Naga Eegumsa

Barsiisota manneen barnootaa sadarkaa sadarkaan jiran, dabalataanis kan yuunvarsiitii, naamusaaf iddoo guddaa kennu, nutiis boqonnaa kana keessatti bal’inaan irratti xiyyeeffachuu qabna. Hundumtuu keenya kan manneen barnootaa, kolleejjii fi yuunvarsiitiidhaan darbine naamusa, seera, ulee, aarii fi kkf maal akka ta’an gaariitti beekna. Naamusi jechuun wanta QABIYYEE DANDA’AMUU jedhamu dha. Barsiisota manneen barnootaa QABIYYEE DANDA’AMUU guddissuun baay’ee isaan gammachiisa.

Mormuuf, wanta tokko wanta biraatti ijaaruuf nu barsiifama. Qorumsa foonii mormuuf nu barsiifamna, dhiita’amnas, qalbii jijjiirrachuufis ni dirqisiifamna. Qorumsaಾನ hojii dhabdummaa fidu, qorumsa barnoota hin barachuuf, gara mana barnootaa hin dhaquuf, taphachuuf, kolfuuf, barsiisota qoosuuf, seera cabsuuf kkf kkf mormuuf nu barsiifama.

Barsiisota dhiiraa fi dubartootaa biratti, naamusa kanaan barbaachisummaa seera mana barnootaa kabajuu, barbaachisummaa barachuu, barsiisota duratti of qabuu, barattoota waliin gaarii ta’uu ni hubanna yaada dogoggoraatu jira.

Namoota gidduutti yaanni dogoggoraa, yoo baay’ee mormine, yoo baay’ee didne, caalaatti kan hubannu, bilisa ta’uu, guutuu ta’uu, injifannoo argachuu dha jedhu jira. Namoonni wanta tokko yoo caalaatti loollene, yoo caalaatti morminee, yoo caalaatti didne, HUBANNOON immoo ni hir’ata kana hubachuu hin barbaadan.

Yoo hamaa dhugaatii alkoolii irratti loollene, yeroof ni bada, garuu akkaataa itti UUBDANNOON sammuu KEESSATTI guutuu hin taaneef, yeroo of eeggannaa laaffisnu ni deebi’a, waggaa guutuu dhugna. Yoo halalummaa didne, yeroof akka waan qulqulluu taanetti mul’anna (ammoo sadarkaa SAMMUU biraatti akka waan SATIROS gaddisiisoo taanetti itti fufna, kunis abjuudhaan FIROOMSAA fi harka namaa irraa dhangala’uudhaan mirkanaa’uu danda’a), ergasii gara amala keenya halalummaatti ciminaan deebi’na, sababni isaas guutuu gochuudhaan halalummaa hubachuu dhabuu keenyaaf.

Hedduun isaanii warra sassataa dhabamsiisan, warra ishee irratti loollan, warra qajeeltoowwan amalaa hordofuudhaan ishee irratti naamusa qaban yoo ta’u, garuu sirriitti adeemsa sassataa guutuu waan hin hubanneef, dhuma irratti sassataa akka hin taaneef sassatu.

Hedduun isaanii warra aarii irratti of to’atan, warra ishee mormuu baratan, garuu isheen sadarkaa sammuu miira keessa hin jirre keessatti itti fuftee jirti, yoo akka amala keenyaa irraa baddeetti ilaalameeyyuu, daqiiqaa xiqqaatti of eeggannaa dhabnu, miirri keessa hin jirre nu ganeera, ergasii yeroo hin eeggamnetti aariidhaan guutamuudhaan ni buruqna, tarii sababa XIQQOODHA.

Hedduun isaanii warra hinaaffaatti of to’atan, dhuma irrattis guutummaatti dhabamsiisaniiru jedhanii amanu, garuu ishee waan hin hubanneef, ammas yeroo sirriitti duutee yaadnetti bakka buutee deebi’uun ishee ifaa dha.

Naamusni guutummaatti yoo hin jirre qofa, bilisummaa dhugaa keessatti, sammuu keessatti, qabsiisa gubataa HUBANNOOtti ol ka’a. BILISUMMAAN UUMUU gonkumaa QAAMA keessa jiraachuu hin danda’u. Hanqinaalee XIINSAMMUUTTI guutummaatti HUBATUUDHAA bilisa ta’uu nu barbaachisa. Dallaa diiguudhaan hidhaa sibiilaa cabsuudhaan bilisa ta’uuf ARIITIIDHAAN nu barbaachisa.

Wantoota barsiisonni keenya mana barnootaa fi warri keenya gaarii fi faayidaa qabeessa akka ta’an nutti himan hundumaa mataa keenyaan ilaaluu qabna. Qabachuun fi fakkeessuun ga’aa hin ta’u. Hubachuu nu barbaachisa.

Tattaaffiin barsiisotaa hundinuu hubannoo barattootaatti qajeeluu qaba. Isaan karaa HUBANNOO keessa akka seenaniif tattaaffachuu qabu. Barattoonni akkana ykn akkasi ta’uu qabu jechuun ga’aa hin ta’u, barattoonni bilisa ta’uudhaan, mataa isaaniitiin gatiiwwan hundumaa, wantoota hundumaa namoonni faayidaa qabeessa, gaarii, ulfina qabeessa akka ta’an dubbatan qoruu, barachuu, xiinxaluu, fudhachuun fi fakkeessuu qofa dhiisanii barachuu barbaachisa.

Namoonni mataa isaaniitiin argachuu hin barbaadan, sammuu cufaa, gowwoota qabu, sammuu qoruu hin barbaadan, sammuu mekaanikaawaa yoomuu hin qoratan fakkeessu qofa.

Barattoonni umrii isaanii isa xiqqaa irraa kaasee hanga yeroo DAA’IMMAN dhiisaniitti bilisummaa dhugaa ofiisaaniitiin argachuuf, gaafachuuf, hubachuuf, hin eeggamne qabaachuu barbaachisa, dallaa jibbamoo dhoorkuu, aarii fi naamusaatiin daangeffamuu hin qabu.

Barattootaan wanti isaan raawwachuu qaban fi hin qabne yoo himame, HUBATUU fi muuxannoo qabaachuuf yoo hin hayyamamin, eessa jiru ergasii dandeettii isaanii? Carraan dandeettii isaaniitti kennamaa jiraa? Yoo dandeettii hin qabnu taane imtihana darbuun, uffata gaarii uffachuun, michuu hedduu qabaachuun faayidaan isaa maali?

Dandeettiin gara keenya kan dhufu yeroo mataa keenyaan qoruudhaaf, hubachuudhaaf, aariidhaaf soda tokko malee, naamusa uleetiin bilisa taanutti qofa. Barattoonni sodaatanii, rifatanii, naamusa hamaa jala jiran GONKUMA beekuu hin danda’an. Gonkuma dandeettii qabaachuu hin danda’an.

Guyyaa har’aa warri manaa fi barsiisonni, barattoonni hojii akka qabaatan, ogeessa fayyaa, abukaatoo, injinara, hojjetaa waajjiraa ta’an, jechuunis ofumaan kan socho’an jiraataa akka ta’an, ergasii heerumanii dabalataan MAAKIINAA DA’IMMAN godhuu akka ta’an qofa isaan yaaddessa, kunis hundumaa dha.

Yeroo dargaggoonni wanta haaraa hojjechuu barbaadan, wanta addaa, yeroo qaama sana, ilaalcha dogoggoraa, amala moofa’aa, naamusa, aadaa maatii ykn biyyaa kkf irraa bahuuf barbaadan, warri manaa hidhaa mana hidhaa caalaatti jabeessuudhaan dargaggoo ykn intalaan akkana jedhu: kana hin raawwatin! Isin kana keessatti gargaaruuf hin qophoofnu, wantooti kun gowwummaa dha, kkf, kkf. GUUTUUtti dargaggoo ykn intalli mana hidhaa naamusaa, aadaa amalaa, yaada moofaa kkf keessatti hidhamtee jirti.

BARNOONNI BU’UURAA WALII GALTEE TAASISUUF ni barsiisa TARTIBAA BILISUMMAA waliin. TARTIIBNI BILISUMMAA malee DIKIITAATARAA dha. BILISUMMAAN TARTIIBA malee ANAARKIITII dha. BILISUMMAA FI TARTIBA hubannoodhaan walitti makamanii BU’UURA BARNOOTAA BU’UURAA ta’u.

DAA’IMMAN guutuu barbaaduudhaaf bilisa ta’uu qabu, GAFACHUUF, ARGATUUF wanta dhugaa, wanta SIRRII MATAAN ISAANITTI ta’an, wanta jireenya keessatti raawwachuu danda’an. Daa’imman dhiiraa fi dubartoonni, loltoonni fi poolisoonni, walumaagalatti namoonni naamusa cimaa jala jiraachuutu irra jira, gara gara jabeeyyiitti, miira dhukkubbii namaatti hin dhagahamnetti, gara nama hin mararatamnetti jijjiiramu.

NAAMUSNI MIIRA NAMAATII NI DIIGA kunis tilmaama fi MUUXANNOODHAAN guutummaatti mirkanaa’eera. Naamusa fi seera hedduu kanaaf jecha, namoonni bara kanaa MIIRA guutummaatti dhabanii gara gara jabeeyyiitti fi gara warra hin mararatamnetti jijjiiramaniiru. Dhugumatti bilisa ta’uudhaaf baay’ee miira qabaachuu fi nama jaalachuu barbaachisa.

Manneen barnootaa, kolleejjii fi yuunvarsiitiitti, barattoonni kutaa keessatti XYYEEFFANNAA akka kennan barsiifamu, daa’immanis aarii, gurra harkisuu, uleedhaan ykn seeraan reebuu kkf fagaachuuf xiyyeeffannaa ni kennu. Garaagarummaa fi waan xalayaatti hin kennamee, waan XYYEEFFANNAA HUBANNOO ta’e hubachuuf hin barsiifaman.

Naamusaan barataan xiyyeeffannaa kenna, humna uumuu yeroo baay’ee karaa faayidaa hin qabneen baasa. Humni uumuu gosa hunda caalaa kan qulqulluu humnaan MAAKINAA QAAMAAtiin oomishamuu dha. Nuti ni nyaanna, ni dhugnas, adeemsi dheedhii hundinuu adeemsa qulqulleessuu qaamoleen gurguddoon gara qaamolee fi humnoota faayidaa qabeessatti jijjiiramuudha. Humni uumuu gosa MATERIYAA fi HUMNA gosa hundaa caalaa qaamaan qulqulluu kan oomishamu dha.

XYYEEFFANNAA HUBANNOO akkamitti kennuu akka dandeenyu yoo beekne humna uumuu qusachuu dandeenya. Barsiisonni barattoota isaaniitiif waan XYYEEFFANNAA HUBANNOO ta’e hin barsiisan. Eessaatti XYYEEFFANNAA keenya akka qajeelchinu HUMNA UUMUU itti baasna. Yoo xiyyeeffannaa qoodne, yoo wantoota waliin, namoota waliin, yaada waliin adda hin baane humna sana qusachuu dandeenya.

Yeroo namoota waliin, wantoota waliin, yaada waliin adda baanu, ofumaa keenya ni irraanfanna, yeroo sanatti HUMNA UUMUU karaa gaddisiisaa ta’een ni dhabna. HUBANNOO dammaqsuudhaaf HUMNA UUMUU qusachuu akka barbaachisnu beekuun ARIITII dha, HUMNI UUMUU Dandeettii JIRAACHUU, konkolaataa HUBANNOO, meeshaa HUBANNOO DAMMAQSUU dha.

Yeroo OFUUMAA keenya irraanfachuun dhiisnu, yeroo XYYEEFFANNAA qaama, wantaa fi iddootti qooduu barannu, HUBANNOO dammaqsuuf HUMNA UUMUU ni qusanna. HUBANNOO hogganuun barbaachisa HUBANNOO dammaqsuuf garuu daa’imman waa’ee kanaa homaa hin beekan sababni isaas BARSIISOTNI isaaniitiif hin barsiisneef.

XYYEEFFANNAA hubannoodhaan fayyadamuu yeroo barannutti, naamusa argachuu dadhaba. Barataan ykn barataan kutaa isaatti, barnoota isaatti, tartiibaatti xiyyeeffannaa kennu, naamusa barbaachisu hin qabu.

Barsiisonni barbaachisummaa BILISUMMAA fi TARTIBA hubannoodhaan walitti araarsuu hubachuu isaanii ARIITII dha kunis kan danda’amu XYYEEFFANNAA HUBANNOOTIIN. XYYEEFFANNAAN HUBANNOO wanta ADDA BAASUU jedhamu ni hambisa. Yeroo namoota waliin, wantoota waliin, yaada waliin ADDA BAANUTTI, QABIYYEEN dhufa, inni kun immoo MUUDOO HUBANNOO keessatti ni oomisha.

XYYEEFFANNAA kennuu beekuun barbaachisa ADDA HIN BAASU. YEROO wanta ykn nama tokkotti xiyyeeffannaa kenninutti OFUUMAA keenya irraanfannu, bu’aan isaa QABIYYEE fi MUUDOO HUBANNOOti. Tilmaama qabuu, yaada xiqqoo hin qabuu, ofumaa isaa hin beeku, kanawwaan of keessaa qabu, kan somaanbulistootti fakkaatu, fiilmii ilaaluu, goota fiilmichaatiin ni abjoota.

DAA’IMMAN kutaa keessatti xiyyeeffannaa kennuu qabu OFUUMAA ISAANII hin irraanfanne MUUDOO GADDISIISAA HUBANNOO keessa akka hin galleef. Barataan yeroo imtihana dhiyeessu, ykn yeroo barsiisaan ajajeetti gabateen ykn pisaaron dura dhaabatu, ykn yeroo barachaa jiru, ykn boqochaa jiru, ykn barattoota waliin taphachaa jiru bakka bu’uu ofii isaa arguu qaba.

XYYEEFFANNAAN qaamolee SADI’ITTI QOODAME: QAAMA, WANTA, IDDOO, dhugaatti XYYEEFFANNAA HUBANNOO dha. Yeroo dogoggora ADDA BAASUU raawwachuu dhiisnutti namoota waliin, wantoota waliin, yaada kkf, HUMNA UUMUU qusanna HUBANNOO keessatti dammaqiinsa ni ariifachiifna.

Namni HUBANNOO GUYYOOTA OL AANO KEESSATTI dammaqsuu barbaadu, asii fi amma DAMMAQSUUDHAAN jalqabuu qaba. Yeroo BARATAAN dogoggora ADDA BAASUU raawwatu, namoota waliin, wantoota waliin, yaada waliin, yeroo dogoggora OFII ISAATII irraanfatu, yeroo sanatti qabiyyeetti fi muudootti galla.

Naamusni barattoota XYYEEFFANNAA HUBANNOO akka kennan hin barsiisu. Naamusni mana hidhaa dhugaa sammuuf dha. Daa’imman XYYEEFFANNAA HUBANNOO teessoo mana barnootaa irraa kaasee hogganuu barachuu qabu, akka booda jireenya hojiitti, mana barnootaa alaatti, dogoggora OFII ISAANII irraanfachuu hin raawwannes.

Namni ofumaa isaa namni arrabsu duraa irraanfatu, isa waliin adda baasa, ni qabama, muudoo of wallaalummaa keessatti ni galla, yeroo sanatti miidha ykn ajjeesa, gara mana hidhaa deemuu hin oolu. Namni inni hafuura hin guuttanne, namni isa waliin adda hin baane, namni of hin irraanfanne, namni XYYEEFFANNAA HUBANNOO kennuu beeku, jecha nama hafuuraan hin guutamneef gatii kennuu, ykn miidhuu ykn ajjeesuu hin danda’u.

Dogoggorri hundinuu namni jireenya keessatti raawwatu sababni isaa of irraanfachuu, adda baasuu, qabamuu fi muudootti galuudha. Dargaggootaaf caalaatti gaarii ni ta’a ture, barattoota hundumaafis, HUBANNOO DAMMAQSUU barsiisuudhaan utuu isaan gabroomsuudhaan naamusa hiika hin qabne hedduutiin.