Indero

Abigisha bo mu mashuri abanza, ayisumbuye na za kaminuza bashyira imbaraga nyinshi ku myitwarire myiza kandi tugomba kuyiyigaho muri iki gice turimo. Twese twanyuze mu mashuri abanza, ayisumbuye, za kaminuza, n’ibindi. Tuzi neza ibyo amategeko, amabwiriza, ibihano, gucyahwa, n’ibindi, ari byo. Imyitwarire myiza ni yo bita GUHINDURA UMUCO WO KWITWARARIKA. Abigisha bo mu mashuri bakunda guhindura UMUCO WO KWITWARARIKA.

Twigishwa kwitwararika, gushyira ikintu runaka ku kindi kintu. Twigishwa kwirinda ibishuko by’umubiri, tukiyirukisha ibibazo kandi tukihana kugira ngo twitwararike. Twigishwa KWITWARARIKA ibishuko biterwa n’ubunebwe, ibishuko byo kutiga, kutajya ku ishuri, gukina, guseka, kwikoma abigisha, kurenga ku mategeko, n’ibindi.

Abigisha b’abagabo n’abagore bafite igitekerezo kidahwitse ko binyuze mu myitwarire myiza dushobora gusobanukirwa ko ari ngombwa kubahiriza gahunda yo ku ishuri, ko ari ngombwa kwiga, kwiyubaha imbere y’abigisha, kwitwara neza ku bandi banyeshuri, n’ibindi.

Hariho igitekerezo kidahwitse mu bantu ko uko turushaho kwitwararika, uko turushaho kwanga, turushaho gusobanukirwa, kwigenga, kuzuza, gutsinda. Abantu ntibashaka kumenya ko uko turwanyiriza ikintu, uko turushaho kukitwararika, uko turushaho kukyanga, uko GUSOBANUKIRWA ari guke.

Niba turwanyije ingeso yo kunywa inzoga, izabura ho igihe gito, ariko kubera ko tutayasobanukiwe neza ku NGERA ZOSE Z’UBWONKO, izagaruka nyuma y’aho turangariye kandi tuzanywa icyarimwe umwaka wose. Niba twanze ingeso y’ubusambanyi, tuzaba abantu batanduye mu isura (n’ubwo ku zindi NGERA Z’UBWONKO dukomeza kuba ABAHOHOTERI biteye ubwoba nk’uko inzozi ZITEBYE n’indoto z’ubusambanyi zishobora kubigaragaza), hanyuma tuzasubirana imbaraga zacu za mbere zo GUSAMBANA BIDAKIRA, bitewe n’uko tutasobanukiwe neza icyo GUSAMBANA ari cyo.

Benshi ni bo banga UBUKIRE, abarwanya, abatozwa kwitwararika barwanya bakurikiza AMATEGEKO runaka y’imyitwarire, ariko kubera ko batumvise neza uko UBUKIRE bukora, bituma bagira IRARI ryo kutagira UBUKIRE.

Benshi ni bo bitoza kwitwararika barwanya UMUJINYA, biga kuwitwararika, ariko ugakomeza kubaho ku zindi ngera z’ubwonko butazirikana, n’ubwo mu isura waba waraburiwe irengero mu mico yacu kandi iyo umuntu yirangariye gato, ubwonko butazirikana buraduhemukira maze tukarakara cyane twuzuye umujinya, igihe tutabyiteze kandi ahari ku mpamvu itagira AGACIRO GATO.

Benshi ni bo bitoza kwitwararika barwanya ISHYARI kandi amaherezo bakizera badashidikanya ko bazirangije ariko kubera ko batazisobanukiwe biragaragara ko izi zongera kugaragara ku rubyiniro igihe twari twarazikozeho.

Ari uko tudafite imyitwarire myiza, ari uko mu mudendezo nyakuri, ni bwo mu bwenge havuka umuriro ugurumana wo GUSOBANUKIRWA. UBWIYUNGE BWO KUREMA ntibushobora kubaho mu RUZIGA. Turakeneye umudendezo kugira ngo DUSOBANUKIRWE amakosa yacu ya PSYCHOLOGIE mu buryo BWUZUYE. Turakeneye GUHUTIRA gusenya inkuta no guca iminyururu y’icyuma, kugira ngo twigenga.

Dutegerezwa kwiyumvira ubwacu ibyo Abigisha bacu ku Ishuri n’Ababyeyi bacu batubwiye ko ari byiza kandi bifitiye akamaro. Ntibihagije kwiga no kwigana. Turakeneye gusobanukirwa.

Imbaraga zose z’Abigisha zikwiye kwerekezwa ku kumenya abanyeshuri. Bagomba guharanira ko binjira mu nzira yo GUSOBANUKIRWA. Ntibihagije kubwira abanyeshuri ko bagomba kuba ibi n’ibi, birakenewe ko abanyeshuri biga kwigenga kugira ngo bashobore ubwabo gusuzuma, kwiga, gusesengura indangagaciro zose, ibintu byose abantu bavuze ko ari byiza, bifitiye akamaro, byiza kandi ntabwo babyemera gusa no kubyigana.

Abantu ntibashaka kuvumbura ubwabo, bafite ubwenge bufunguye, bw’ubupfapfa, ubwenge budashaka gukora iperereza, ubwenge bwa kimekanikiya butakora iperereza na rimwe kandi BWIGANA gusa.

Birakenewe, birihutirwa, birakwiye ko abanyeshuri b’abahungu n’abakobwa kuva mu bwana bwabo bwose kugeza igihe bavira mu BYUMBA by’AMASHURI bishimira umudendezo nyakuri wo kwivumburira ubwabo, wo kubaza, wo gusobanukirwa kandi ko batagarukira ku nkuta z’umwijima z’ibizira, ibihano n’imyitwarire myiza.

Niba abanyeshuri babwirwa ibyo bagomba n’ibyo badakwiye gukora kandi ntibemererwe GUSOBANUKIRWA no kwiyumvira, ESE UBWO UBWO BWENGE BWABO BURI HE? NI UBHE BWOKO BW’AMAHIRWE BWAGIRIWE UBWO BWENGE? Ni akahe kamaro ko gutsinda ibizamini, kwambara neza, kugira inshuti nyinshi niba tudafite ubwenge?

Ubwenge buza gusa kuri twe iyo twigenga koko ngo dukore iperereza ku bwacu, ngo dusobanukirwe, ngo tusesengure tutinya guhanwa kandi tutagira uburyo bwo gutanga amanota. Abanyeshuri batinya, bateye ubwoba, bagandukira imyitwarire myiza iteye ubwoba ntibazigera BUMENYA. Ntibazigera bagira ubwenge.

Muri iki gihe ababyeyi n’abigisha, ikintu kimwe gusa babariza ni uko abanyeshuri b’abahungu n’abakobwa bakora akazi, ko baba abaganga, abanyamategeko, injeniyeri, abakozi bo mu biro, ni ukuvuga ibimashini bizima hanyuma bagashyingiranwa kandi bagahinduka IMASHINI ZIBYARA ABANA kandi ibyo birarangira.

Iyo abahungu cyangwa abakobwa bashaka gukora ikintu gishya, ikintu gitandukanye, iyo bumva bakeneye kuva muri urwo rwego, imyumvire, imigenzo ishaje, imyitwarire myiza, imigenzo y’umuryango cyangwa y’igihugu, n’ibindi, hanyuma ababyeyi bagashyira iminyururu ya gereza kandi babwira umuhungu cyangwa umukobwa bati: Ntukabikore! ntitwiteguye kugushyigikira muri ibyo, ibyo bintu ni ubupfapfa, n’ibindi, N’IBINDI. UMUSOZO umuhungu cyangwa umukobwa yafungiwe byemewe muri gereza y’imyitwarire myiza, imigenzo y’imico ishaje, ibitekerezo bitagira agaciro, n’ibindi.

UBUDANDAZI BW’IBANZE bwigisha guhuza GUTUNGANYA n’UMUDENDEZO. GUTUNGANYA bidafite UMUDENDEZO ni UBUTWARE. UMUDENDEZO udafite GUTUNGANYA ni UKWIYOBORA. UMUDENDEZO N’UKO GUTUNGANYA byahujwe mu buryo bw’ubwenge bigize ISHINGIRO ry’UBUDANDAZI BW’IBANZE.

ABANYESHURI bagomba kwishimira umudendezo utunganye wo gukora iperereza ubwabo, wo GUBAZA wo KUVUMBURA ibyo koko, ibyo koko ari BO UBWABO n’ibyo bashobora gukora mu buzima. Abanyeshuri b’abahungu n’abakobwa, abasirikare n’abapolisi muri rusange abantu bose bagomba kubaho bagandukira imyitwarire myiza itoroshye, bakunze guhinduka abanyamaboko, batitabira agahinda k’abantu, abanyamwaga.

AMATEGEKO YO KWITWARARIKA arimbura IMYUMVIRE y’abantu kandi ibi byagaragajwe rwose n’INDOREREZI no KWITEGEREZA. Bitewe n’amategeko menshi yo kwitwararika, abantu bo muri iki gihe babuze rwose IMYUMVIRE maze bahinduka abanyamaboko n’abanyamwaga. Kugira ngo twigenga koko, birakenewe ko twitabira cyane kandi tukitabira abantu.

Mu mashuri, amakoleji na za kaminuza, abanyeshuri bigishwa gushyira IBITEKEREZO mu masomo kandi abanyeshuri b’abahungu n’abakobwa bashyira ibitekerezo mu kwirinda guhanwa, gukurura amatwi, gukubitwa n’igiti cyangwa ikaramu, n’ibindi, n’ibindi. Ariko kubwamahirwe ntibigishwa GUSOBANUKIRWA NEZA icyo KWITONDERA KWITONDERA ari cyo.

Binyuze mu kwitwararika, umunyeshuri ashyira ibitekerezo bye kandi akoresha imbaraga ziremwa akenshi mu buryo butagira akamaro. Imbaraga ziremwa ni ubwoko bwiza cyane bw’imbaraga zakozwe na MASHINI Y’UMUBIRI. Turarya kandi turanywa kandi imikorere yose yo kugogora ni imikorere yo gushyira mu buryo butaziguye aho ibintu bikomeye bihinduka ibintu n’imbaraga bifitiye akamaro. Imbaraga ziremwa ni: ubwoko bw’IBINTU n’IMBARAGA byiza kurushaho byakozwe n’umubiri.

Niba tuzi uko dushyira ITANGAZO RY’IBITEKEREZO dushobora kuzigama imbaraga ziremwa. Kubwamahirwe abigisha ntibigisha abigishwa babo icyo ITANGAZO RY’IBITEKEREZO ari cyo. Aho twerekereza ITANGAZO dukoresha IMABARAGA ZIREMWA. Dushobora kuzigama izo mbaraga niba tugabanya ibitekerezo, niba tutiyitiranya n’ibintu, abantu, ibitekerezo.

Iyo twiyitiranya n’abantu, n’ibintu, n’ibitekerezo, twiyibagiza ubwacu maze tukabura IMABARAGA ziremwa mu buryo buteye agahinda kurushaho. BIRIHUTIRWA kumenya ko dukeneye kuzigama IMABARAGA ZIREMWA kugira ngo tubyutse IMENYAKABEME kandi ko IMABARAGA ZIREMWA ari UBUSHAKE BUZIMA, IKINYABIZIGA cy’IMENYAKABEME, igikoresho cyo GUKANGURA IMENYAKABEME.

Iyo twiga KUTIYIBAGIZA BO UBWABO, iyo twiga kugabanya ITANGAZO hagati y’UMUNTU; IKINTU n’AHANTU, tuzigama IMABARAGA ZIREMWA kugira ngo tubyutse IMENYAKABEME. Birakenewe kwiga gucunga ITANGAZO kugira ngo tubyutse IMENYAKABEME ariko abanyeshuri ntacyo bazi kuri ibi kubera ko ABIGISHA babo batabibigishije.

IGIHE twiga gukoresha ITANGAZO twitonze, umuco wo kwitwararika urasimbuka. Umunyeshuri witabira amasomo ye, inyigisho ze, gahunda ye, NTABIKE KUGIRA UMUCYO wo kwitwararika ubwoko ubwo ari bwo bwose.

Birihutirwa ko ABIGISHA basobanukirwa ko ari ngombwa guhuza mu buryo bw’ubwenge UMUDENDEZO n’UMUCYO kandi ibi birashoboka binyuze mu KWITONDERA KWITONDERA. KWITONDERA KWITONDERA ntibishyizemo ibyo bita KWIVUGURUZA. Iyo TWIVUGURUZA n’abantu, n’ibintu, n’ibitekerezo, haza amabanga kandi aya ya nyuma atanga INZOZI mu IMENYAKABEME.

Ugomba kumenya gushyira ITANGAZO hatagize IBYEMEZO. IGIHE dushyira itangazo ku kintu cyangwa ku muntu kandi tukiyibagiza ubwacu, igisubizo ni amabanga n’INZOZI z’IMENYAKABEME. Witondere umukinnyi wa sinema witonze. Asinziriye, yirengagiza byose, yirengagiza ubwe, afite akantu, asa n’umuntu usinziriye agenda, arota filimi areba, intwari ya filimi.

ABANYESHURI bagomba gushyira itangazo mu masomo batibagiwe BO UBWABO kugira ngo batagwa mu INZOZI ZITEBYE z’IMENYAKABEME. Umunyeshuri agomba kwiyibona ku rubyiniro igihe atanga ikizamini cyangwa igihe ari imbere y’umutwe cyangwa afata amaguru ategetswe n’umwarimu, cyangwa igihe yiga cyangwa arangaye cyangwa akina n’abanyeshuri bigana.

ITANGAZO RYAGABANYIJWE mu BICE BITATU: UMUNTU, IKINTU, AHANTU, by’ukuri ni ITANGAZO RYITONDERA. Iyo tudakora AMATEGEKO yo KWIVUGURUZA n’abantu, ibintu, ibitekerezo, n’ibindi, tuzigama IMABARAGA ZIREMWA kandi dutera muri twe kubyuka kw’IMENYAKABEME.

Ushaka kubyutsa IMENYAKABEME mu ISI ZO HEJURU, agomba gutangira na BYUTSA hano n’ubu. Iyo UMUNYESHURI akoze ikosa ryo KWIVUGURUZA n’abantu, ibintu, ibitekerezo, iyo akoze ikosa ryo kwiyibagiza ubwe, hanyuma akagwa mu mahano n’inzozi.

Amategeko yo kwitwararika ntayigisha abanyeshuri gushyira ITANGAZO RYITONDERA. Amategeko yo kwitwararika ni gereza nyakuri y’ubwenge. Abanyeshuri bagomba kwiga gucunga ITANGAZO RYITONDERA uhereye ku ntebe z’ishuri kugira ngo nyuma mu buzima busanzwe, hanze y’ishuri, ntibazakore ikosa ryo kwiyibagiza ubwabo.

Umuntu wiyibagije imbere y’umutukuzi, yiyitiranya na we, aratangara, agwa mu nzozi z’ubwenge maze agahohotera cyangwa akica kandi akajya muri gereza bidashoboka. Utaba ARETSE KWITANGAZA n’umututuzi, utiyitiranya na we, utiyibagije ubwe, uzi gushyira ITANGAZO RYITONDERA, ntiyashobora guha agaciro amagambo y’umututuzi, cyangwa kumuhutaza cyangwa kumwica.

Amakosa yose umuntu akora mu buzima abiterwa n’uko yiyibagiza, yiyitiranya, aratangara kandi agwa mu nzozi. Byaba byiza ku rubyiruko, ku banyeshuri bose, ko bigishwa GUKANGURA IMENYAKABEME aho kubagira abacakara bafite amategeko menshi adafite ishingiro.