мэт зүйлээс айдаг багш нар жинхэнэ ухаантай байж чадахгүй.

Боловсролын жинхэнэ зорилго нь аймшгийг арилгах, ухамсрыг сэрээх ёстой.

Хэрэв бид айдастай, ухамсаргүй хэвээр байвал шалгалт өгөөд ямар хэрэгтэй вэ?

Багш нар сургуулийн ширээн дээрээс оюутнуудад амьдралд хэрэгтэй байхын тулд туслах үүрэгтэй, гэхдээ айдас байгаа цагт хэн ч амьдралд хэрэгтэй байж чадахгүй.

Айдасаар дүүрэн хүн бусдын үзэл бодлыг эсэргүүцэх зүрхгүй. Айдасаар дүүрэн хүн санаачлагатай байж чадахгүй.

Сургуулийнхаа бүх сурагчдад бүрэн айдасгүй байхад нь туслах нь багш бүрийн үүрэг, ингэснээр тэдэнд хэлэх, тушаах шаардлагагүйгээр өөрийн эрхгүй үйлдэл хийх боломжтой.

Оюутнууд санаачлагатай, өөрийн эрхгүй, бүтээлч байхын тулд айдастайгаа салах нь яаралтай байна.

Оюутнууд өөрийн санаачилгаар, чөлөөтэй, өөрийн эрхгүйгээр судлаж буй онолоо чөлөөтэй шинжилж, шүүмжилж чадвал, зүгээр л механик, субъектив, тэнэг биет байхаа болино.

Оюутнуудад бүтээлч оюун ухаан бий болгохын тулд чөлөөт санаачилга байх нь яаралтай байна.

Сурагчдын ухамсартай болохын тулд сурагч бүрт ямар нэгэн төрлийн нөхцөлгүйгээр илэрхийлэх чөлөөт эрхийг олгох шаардлагатай.

Бүтээлч хүч нь шүүмжлэл, юу гэж хэлэх бол, багшийн тушаал, дүрмээс айхгүй байх үед л илэрч чадна гэх мэт.

Хүний оюун ухаан айдас, догматизмд автагдсан, мөн чөлөөт санаачилгаар нөхөн сэргээх нь ЯАРАЛТАЙ БАЙНА, өөрийн эрхгүй, айдасгүй.

Бид өөрийн амьдралын талаар ухамсартай болох хэрэгтэй, сэрэх үйл явц нь сургуулийн ширээнээс эхлэх ёстой.

Хэрэв бид ухамсаргүй, унтаагаар сургуулиа төгсвөл, сургууль бидэнд ямар ч хэрэггүй болно.

Аймшгийг арилгах, чөлөөт санаачилга нь өөрийн эрхгүй, цэвэр үйлдэлд хүргэнэ.

Оюутнууд, сурагчдад бүх сургуульд судлаж буй бүх онолыг хурал дээр хэлэлцэх эрхтэй байх ёстой.

Зөвхөн айдас, хэлэлцэх, шинжлэх, БОДОХ, шүүмжлэх эрх чөлөөгөөр дамжуулан л бид эдгээр хичээлийн талаар ухамсартай болж чадна, санах ойд хуримтлуулсан зүйлээ давтдаг тоть, бор шувуу биш.