እቲ ጽቡቕን እቲ ክፉእን

ጽቡቕን ክፉእን ዝበሃል የለን። ሓደ ነገር ንዓና እንተጠቒሙና ጽቡቕ እዩ፣ እንተዘይጠቒሙና ድማ ክፉእ እዩ። ጽቡቕን ክፉእን ናይ ውልቃዊ ጥቕሚ ጉዳይ እዩ፣ ከምኡ’ውን ናይ ኣእምሮ ድሌት እዩ።

ነዞም ዕንወት ዘምጽኡ ጽቡቕን ክፉእን ዝብሉ ቃላት ዝፈጠረ ሰብ፡ ኣትላንቲስ ዝበሃል ማካሪ ክሮንቨርንክዝዮን ዚበሃል ፍሉጥ ኣባል ናይቲ ኣብ ትሕቲ ባሕሪ ዝነበረ ኣህጉር ኣትላንቲስ ዝርከብ ሳይንሳዊ ማሕበረሰብ ኣካልዳን እዩ ነይሩ።

እቲ ኣረጊት ጥበበኛ ነቲ ብምኽንያት ናይ ክልተ ቃላቱ ኣብ ልዕሊ ደቂ ሰባት ዝወርድ ዘሎ ከቢድ ሓደጋ ፈጺሙ ኣይተጠራጠረን።

እቶም ጥበበኛታት ኣትላንቴስ ንዅሎም ሓይልታት ተፈጥሮ፡ ማለት ንዘምዕብሉ፡ ንዘድክሙን፡ ከምኡ’ውን ንገለልተኛታትን ብዕምቈት ኣጽኒዖምዎም እዮም። ንእዚ ኣረጊት ጥበበኛ ግን ነቶም ቀዳሞት ክልተ ብጽቡቕን ክፉእን ንምግላጽ ሓሳብ መጾ። ነቶም ዘምዕብሉ ሓይልታት ጽቡቓት ኢሎም ሰምይዎም፣ ነቶም ዘድክሙ ሓይልታት ድማ ክፉኣት ኢሎም ኣጠመቕዎም። ነቶም ገለልተኛታት ሓይልታት ግን ስም ኣይሃብዎምን።

እዞም ሓይልታት እዚኣቶም ኣብ ውሽጢ ሰብን ተፈጥሮን ይካየዱ፣ እቲ ገለልተኛ ሓይሊ ድማ መደገፍን ሚዛንን እዩ።

ድሕሪ ብዙሓት ዘመናት ካብቲ ፕላቶ ኣብ ሪፓብሊክ ዝጠቐሶ ብፖይሰዶኒስ እትፍለጥ ኣትላንቲስ ምስ ጠሓለት፡ ኣብ ምብራቓዊ ስልጣኔ ቲክሊያሚሻያና ዝነበረ ጥንታዊ ካህን፡ ነዞም ጽቡቕን ክፉእን ዝብሉ ቃላት ተጠቒሙ ሞራላዊ መሰረት ንኽገብሮ ብዘይግቡእ ብምጥቃሙ ከቢድ ጌጋ ፈጸመ። ስሙ ኣርማናቶራ ይበሃል።

ምስ ግዜን ብዘይተጸብጸበ ዘመናት ኣብ ታሪኽ ምስ ሓለፈ፡ ደቂ ሰባት ብዛዕባ እዚ ክልተ ቃላት ኣዝዮም ተበላሽዮም፡ ንዅሎም ስነ-ምግባሮም መሰረት ገይሮምዎም። ሎሚ እዚ ክልተ ቃላት ኣብ መግቢ እውን እኳ ይርከቡ።

ኣብዚ እዋን እዚ ብዙሓት ተሓደስቲ ሞራላዊ ምትካል እዮም ዝደልዩ፣ ግን ንዕኦምን ንዛ ሕዝንቲ ዓለምን ርእሶም ኣብ መንጎ ጽቡቕን ክፉእን ተዓጽዩ ኣሎ።

ሞራል ኵሉ ኣብ ጽቡቕን ክፉእን ዝብሉ ቃላት እዩ ዝምስረት፣ ስለዚ ዅሉ ተሓዳሲ ስነ-ምግባር ብርግጽ ምሁር እዩ።

ጽቡቕን ክፉእን ዝብሉ ቃላት ንጌጋታትና ንምኽንያት ወይ ንምውቃስ እዮም ዘገልግሉ።

ዝምኽንን ዝውቕስን ኣይርድኦን እዩ። ምምዕባል ናይቶም ዘምዕብሉ ሓይልታት ምርድኡ ልቦና እዩ፣ ጽቡቓት ብምባል ምምኽንያት ግን ልቦና ኣይኮነን። መስርሕ ናይቶም ዘድክሙ ሓይልታት ምርዳእ ልቦና እዩ፣ ግን ብኽፉኣት ብምባል ምውቃስ ጅግንነት እዩ።

ዝኾነ ይኹን ሓይልታት ኬንድር ዝበተነ ሓይሊ ክኸውን ይኽእል እዩ። ዝኾነ ይኹን ዘዳኽም ሓይሊ ኣብ ዘማዕብል ክቀየር ይኽእል እዩ።

ኣብ ውሽጢ ማእለያ ዘይብሎም መስርሕታት ሓይሊ ኣብ ዘማዕብል ኩነታት፡ ማእለያ ዘይብሎም መስርሕታት ሓይሊ ኣብ ዘዳኽም ኩነታት ኣለዉ።

ኣብ ውሽጢ ነፍሲ ወከፍ ሰብ፡ ዝተፈላለዩ ዓይነታት ሓይልታት ዘማዕብሉ፡ ዘድክሙን፡ ከየቋርጹ ዝልወጡን ኣለዉ።

ንገለ ዓይነት ሓይሊ ምምኽንያትን ንኻልእ ምውቃስን ኣይኮነን ምርዳእ። እቲ ኣዝዩ ኣገዳሲ ምርዳእ እዩ።

እቲ ተመኩሮ ሓቂ ኣብ መንጎ ደቂ ሰባት ብምኽንያት ናይቲ ኣእምሮኣዊ ዕጽውና ኣዝዩ ሓደገኛ እዩ። ሰባት ኣብ መንጎ ተጻራሪ ጽቡቕን ክፉእን ተዓጽዮም ኣለዉ።

ኣብቲ ኣወንታዊ ምንቅስቓስ ዝርከብ ኣማታዊ ስነ-ኣእምሮ፡ ኣብቲ ኣብ ውሽጢ ሰብኣዊ ኣካልን ተፈጥሮን ዝሰርሑ ዝተፈላለዩ ዓይነታት ሓይሊታት ኣብ ምርዳእ እዩ ዝምስረት።

እቲ ኣማታዊ ምንቅስቓስ፡ ምስቲ ሞራል ናይቶም ምሁራትን ምስቶም መዝግታውያን ጽቡቕን ክፉእን ዝብሉ ቃላት ዝኾነ ይኹን ዝተኣሳሰረ ኣወንታዊ ስነ-ምግባር ኣለዎ።

ኣብ ውሽጢ ናይቲ ስነ-ኣካላዊ ላቦራቶሪ ናይ ሰብኣዊ ኣካል፡ ዘምዕብሉ፡ ዘድክሙን ገለልተኛታትን ሓይልታት ክህልዉ ኣለዎም፣ እዚኣቶም ድማ ብዕምቈት ክጽንዑን ክርድኡን ኣለዎም።

እቲ ጽቡቕ ዝብል ቃል ንምርዳእ ናይቶም ዘምዕብሉ ሓይልታት ይዓግት፣ ምኽንያቱ ብምምኽንያት።

እቲ ክፉእ ዝብል ቃል ንምርዳእ ናይቶም ዘዳኽሙ ሓይልታት ይዓግት፣ ምኽንያቱ ብምውቃስ።

ምምኽንያትን ምውቃስን ምርዳእ ማለት ኣይኮነን። ጌጋታቱ ከጥፍእ ዝደሊ ሰብ፡ ክምኽን ወይ ክውቕስ የብሉን። ጌጋታትና ምርዳእ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ነቲ ኣብ ኵሉ ደረጃታት ናይ ኣእምሮ ዝርከብ ቁጥዐ ምርዳእ ኣብ ውሽጥና ሰላምን ጣዕምን ንኽወልድ መሰረታዊ እዩ።

ነቶም ማእለያ ዘይብሎም ቅርጽታት ስስዔ ምርዳእ ኣብ ውሽጥና ፍቕረ ሰብን ልግስናን ንኽውለድ ግድን እዩ።

ነቲ ጽቡቕ ምርዳእ ኣብ ኵሉ ደረጃታት ናይ ኣእምሮ ውድኢት የብሉን፡ ኣብ ውሽጥና ሓቀኛ ንጽሕና ንኽውለድ ግድን እዩ።

ነቲ ቅንኢ ኣብ ኵሉ መዳያት ናይ ኣእምሮ ምርዳእ ኣብ ውሽጥና ናይ ምትሕግጋዝ ስምዒትን ሓጐስን ብሰንኪ ናይ ሓውኻ ድሕነትን ምዕባለን ንኽውለድ እኹል እዩ።

ነቲ ትዕቢት ኣብ ኵሉ ዝተፈላለዩ ቅርጽታቱን ደረጃታቱን ምርዳእ ኣብ ውሽጥና ብተፈጥሮን ብቐሊልን እቲ ፍሉይ ዕምባባ ትሕትና ንኽውለድ መሰረት እዩ።

ነቲ ተፈታዊ ተነሳስኦ ዘይብሉ ተባሂሉ ዝጽዋዕ ድንቁርና፡ ኣብቲ ዝተገሃደ መልክዑ ጥራይ ዘይኮነስ ኣብቲ ዘይርጉጽ መልክዑ እውን እንተኾነ እንታይ ምዃኑ ምርዳእ፡ ኣብ ውሽጥና ናይ ምንቅስቓስ ስምዒት ንኽውለድ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ነቶም ዝተፈላለዩ ቅርጽታት ስስዐን መብልዕን ምርዳእ ምስቲ ኣብ ማእከል ስምዒት ዝርከብ ሕማቕ ተግባራት ምጥፋእ ማለት እዩ፣ ንኣብነት፡ ድግስ፡ ስኽራን፡ ስግረ መገዲ፡ ስጋ ብልዒ፡ ፍርሂ ሞት፡ ነቲ ኣነ ንዘለኣለም ናይ ምንባር ትምኒት፡ ፍርሂ ምጥፋእ ወዘተ ማለት እዩ።

መምህራን ናይ ኣብያተ ትምህርትን ኮሌጃትን ዩኒቨርሲቲታትን ነቶም ተምሃሮም ከም ዝመሓየሹ ይምዕድዎም፣ ነቲ ኣነ ከም ዝመሓየሽ፣ ከምኡ’ውን ገለ ጽቡቓት ነገራት ከም ዝረኽቡ ይምዕድዎም፣ ከምዚ ማለት ከምቲ ኣነ ጽቡቓት ነገራት ከም ዝረኽቡ ማለት እዩ።

ኣነ ፈጺሙ ከም ዘይምሓየሽ፣ ከመስግን ከም ዘይክእል፣ ከምኡ’ውን ጽቡቓት ነገራት ምምሕያሽ ነቲ ኣነ ከም ዘበርትዖ ምርዳእ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ፍጹም ፍጽምና ኣብ ውሽጥና ብናይቲ ኣነ ምፍራስ ጥራይ እዩ ዝውለድ። ጽቡቓት ነገራት ኣብ ውሽጥና ብተፈጥሮን ብቐሊልን እዮም ዝውለዱ፣ በቲ ጌጋታትና ኣእምሮኣዊ ጥራይ ዘይኮነስ ኣብ ኵሉ ትሕቲ ንቃተ-ኣእምሮን ዘይተገንዘብን ደረጃታት ናይ ኣእምሮ ምርዳእ የድሊ።

ምምሕያሽ ዘይስነ-ምግባራዊ እዩ፣ ቅድስና ምምሕያሽ ቅንኢ እዩ፣ ጽቡቓት ነገራት ምምሕያሽ ነቲ ኣነ ብመርዚ ስስዔ ከም ምዕባይ ማለት እዩ።

ሞት ናይቲ ኣነ ንጠቕላላ ሞት ኢና ዘድልየና፣ እቲ ሞት ኣእምሮኣዊ ደረጃ ጥራይ ዘይኮነስ ኣብ ኵሉ ጥቓታትን ዞባታትን መዳያትን መተላለፊታትን ናይ ኣእምሮ እውን ዘጠቓለለ ክኸውን ኣለዎ። ምስ ሞትና ብፍጹምነት፣ ኣብ ውሽጥና እቲ ፍጹም ዝኾነ ጥራይ እዩ ዝተርፍ። እቲ ጽቡቕ ብዝኾነ ነገር ዝተመልአ፣ እቲ ናይ ውሽጥና ፍረ ነገር፣ እቲ ካብ ግዜ ዘይምዃን።

ነቶም ማእለያ ዘይብሎም መስርሕታት ናይቶም ዘማዕብሉ ሓይልታት ኣብ ውሽጥና ኣብዚ ሕጂን ኣብዚን ከምኡ’ውን ኣብ ነፍሲ ወከፍ እዋን ዝግበሩ ዘለዉ፣ ብምሉእነት እንተደኣ ተረዲእናዮም፣ ነቶም ዝተፈላለዩ መልክዓት ናይቶም ዘዳክሙ ሓይልታት ኣብ ውሽጥና ዝካየዱ ዘለዉ እንተደኣ ተረዲእናዮም፣ ነቲ ኣነ ክንፍሕሖ ንኽእል ኢና።

ጽቡቕን ክፉእን ዝብሉ ቃላት ንምኽንያትን ንምውቃስን እዮም ዘገልግሉ፣ ፈጺሞም ግን ንምርዳእ ኣየገልግሉን እዮም።

ነፍሲ ወከፍ ጉድለት ብዙሓት መልከዓት ኣለዉዎም፣ ከምኡ’ውን ድሕሪኡን ውሽጡን መዓሙቚን ኣለዉዎም። ሓደ ጉድለት ኣብ ኣእምሮኣዊ ደረጃ ምርድኡ ኣብቲ ዝተፈላለየ ትሕቲ ንቃተ-ኣእምሮ፡ ዘይተገንዘብን ትሕቲ ንቃተ-ኣእምሮ ደረጃታት ናይ ኣእምሮ ተረዲኡዎ ማለት ኣይኮነን።

ዝኾነ ይኹን ጉድለት ካብ ኣእምሮኣዊ ደረጃ ክጠፍእ ይኽእል እዩ፣ ኣብቶም ካልኦት ደረጃታት ናይ ኣእምሮ ግን ክቕጽል ይኽእል እዩ።

ቁጥዐ ምስ ክዳን ናይ ፈራዲ ትመስል እያ። ብዙሓት ስስዐት ዘይምስስዑ እዮም ዝደልዩ፣ ገለ ድማ ገንዘብ ኣይስስዑን፣ እንታይ ደኣ ስነ-ኣእምሮኣዊ ሓይልታት፣ ጽቡቓት ነገራት፣ ፍቕርታት ኣብዚ ወይ ድሕሪ ሞት ወዘተ እዮም ዝስስዑ።

ብዙሓት ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ኣብ ቅድሚ ሰባት ጾታ ዘለዎም ሰባት ይስምዕዎም፣ ከምኡ’ውን ይስሕቡ ብምኽንያት “ውዲት” ንጽባቐ ይፈትዉ፣ ናይ ገዛእ ርእሶም ትሕቲ ንቃተ-ኣእምሮ ይብድሎም፣ ርኽሰት ምስቲ ስነ-ውበት ትመስል እያ።

ብዙሓት ቀናእቲ ነቶም ቅዱሳን ይቐንኡን ይሰግዱን ይገርፍዎን ብምኽንያት ንሳቶም እውን ከም ቅዱሳን ክኾኑ ስለዝደልዩ።

ብዙሓት ቀናእቲ ነቶም ንደቂ ሰባት ኢሎም ዝስዉኡ ይቐንኡን ንሳቶም እውን ዓበይቲ ክኾኑ ስለዝደልዩ ነቶም ዝቐንኡዎም ይነጽግዎም፣ ኣብ ልዕሊኦም ድማ ኵሉ ናይ ጸለመ ትፍኦቶም ይድርብዩሎም።

ኣለዉ ድማ ብደረጃ፣ ብገንዘብ፣ ብስምዒት ከምኡ’ውን ብክብርቲ ይዕበዩ፣ ኣለዉ ድማ ብትሕትናኦም ዝዕበዩ።

ዲዮጌንስ በቲ ዝድቅሰሉ ዝነበረ በርሚል ይዕበ ነበረ፣ ናብ ቤቱ ናይ ሶቅራጥስ ምስ መጸ ኸኣ “ነቲ ትዕቢትካ እረግጾ ሶቅራጥስ፣ ነቲ ትዕቢትካ እረግጾ” በሎ። ሶቅራጥስ ድማ “እወ ዲዮጌንስ ብትዕቢትካ ነቲ ትዕቢተይ ትረግጾ ኣለኻ” ኢሉ መለሰሉ።

ኩርኳሕ ዘብላ ኣንስቲ ጸጕረን ይሽርሽሩ፣ ካልኦት ኣንስቲ ንኽቐንኡ ድማ ብዝተፈላለየ ነገራት ይመልኽታን ይሽየማን፣ እቲ ከንቱነት ግን ምስ ክዳን ትሕትና ትመስል እያ።

ኣርስጢጶስ ናይ ግሪኽ ፈላስፋ ንዓለም ኵላ ጥበቡን ትሕትናኡን ንምርኣይ ምስ ደለየ፣ ኣዝዩ ዝደኸየን ዝተቐዳደደ ልብሲ ለቢሱ፣ ኣብ የማነይቲ ኢዱ ድማ ናይ ፍልስፍና በትሪ ሒዙ ኣብ ጎደናታት ኣቴና ከደ። ሶቅራጥስ ክመጽእ ምስ ረኣዮ “ትዕቢትካ ካብቲ ዝተቐዳደደ ልብስኻ ኣቢሉ ይርአ ኣሎ ኦ ኣርስጢጶስ” በሎ።

ብዙሓት ድንቁርና ስለዘለዎም ብድኽነት ይሳቐዩ ኣለዉ፣ ግናኸ ገለ ሰባት ንመነባብሮኦም ኢሎም ብብዝሒ ይዓይዩ፣ ግናኸ ነቲ ኣነ ንምፍሕፋሕ ንገዛእ ርእሶም ንምልላይን ንምጽናዕን ድንቁርና ይስምዖም።

ብዙሓት ስስዐን መብልዕን ሓዲጎምዎም፣ ግናኸ ብጭንቀት ይሰኽሩን መገዲ ይስግሩን።

ነፍሲ ወከፍ ጉድለት ብዙሓት መልከዓት ኣለዉዎ፣ ካብቲ ዝተሓተ ደረጃ ናይቲ ስነ-ኣእምሮኣዊ መሳልል ክሳብቲ ዝለዓለ ደረጃ ድማ ብዝተወሳኸ መልክዑ ይምዕብልን ይካየድን።

ኣብ ውሽጢ ናይ ሓደ ዜማ መስተንክር ዝኾነ ውድቀት እውን ተሓቢኡ ኣሎ።

እቲ ወንጀል እውን ከም ቅዱስ፣ ከም ሰማእት፣ ከም ንጹሕ፣ ከም ሃዋርያ ወዘተ ይመስል።

ጽቡቕን ክፉእን የለዉን፣ እዚ ቃላት እዚ መሰጋገሪ ንምድላይ ጥራይ እዩ ዘገልግል፣ ከምኡ’ውን ነቲ ዝርዝራዊ ምርምር ናይ ጌጋታትና ንምስሓት እዩ ዘገልግል።