Yângâ tî Wasarango-na-ndara

Kode ti bibe ayeke na gbe ti ndo ti bibe na aga nzoni ahon so, na lege ti atënë “na yâ” na “na ndo” so alingbi lâ oko pëpe ti gue na e na yâ ti aye so e bâ na lê ti e mveni.

Aye so ayeke si na yâ ti ndo so ayo mingi na aye so awandara ayeke bâ.

Ti tâ tënë, gi hio tongana a bâ mbeni ye, a yeke sara hio si a fa ni wala a zia iri na ndo ni na mbeni iri so akpengba ti tene na yanga ti awandara.

Polele, akpengba tënë so ti andâkara ti ngoi so ayeke gi tongana mbeni ye ti kanga na ndo ti mango.

Aye so ayeke si na yâ ti ndo so ayeke bâ pëpe lege so andâkara ayeke bâ.

Ngoi na ngoi, gigi na aye kue so ayeke si na yâ ni ague na li ni kete na kete, na tongana bibe ti wandara agboto lê na ndo ni ti bâ ni, a yeke fâ ni biani.

Mbeni ye so a gboto na yâ ti mbeni ye so ayeke si na yâ ti ndo, na lege oko pëpe a lingbi na tâ ye so ayeke si, mawa ni ayeke so bibe ti wandara abuba na lege ti aye so lo mveni lo bâ, na lo mä na bê ngangu na aye so lo gboto na yâ ni.

Bibe so abuba ayeke bâ gi pëpe aye so lo mveni lo gbu na li ti lo na yâ ti aye so ayeke si, me nga, na so ayeke sioni ahon, lo ye ti sara si aye so ayeke si ayeke mbilimbili nga aye kue so ayeke na yâ ti bibe ti lo ayeke legeoko.

Ye ti pekoni ti bibe ti zo ti buba ayeke dä mingi, zo oko pëpe na popo ti atamboro ti ngoi so ayeke yeda na tâ ye so ayeke na pekoni ti bibe ti lo mveni.

Ti tâ tënë, azo ti ndara ti ngoi so alingbi pëpe ti yeda na tënë so a tene na ndo ti ala so bibe ti ala abuba.

Ngangu ti bibe ti zo mveni asara si ala mä na bê na aye kue so ayeke na yâ ti yanga ti andâkara.

Polele, bibe so abuba abâ tere ti lo tongana lo hinga aye kue na lo ye si aye kue so ayeke si na yâ ti ndo ague na ndo ti lege ti ndara ti lo.

Gi hio tongana mbeni ye asigi, a yeke zia ni na yâ ti groupe, a zia iri na ndo ni, na a zia ni na mbeni ndo, tongana ti so a mä yâ ni biani.

Iri so a sigi na ni ti zia na ndo ti aye so ayeke si ayeke ngbundangbu, me azo so ayeke hinga ye pëpe ahinga mbeni ye pëpe na ndo ti tâ ye so ayeke si.

Ti mbeni tapande so e bâ na yâ ti gigi ti e na ndo ti aye kue so e yeke tene na yâ ti chapitre so, e yeke fa tere ti zo.

Na iri ti tâ tënë, e lingbi ti tene na ngangu so ahinga tere so nzoni pëpe na lê ti awandara ti ngoi so.

Mbeni tënë ti mara so alingbi ti ga tongana mbeni tënë so ayeke sara ye na baba na lê ti akota wandara ti ngoi so, e lingbi ti tene so ala yeke zi e na yâ ti bungbi ti ala.

Ye oko, e yeke na anzoni gere ti tene mbeni tënë so ayeke kota mingi tongaso; mawa ni ayeke so abibe so abuba amä na bê na ndara ti ala so ayeke tâ ndara pëpe, so ala lingbi pëpe ti yeda na biani so ala hinga ye pëpe.

Tongana e tene na akota zo ti andâkara ti ngoi so so Conde de Cagliostro, mbeni zo so ayeke nzoni mingi ti akota siècle XVI, XVII, XVIII ayeke ngbâ lakue na yâ ti siècle XX, tongana e tene so kota zo Paracelso, kota zo ti kode ti kaïngo kobela ti lâ ti médiévale, ayeke ngbâ lakue, e hinga biani so akota wandara ti ngoi so ayeke he e na ala yeke yeda lâ oko pëpe na atënë ti e.

Ye oko, a yeke tongaso: Na ndo ti sese, azo so ayeke ga lakue ayeke dä, azo so ayeke kui pëpe na tere ti ala so ayeke na ngu so ahon angu saki mingi na kutu mingi.

Zo so asû buku so ahinga azo so ayeke changé lakue, me lo hinga pëpe kite ti ngoi so, bibe ti awandara abuba nga duti so azo ti ndara ahinga ye pëpe.

Nda ti aye so kue, e yeke tï pëpe na yâ ti buba ti mä na bê so azo so asara nzara ti yanga ti awandara ayeke yeda na tâ tënë ti atënë ti e so ayeke si lâ oko pëpe.

Tere ti zo kue so ayeke changé ayeke mbeni oko ti gi yanga na yanga ti awandara ti ngoi so.

Tere ti zo kue so ayeke changé alingbi ti changé tere na ti kiri na yâ ti duti ti lo mveni sân ti wara sioni oko pëpe.

Tere ti zo kue so ayeke changé alingbi ti lï hio na yâ ti osio vertical nga ti mû mbeni tere ti keke wala ti nyama na ti kiri na yâ ti duti ti lo mveni sân ti wara sioni oko pëpe.

Tere ti zo kue so ayeke changé agi yanga ngangu na ambeti ti Anatomie so ayeke na gbe ti ndo.

Mawa ni ayeke so mbeni oko ti atënë so alingbi pëpe ti hon abuba so ayeke na yanga ti awandara.

Azo so, so aduti na ndo ti agbalaka ti ala, kite ayeke pëpe so ala yeke bâ e na pekoni, peut-être na ngonzo, na peut-être même na mbeni kete ye ti vundu.

Ye oko, tâ tënë ayeke ye so ayeke dä, na tâ ye ti azo so ayeke changé ayeke mbeni oko ti gi yanga na aye kue so a tene na ngoi so.

Zo so asû buku so ahinga azo so ayeke changé me lo ku pëpe ti tene mbeni zo amä na bê na lo.

Ngoi na ngoi, gere ti tere ti zo ayeke na gbe ti andia na angangu so abuba so ayeke na yanga ti awandara ahinga ni pëpe.

Aye so ayeke na yâ ti ndo so ahinga ni mveni na lê ti andâkara ti ndo; anzoni formule ti chimie kue ayeke na ye so amanke: H2O, atomi use ti Hidrogène na oko ti Oxgène ti sara ngu, aga kete.

Tongana e tara ti bungbi na yâ ti mbeni laboratoire atomi ti Oxgène na atomi use ti Hidrogène, ngu wala mbeni ye asigi pëpe ngbanga ti so formule so ayeke na ye so amanke, wâ amanke na yâ ni, gi na lege ti wâ so ayeke sara si ngu alingbi ti sigigi.

Bibe, atâa a bâ ni tongana mbeni ye so ayeke pendere mingi, alingbi pëpe ti gue na e na yâ ti ye so e bâ na lê ti e mveni.

Aye so a zia na yâ ti groupe na akpengba tënë so a zia na ndo ni, asara gi tongana mbeni ye ti kanga na ndo ti mango.

Ti tene bibe aye ti tene so mbeni ye ayeke na mbeni iri na aye so lo sara, a yeke ye ti buba nga ye so ayeke ngangu ti gbu.

Ngbanga ti nyen la bibe abâ tere ti lo tongana lo hinga aye kue? Ngbanga ti nyen la a yeke sara ye ti buba na mango na bê so aye na aye so ayeke si ayeke tongana ti so lo mä na bê so ala yeke tongaso? Ngbanga ti nyen la bibe aye si ye so ayeke na yâ ti ndo ayeke tapande mbilimbili ti aye kue so lo bâ na li ti lo, aye so lo mä na bê, aye so lo tene, aye so lo bâ kozoni, aye so lo bâ na ngangu?

Biani, aye so ayeke si na yâ ti ndo ayeke tongana ti so a mä na bê so ala yeke tongaso pëpe, na aye na ngangu ti ye so ayeke na yâ ti ndo ayeke tongana ti so bibe apensé so ala yeke tongaso pëpe.

Bibe so azingo ayeke bibe pëpe, wala mango, wala mara ni. Gi bibe so ayeke zi zo na gbe ti ngangu alingbi ti bâ mveni na na lege ti ngangu tâ ye so ayeke na yâ ti gigi so ayeke na liberté na yâ ti tambela ti lo.

Ye oko, a lingbi e tene na ngangu so tongana mbeni ye so zo mveni ayeke na yâ ti e, bibe ayeke ngbâ na yâ ti bouteille na popo ti ye so, na nda ni lo lingbi pëpe ti wara lumière so ayeke ngbâ lakue na so ayeke nzoni kue.