Âge ti Kpengba

Ngbonga ti koli-wali ayeke tî nzönî koli wala nzönî wali tî diko ota na ota na nduzu, na ngbonga ni ahunzi na diko ota na ota na nduzu.

A lingbi koli so ayeke na ngbonga ti koli-wali ahinga ti bâ ndo na ndö ti da ti lo nga ti fa lege na amolenge ti lo.

Na yâ ti fini ti lakue lakue, koli kue so ayeke na ngbonga ti koli-wali ayeke mokonzi ti sewa. Koli so ade ti leke yanga-da ti lo nga na mosoro ti lo na ngoi so lo de maseka nga na ngoi so lo yeke na ngbonga ti koli-wali pëpe, lo yeke leke ni mbeni pëpe, a yeke biani koli so ague na li ni pëpe.

Azo so agi ti leke yanga-da nga na mosoro na ngoi so ala ga mbakoro awe, a lingbi ti sara be-nzoni na ala.

Mbi ti bê ti handa asara ye ahon ndö ni nga lo ye ti bungbi gbâ ti anzoni mosoro. Zo ayeke na bezoin ti mapa, bongo nga na ndo ti bata tere. A yeke na bezoin ti wara mapa, mbeni da ti mo wani, abongo, akete bongo, ambeti ti bata tere ti mo, me mo yeke na bezoin ti bungbi ngunza mingi mingi pëpe ti ngbâ na fini.

E yeke gbu koko ti mosoro nga na nzinga pëpe, ando use so kue alingbi ti ke ni.

Azo mingi ayeke pika tere ti ala na yâ ti potopoto ti nzinga nga azo mingi nga ayeke pika tere ti ala na yâ ti potopoto ti mosoro.

A lingbi mo duti na mbeni kete mosoro, so ti tene, mbeni pendere da so ayeke na pendere yaka, mbeni ndo so nginza ayeke londo dä lakue, ti duti lakue nzoni nga ti bâ pasi ti nzara pëpe. So ayeke ye so ayeke si lakue lakue na zo kue.

Nzinga, nzara, kobela nga na mango ye pëpe a lingbi ti duti lâ oko pëpe na yâ ti kodoro kue so amû tere ti lo tongana mbeni ye so ayeke nzoni nga so ayeke na yâ ti ndia.

Democratie ayeke dä fadeso pëpe me a lingbi e sara ni. Na ngoi so zo oko ayeke dä so ayeke na mapa, bongo nga na ndo ti bata tere pëpe, democratie ahon ndö ni pëpe ti duti mbeni pendere bango ndo.

Amokonzi ti sewa a lingbi ala mä yâ ti ye, ala sara ye na ndara, ala nyon vin lâ oko pëpe, ala yeke azo so bê ti ala ayeke gbu mingi, azo so asara ye ti ngbaa, azo so asara ye na ngangu, na ambeni ye nde.

Koli kue so akpengba awe ahinga na lege ti ye so asi na lo wani so amolenge ayeke mû tapande ti lo nga tongana tapande so ayeke na lege ni pëpe, a yeke fa lege na ahale ti lo na lege so ayeke na lege ni pëpe.

A yeke biani ye ti buba so koli so akpengba awe ayeke na awali mingi nga lo yeke na yâ ti angbâa, amatanga, angbâa, na ambeni ye nde.

Na ndö ti koli so akpengba awe, kungba ti sewa kue ayeke dä nga a yeke polele so tongana lo tambela na alege so ayeke na lege ni pëpe, lo yeke ga na gbâ ti gïgï na yâ ti dunia, gbâ ti gbungo li, gbâ ti vundu.

Babâ na mama a lingbi ala mä yâ ti kangbi so ayeke na popo ti akoli na awali. A yeke ye ti buba so amolenge-wali ayeke manda fisiki, chimie, algèbre, na ambeni ye nde. Li ti wali ayeke nde na li ti koli, ambeni ye so ayeke sara kusala mingi na koli me ayeke na kusala pëpe nga même ayeke sara sioni na li ti wali.

A yeke na bezoin so ababâ na amama ti sewa asara ngangu na bê ti ala kue ti pusu mbeni changement so ayeke na fini na yâ ti aye kue so a leke ti manda na ekole.

Wali a lingbi amanda ti diko, ti sû mbeti, ti pika piano, ti pika bongo, ti sara broderie nga na mara ti akusala ti wali kue.

A lingbi a leke wali na tere ti abank ti ekole wani teti kusala so ayeke kota mingi so a lingbi lo sara tongana MAMA nga tongana wali.

A yeke ye ti buba ti sara sioni na li ti awali na lege ti amanda so angangu mingi na so anzere pëpe so ayeke ndali ti koli.

A yeke na bezoin so ababâ ti sewa nga na awafango ye na ekole, akollege nga na université asara gi bê mingi ti ga na wali na yâ ti duti ti wali so ayeke na lo. A yeke ye ti buba ti sara bira na awali, ti gbu ala ti tambela na adrapeau nga na adrôme na ndö ti alege ti agbata tongana ala yeke akoli.

Wali a lingbi lo duti nzoni wali nga koli a lingbi lo duti nzoni koli.

Koli na wali so ayeke na popo, duti ti zo so ayeke sara ye na koli wala na wali, ayeke ye so abuba nga ayeke ye ti ngangu.

Amaseka-wali so amû tere ti ala kue na amanda so ayo nga so angangu mingi aga mbakoro nga zo oko asara mariage na ala pëpe.

Na yâ ti fini ti fadeso, a yeke na lege ni so awali asara akete kusala, ngangu ti pendere, mecanographie, taquigraphie, couture, pédagogie, na ambeni ye nde, na ambeni ye nde.

Lakue lakue, wali a lingbi gi ti mû tere ti lo kue na fini ti da, me ndali ti sioni so ayeke na ngoi so e yeke na fini dä, wali ayeke na bezoin ti sara kua ti te ye nga ti ngbâ na fini.

Na yâ ti mbeni société so ayeke nzoni nga so ayeke na yâ ti ndia biani, wali ayeke na bezoin pëpe ti sara kua na gigi ti da ti ngbâ na fini. Ti sara kua na gigi ti da so ayeke sioni ti mara.

Koli so abuba fadeso aleke mbeni ye ti likisi, na lo sara si wali agirisa duti ti lo ti wali, lo sigigi na lo na yâ ti da ti lo na lo ga ngbâa.

Wali so aga “koli”, so li ti lo ayeke tongana ti koli, so ayeke gboto sigaretté nga ayeke diko mbeti-sango, so tere ti lo ayeke kanga pëpe na akete bongo na nduzu na nduzu na nduzu wala lo yeke sara ngia ti canastilla, ayeke ye so alondo na akoli so abuba ti ngoi so, sioni ti mbeni civilisation so ayeke kui.

Wali so aga zo ti bingo bê ti fadeso, docteur so ayeke nyon nduru, wali so ayeke champion ti ngia, zo so ayeke nyon samba, so abuba so ake ti mû me na amolenge ti lo ti girisa pendere ti lo pëpe ayeke fä ti mbeni civilisation so ayeke nzoni pëpe.

Ngbonga ahunzi awe ti leke aturugu ti salut ti dunia kue na akoli na awali ti nzoni bê so ayeke nduru biani ti tiri na ye so ayeke nzoni pëpe so.

Ngbonga ahunzi awe ti lë na yâ ti dunia mbeni civilisation so ayeke fini, mbeni ngangu ti pendere.

Wali ayeke tênë so ayeke kota mingi na yâ ti yanga-da nga tongana tênë so ayeke na lege ni pëpe, a yeke si singo na afä na ye ti sioni ti mara, ye so ayeke si na yâ ti fini ti azo ayeke kota ye ti vundu.

Koli ayeke nde, lo yeke nde, na ndali ti so, lo lingbi ti mû peko ti lo ti manda médecine, fisiki, chimie, mathématiques, droit, ingénierie, astronomie, na ambeni ye nde, na ambeni ye nde, na ambeni ye nde.

Mbeni ekole ti turugu ti akoli ayeke ye ti buba pëpe, me mbeni ekole ti turugu ti awali na nduzu ti duti ye ti buba, aga ye ti buba mingi.

A yeke sara si bê aga nzoni pëpe ti bâ awali so ayeke sara mariage kekereke, amama so ayeke ga na molenge na popo ti me ti ala so ayeke tambela tongana akoli na ndö ti alege ti gbata.

So afa gi pëpe girisango ti duti ti wali na yâ ti bungbi ti koli na wali me nga lo zia li ti lo na yâ ti zo ti vundu so ayeke fa girisango ti duti ti koli na yâ ti koli.

Koli, koli so ayeke tâ koli, koli so ayeke nzoni koli alingbi ti yeda lâ oko pëpe na mbeni tambela ti turugu ti awali. Baba ti koli, duti ti li ti koli, bibe ti koli ayeke bâ kete ye ti vundu teti mara ti aye so ayeke sara si azo abuba mingi.

E yeke na bezoin so wali akiri na yanga-da ti lo, na duti ti lo ti wali, na pendere ti lo ti naturel, na sarango ye ti lo so ayeke na li ni pëpe, nga na ye so ayeke kete biani. E yeke na bezoin ti hunzi na ye kue so na ti lë na ndö ti lê ti sese mbeni civilisation so ayeke fini nga na mbeni yaka so ayeke fini.

Ababâ ti sewa nga na awafango ye a lingbi ala hinga ti yä amaseka so ayeke ga na tâ ndara nga na ndoye.

Amolenge-koli a lingbi ala wara gi pëpe hingango ye nga ti manda mbeni kua wala ti wara iri ti zo so asara kua ti maboko. A yeke na bezoin so akoli ahinga ye so kungba aye ti fa nga ala gue na lege ti sarango ye na lege ni nga na ndoye so ayeke na li ni.

Na ndö ti amaboko ti koli so akpengba awe, kungba ti wali, ti amolenge-koli nga na ti amolenge-wali ayeke dä.

Koli so akpengba awe so ayeke na yâ ti li ti lo ngangu mingi, lo yeke na duti so ayeke nzoni, lo sara ye na lege ni, lo sara ye na ngangu, lo sara ye na lege ni, na ambeni ye nde, sewa ti lo nga na azo ti kodoro kue ayeke bâ lo na nene ni.

Koli so akpengba awe so asara si azo asara ngonzo na lege ti bungbi ti koli na wali so ayeke na lege ni pëpe, sarango kodoro, sarango ngonzo, sarango ye na lege ni pëpe ti mara kue, aga ye ti ngangu na lê ti azo kue nga lo sara gi pëpe pasi na lo wani me nga lo sara si bê ti azo ti sewa ti lo aso nga lo ga na pasi nga na gbungo li na azo kue.

A yeke na bezoin so koli so akpengba awe ahinga ti sara fini ti lo na ngoi ti lo na lege ni. A yeke hunda na koli so akpengba awe ti mä yâ ti ye so ngoi ti maseka ahunzi awe.

A yeke ye ti he so lo ye ti kiri na yâ ti ngbonga ti koli-wali même asioni ye nga na aye ti maseka.

Ngoi kue ti fini ayeke na pendere ti lo, nga a lingbi mo hinga ti sara fini.

Koli so akpengba awe a lingbi lo sara kua na ngangu mingi kozoni si lo ga mbakoro nga tongana so fourmi ayeke sara ye na lege ni na lo yeke mû amaboko ti gue na yanga ti fourmi ti lo kozoni si ndowa ayeke ngangu, a yeke sara nga kua hio nga na lege ni na lege ti ye so koli so akpengba awe ayeke sara.

Akoli-maseka mingi asara ye na sioni mingi na yâ ti aye ti fini ti ala, nga na ngoi so ala ga na ngbonga ti koli-wali, ala wara tere ti ala so ayeke nzoni pëpe, so ayeke ngangu mingi, so ayeke sioni, so ague na li ni pëpe.

A yeke biani ye ti he ti bâ akoli mingi so akpengba awe so ayeke kiri na aye ti sioni ti ngoi ti maseka sân ti hinga so fadeso ala yeke ngangu mingi nga so ngoi ti maseka ague awe.

Mbeni ti aye so ayeke sioni mingi ahon atanga ni kue ti civilisation so ayeke kui so ayeke sioni ti nyongo samba.

Na ngoi ti maseka, azo mingi ayeke mû tere ti ala na nyongo samba, nga na ngoi so ala ga na ngbonga ti koli-wali, ala leke yanga-da pëpe, ala leke mosoro pëpe, ala yeke na kua so ayeke sara nginza pëpe, ala yeke na yâ ti cantine na cantine ti hunda ngangu ngangu, so ayeke ngangu mingi, so ayeke sara si bê aga nzoni pëpe, so ayeke sioni.

Amokonzi ti sewa nga na awafango ye a lingbi ala zia li ti ala mingi na ndö ti amaseka na lege ti mungo lege na ala na lege ni na lege ti nzoni kusala ti sara mbeni dunia so ayeke nzoni ahon.