Be Nga Kete

A lingbi ti sala ni hio, a yeke kota ye mingi ti maï hingango ndo ti lekengo ye ngbanga ti so ayeke ga na tâ liberté ti duti na fini na zo. Tongana hingango ndo ayeke dä pëpe, a yeke ngangu ti wara tâ ngangu ti fâ ngbanga ti gbu li nzoni.

A-wafiriki na a-wagosinga ti a-ekole, a-collège na a-université adoit ti fa lege na a-élève ti ala na ndö ti lege ti hingango ndo ti fango tere.

Na yâ ti chapitre ti e so ahon awe, e manda awe mingi ndö ti aye so ayeke pusu zo ti sara bê na amba ti lo, na tongana e ye ti zi aye kue so ayeke sara si zo asara jaloux, atâa a yeke na lege ti vorongo, atâa a yeke ndali ti aye so apusu zo ti sara ni, etc. a lingbi e hinga ye so bê ti zo ayeke sara na zo biani, ngbanga ti so gi tongana e gbu nda ti aye kue so bê ti zo ayeke sara na zo nzoni si e lingbi ti zi jaloux kue.

Jaloux ayeke buba mariage, jaloux ayeke buba songo, jaloux ayeke pusu zo ti sara bira ti vorongo, kengo zo ti sewa, fango zo nga na apasi ti mara kue.

Bê ti zo na aye kue so ayeke sara si zo asara bê na amba ti lo ayeke honde tere na peko ti apensé ti kota ndo. Bê ayeke dä na yâ ti zo so a fa na lo ndö ti a-saint, a-Mahatma wala a-Gourou so ayeke nzoni mingi. Bê ayeke dä na yâ ti zo so aye ti sara nzoni na azo so ayeke sara ngangu ti hon ambeni zo so aye ti sara nzoni na azo. Bê ayeke dä na yâ ti zo kue so aye ti wara anzoni sarango ye ngbanga ti so lo wara afango ye, ngbanga ti so na yâ ti li ti lo aye so afa ndö ti anzoni zo so asi singo na anzoni sarango ye ayeke dä.

Nzara ti ga saint, nzara ti duti na anzoni sarango ye, nzara ti ga kota zo ayeke na ndö ti bê.

A-saint na anzoni sarango ye ti ala asara sioni mingi. E dabe ti mbeni zo so lo bâ tere ti lo tongana zo ti nzoni-kue mingi.

Na mbeni lâ, mbeni wasungo poésie so nzara ti kobe asara lo nga lo yeke na yâ ti mawa aga na yanga ti da ti lo ti zia na maboko ti lo mbeni pendere vers so a leke ni mbilimbili teti saint ti mbaï ti e. Wasungo poésie ni ayeke ku gi mbeni nginza ti vo kobe teti tere ti lo so asuku nga awu.

Wasungo poésie ni apensé na ye oko pëpe gi na zonga. Kota bê ti lo asui tongana saint ni na lê ti mawa nga na lê ti vundu akanga yanga ti da na lo tene na wasungo poésie so ayeke na ngangu pëpe: “Tia na ge, kamarade, yeke kâ, yeke kâ… mbi ye aye so pëpe, mbi ke yanga ti gonda… mbi ye aye ti senge senge ti dunia so pëpe, fini so ayeke handa… mbi yeke mû lege ti kanga bê nga na ti sara tere kete. Wasungo poésie so ayeke na ngangu pëpe so ayeke gi ti wara nginza ahon ti wara zonga ti saint ni, tënë so azu, kpongo, na bê ti lo asui nga na harpe ti lo aga gbogbo lo hon na alege ti gbata kete kete… kete kete… kete kete.

Yeni génération adoit ti londo na ndö ti nda ti tâ hingango ndo ngbanga ti so ayeke sara ye kue.

Dango bê nga na dango bê ayeke sara ye pëpe. Dango bê ayeke dû ti kuâ ti ye so ahon. Dango bê nga na dango bê ayeke kuâ.

Tâ hingango ndo ayeke ngangu ti psikoloji ti zi zo kue.

Aye so dango bê adabe ti e na ni alingbi ti zi e biani pëpe ngbanga ti so aye ni so ayeke ti ye so ahon awe na tongaso aye ni akui awe.

Hingango ndo ayeke ye ti ye so ahon awe pëpe wala ye ti kekereke. Hingango ndo ayeke ye ti ngoi so e yeke na fini dä ge fadeso. Dango bê ayeke ga lakue na pensé ti kekereke.

A yeke kota ye ti manda science, philosophie, art nga na vorongo, me a lingbi a zia bê pëpe na afango ye na ndö ti be-ta-zo ti dango bê ngbanga ti so dango bê ayeke be-ta-zo pëpe.

A yeke ye ti buba ti zia afango ye na yâ ti dû ti kuâ ti dango bê. A yeke buba ti lu na yâ ti dû ti kuâ ti ye so ahon afango ye so a lingbi e gbu nda ti ni.

E lingbi ti tene lâ oko pëpe na tere ti mandango ye, na tere ti ndara, na tere ti science, me a yeke ye so alingbi pëpe ti zia anzoni ye ti fini ti hingango ye na popo ti dû ti kuâ ti dongo tere ti dango bê.

A ga ngangu ti manda ye, a ga ngangu ti gi nda ti ye, a ga ngangu ti bâ ye nzoni, me a lingbi e gbu li nzoni ti gbu nda ti ye na anivo kue ti li.

Zo so ayeke na tâ be-ta-zo ayeke na hingango ndo mingi nga li ti lo ayeke kete.

Ye ti kota na yâ ti fini ayeke pëpe ye so e bungbi na yâ ti dû ti kuâ ti dango bê, me ye so e gbu nda ni gi na anivo ti hingango ye pëpe me nga na yâ ti ando nde nde ti li so ayeke na gbe ti li.

Science, hingango ye, a lingbi aga hingango ndo hio. Tongana hingango ye, tongana mandango ye aga tâ hingango ndo ti lekengo ye, e lingbi ti gbu nda ti aye kue hio ngbanga ti so hingango ndo aga hio, fadeso fadeso.

Na yâ ti zo so ayeke na be-ta-zo, akpale ayeke na yâ ti li pëpe ngbanga ti so akpale kue ti li ayeke ndali ti dango bê. MO ti Machiavel so e yeke na yâ ti tere ti e ayeke dango bê so abungbi.

Aye so asi na yâ ti fini a lingbi aga tâ hingango ndo.

Tongana aye so asi aga hingango ndo pëpe, tongana aye so asi angbâ na yâ ti dango bê, aye ni so ayeke dongo tere ti dû ti kuâ na ndö ni la wâ so ayeke buba nga na wâ ti Lucifer ti hingango ye ayeke za dä.

A yeke kota ye ti hinga so hingango ye ti nyama so a zi ni kue na tere ti aye ti yingo ayeke gi tënë ti dango bê, wâ ti yâ ti dû ti kuâ so ayeke za na ndö ti ye so a sara na kuâ.

Zo so ayeke na be-ta-zo ayeke na li so ayeke na liberté na tere ti aye so asi ngbanga ti so aye ni aga conscience, aga hingango ndo ti lekengo ye.

Kuâ na fini ayeke na songo ngangu na tere. Gi tongana lê ti nzele akui si keke ayeke dü, gi tongana ye so asi akui si hingango ndo ayeke dü. So ayeke mbeni ye ti tâ gbian tere.

Zo so akpengba ayeke na dango bê so asi singo na aye so asi.

Ye so afa so lo yeke na hingango ndo ti lekengo ye pëpe ngbanga ti so tongana a gbu nda ti aye so asi kue na anivo kue ti li, aye ni ayeke ngbâ pëpe tongana aye so asi na ayeke dü tongana hingango ndo.

A yeke kota ye ti sala ye kozoni, me a lingbi e ngbâ na yâ ti sese ti ye so asi pëpe ngbanga ti so tongaso li ayeke kpengba nga ayeke ga ngangu. A yeke kota ye ti duti na fini ngangu nga ti gbian aye kue so asi aga tâ hingango ndo ti lekengo ye.

Ala so apensé na lege ni pëpe so ti duti zo ti hingango ndo, zo so ayeke kete nga na be-ta-zo a lingbi e zia dunia, e ga azo ti gba ye, e duti na yâ ti akete da so ayeke nde nga e yü bongo ti ngbende ahon ti yü pendere bongo, ala sara faute kue.

A-anachorète mingi, a-ermite mingi so ayeke duti gi ala wani, a-zo ti gba ye mingi, ayeke na li so akpengba mingi nga ayeke ngangu.

A yeke ye ti senge senge ti zi tere na yâ ti dunia nga ti duti tongana a-anachorète tongana dango bê asi singo na aye so asi so ayeke kanga lege na bibe ti sua yâ ti li.

A yeke ye ti senge senge ti duti tongana a-ermite ti ye ti duti na fini ti a-saint tongana dango bê asi singo na afango ye so a gbu nda ti ni nzoni pëpe, so aga conscience pëpe na yâ ti adöngö nde nde, a-yanga ti kodoro nga na akete ndo ti li so li ahinga ye dä pëpe.

Azo so agbian afango ye ti hingango ye aga tâ hingango ndo ti lekengo ye, azo so agbian aye so asi na yâ ti fini aga tâ hingango ndo ti gbe ti aye ayeke na ye oko pëpe na yâ ti dango bê, ala yeke na fini na ngoi na ngoi asi singo na tâ ye kue, ala ga kete nga na be-ta-zo atâa ala duti na yâ ti anzoni ndo ti duti nga na yâ ti akodoro ti gbata.

Amolenge so ayeke kete kozoni na ngu mbasambala asi singo na be-ta-zo nga na tâ pendere ti yâ ni ngbanga ti so gi YE so ayeke na fini si ayeke fa tere na yâ ti ala na yâ ti dutingo nde kue ti MO TI PSYCHOLOGIE.

A lingbi e kiri ti wara pendere ngoi ti molenge so agirisa na yâ ti bê ti e nga na yâ ti li ti e. A lingbi e kiri ti wara dutingo na sioni pëpe tongana e ye biani ti duti na ngia.

Aye so asi nga na mandango ye so agbian tere aga hingango ndo ti gbe ti aye azia ye oko na yâ ti dû ti kuâ ti dango bê pëpe na tongaso, e ga be-ta-zo, kete, zo so ayeke na sioni pëpe, zo so ayeke na ngia.

Gbungo li ti gbe ti aye na ndö ti aye so asi nga na hingango ye so e wara, tâ fango tere, psychoanalyse ti yâ ni agbian, agbian ye kue aga kota hingango ndo ti lekengo ye. So ayeke lege ti tâ ngia so a dü na lege ti ndara nga na ndoye.