ላ ኢሚታሲዮን

ፍርሂ ነጻ ሓሳባት ከምዝዓግት ብምልእታ ተረጋጊጹ እዩ። እቲ ሕማቕ ናይ ቁጠባ ኩነታት ናይ ሚልዮናት ሰባት፣ ካብቲ ፍርሂ ዝበሃል ዝመጸ ምዃኑ ኻብ ጥርጣረ ወጻኢ እዩ።

እቲ ዝፈርህ ቈልዓ ንዝፈትዋ ኣዲኡ ይደሊ፡ ድሕንነቱ ንምርካብ ድማ የጽብቖ። እቲ ዝፈርህ ሰብኣይ ንበዓልቲ ቤቱ የጽብቓ፡ ኣዝዩ ከምዝፈትዋ ድማ ይስምዖ። እታ እትፈርህ ሰበይቲ ንሰብኣያ ከምኡውን ንደቃ ትደሊ፡ ኣዝያ ከምዝፈትዎም ድማ ትስምዖ።

ካብ ኣተሓሳስባ ስነ-ልቦናዊ ኣተሓሳስባ፣ ፍርሂ መብዛሕትኡ ግዜ ክዳን ፍቕሪ ተኸዲኑ ምቅራቡ ኣዝዩ ዘገርምን ተገዳስነት ዘለዎን እዩ።

እቶም ውሽጣዊ መንነቶም መንፈሳዊ ትምህርቲ ዘይብሎም ሰባት፣ እቶም ውሽጣዊ ድኻታት ዝኾኑ ሰባት፣ ንርእሶም ንምምላእ ወትሩ ኣብ ደገ ነገር ይደልዩ።

እቶም ውሽጣዊ ድኻታት ዝኾኑ ሰባት፣ ወትሩ እናተናኸሱ፣ ወትሩ ብባዶ ነገራት፣ ሓሜት፣ ናይ እንስሳ ባህግታት፣ ወዘተ ይነብሩ።

እቶም ውሽጣዊ ድኻታት ዝኾኑ ሰባት፣ ብፍርሂ ይነብሩ፣ ከም ባህርያዊ መጠን ድማ ንሰብኣዮም፣ ንሰበይቶም፣ ንወለዶም፣ ንደቆም፣ ንውሉድ ወለዶም፣ ንኣረገውቲ ልምድታት፣ ወዘተ ይጽብቁ።

ዝኾነ ኣረጊት ሕሙምን ስነ-ልቦናዊ ድኻን ሰብ ብፍርሂ ዝመልአን ንገንዘብ፣ ንባህላዊ ልምድታት ስድራቤት፣ ንውሉድ ውሉዶም፣ ንዝኽሮም፣ ወዘተ ከም ድሕንነት እናደለዩ ብሃንቀውታ ዝመልኦ ይስምዖም። እዚ ነቶም ኣረጋውያን ብጥንቃቐ ብምዕዛብ ኵላትና ከነረጋግጾ እንኽእል ነገር እዩ።

ሰባት ክፈርሑ ከለዉ፣ ወትሩ ኣብ ድሕሪ መከላኸሊ ጋሻ ናይ ኣኽብሮት ይሓብኡ። ናይ ዓሌት፣ ስድራቤት፣ ሃገር፣ ወዘተ ዝኾነ ባህሊ እናተኸተሉ።

ብሓቂ ኵሉ ባህሊ ትርጉም ዘይብሉ፣ ባዶ፣ ዋጋ ዘይብሉ ተደጋጋሚ ነገር እዩ።

ኵሎም ሰባት ንናይ ካልኦት ነገራት ናይ ምምሳል ዝተረጋገጸ ባህሪ ኣለዎም። እቲ ናይ ምምሳል ነገር ውጽኢት ናይ ፍርሂ እዩ።

እቶም ዝፈርሁ ሰባት ነቶም ዝጽበቁሎም ሰባት ኵሎም ይምስሉ። ንሰብኣዮም፣ ንሰበይቶም፣ ንደቆም፣ ንኣሕዋቶም፣ ነቶም ዝከላኸሉሎም ፈተውቶም፣ ወዘተ ይምስሉ።

ምምሳል ውጽኢት ናይ ፍርሂ እዩ። ምምሳል ነጻ ሓሳባት ብምልእታ የጥፍኦ።

ኣብያተ ትምህርቲ፣ ኮሌጃት፣ ዩኒቨርስቲታት፣ መምህራን ንተመሃሮ ተባዕትዮን ኣንስትዮን እቲ ምምሳል ዝበሃል ከምዝምህሩ ብጌጋ ይገብሩ።

ኣብ ክፍሊ ስእልን ስኣላይን፣ ነቶም ተመሃሮ ምስልታት ናይ ኣግራብ፣ ቤቶች፣ ኣኽራን፣ እንስሳታት፣ ወዘተ ንኽቐድሑ፣ ንኽስእሉ ይምህርዎም። እዚ ምፍጣር ኣይኮነን። እዚ ምምሳል፣ ስእሊ ምልዓል እዩ።

ምፍጣር ምምሳል ኣይኮነን። ምፍጣር ስእሊ ምልዓል ኣይኮነን። ምፍጣር ነቲ ዝፈተናዮ ኦም፣ ነቲ ጽቡቕ ጸሓይ ምዕራብ፣ ነቲ ብዘይተነግሩ ዜማታት ዝመልኦ ንግሆ፣ ወዘተ ብብሩሽ ናብ ህያው ምትርጓምን ምምሕልላፍን እዩ።

ኣብ ቻይናን ጃፓንን ስነ-ጥበብ ዜን፣ ኣብ ረቂቕን ከፊል-ረቂቕን ስነ-ጥበብ ናይ ሓቂ ፍጥረት ኣሎ።

ዝኾነ ቀላይ ቻይናዊ ናይ ቻንን ዜንን ምምሳል፣ ስእሊ ምልዓል ኣይገድሶምን። ቀላይ ቻይናን ጃፓንን፡ እናፈጠሩን ተመሊሶም እናፈጠሩን ይሕጎሱ።

ቀላይ ዜንን ቻንን ኣይምስሉን፣ ይፈጥሩ፣ እዚ ድማ ስርሖም እዩ።

ቀላይ ቻይናን ጃፓንን ቆንጆ ጓል ኣንስተይቲ ምስኣል ወይ ስእላ ምልዓል ኣየገድሶምን፣ ንውሽጣዊ ውቅብትኣት ተመሓላልፎም እናተሓጎሱ።

ቀላይ ቻይናን ጃፓንን ንቆንጆ ጸሓይ ምዕራብ ፈጺሞም ኣይምስሉን፣ ንዅሉ ባህርያት ናይ ምድሓን ውቅብት ኣብ ረቂቕ ውቅብት እናመሓላለፉ ይሕጎሱ።

እቲ ኣገዳሲ ነገር ምምሳል፣ ብጸሊምን ጻዕዳን ምቕዳሕ ኣይኮነን፣ እቲ ኣገዳሲ ነገር ነቲ ጥልቂ ትርጉም ናይ ውቅብት ምስማዕን ከመይ ገርካ ከም እተመሓላልፎ ምፍላጥ እዩ፣ እንተኾነ ግና እዚ ንምግባር ፍርሂ፣ ልምድታት ምስዓብ፣ ባህሊ፣ ወይ ካብ ዝብሃል ወይ ካብ መምህር ምክልሻት የብሉን።

መምህራን ነቶም ተመሃሮ ናይ ምፍጣር ሓይሎም ከማዕብልዎም ከምዘለዎም ምስትውዓል ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ንተመሃሮ ምምሳል ምምሃር ብግልጺ ዘይከውን እዩ። ኣብ ክንድኡ ምፍጣር ምምሃር ይሕሸ።

እቲ ሰብ ብመኣስ ዘሕዝን ድቃስ ዝተታሕዘ ንርእሱ ዝኣሊ ሮቦት እዩ፣ ምምሳል ጥራይ ኢዩ ዝፈልጥ።

ናይ ካልኦት ልብሲ ንመስል፣ ካብቲ ምምሳል ድማ እተፈላለየ መስመራት ፋሽን ይወጹ።

ናይ ካልኦት ልምድታት ንመስል፣ እኳ እንተኾኑ ኣዝዮም ዝተጋገዩ።

ክፉኣት ንመስል፣ ነቲ ዘይከውን ኵሉ፣ ነቲ ወትሩ ኣብ ግዜ እናተደጋገመ ዝነብር ንመስል።

መምህራን ኣብያተ ትምህርቲ ነቶም ተመሃሮ ብናቶም ብናጽነት ክሓስቡ ምምሃር የድልዮም።

መምህራን ነቶም ተመሃሮ ካብቶም ተመሳሰልቲ ሮቦታት ንኽወጹ ዅሉ ዕድል ክህብዎም ኣለዎም።

መምህራን ነቶም ተመሃሮ ነቲ ሓይሊ ናይ ምፍጣር ከማዕብልዎም ዝሕግዝ ጽቡቕ ኣጋጣሚ ክፈጥሩሎም ይግባእ።

እቶም ተመሃሮ ብዘይፍርሑ ብናጽነቶም ንርእሶም ከመይ ገርካ ከምዝሓስቡ ክመሃሩ፣ ናይ ሓቂ ናጽነት ምፍላጥ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

እቲ ባርያ ናይ ዝብሃል ሓሳብ፣ ባህልታት፣ ስርዓታት፣ ልምድታት፣ ወዘተ ንምፍራስ ብዝፈርህ ምምሳል ዝመልኦ ኣእምሮ፣ ፈጣሪ ኣእምሮ ኣይኮነን፣ ነጻ ኣእምሮ ኣይኮነን።

ኣእምሮ ናይ ሰባት ከም ዝተዓሸገ ቤትን ብሸውዓተ ማሕተም ዝተዓሸገን እዩ፣ ሓድሽ ነገር ክገጥም ዘይክእል ቤት፣ ጸሓይ ዘይትኣቱ ቤት፣ ሞትን ጓህን ጥራይ ዝነግሱ ቤት።

ሓድሽ ነገር ክህሉ ዝኽእል ፍርሂ ዘየለሉ፣ ምምሳል ዘየለሉ፣ ንነገራት፣ ንገንዘብ፣ ንሰባት፣ ንባህላዊ ልምድታት፣ ወዘተ ዘይጽበቑሉ።

ሰባት ባሮት ናይ ምትህልላኽ፣ ምቅናን፣ ልምድታት ስድራቤት፣ ክፉኣት ልምድታት፣ እቲ ዘይጸግብ ድሌት ናይ ቦታ ምእታው፣ ምዕባይ፣ ምድያብ፣ ኣብ ጫፍ መሳልል ምድያብ፣ ንርእሶም ንምስማዕ፣ ወዘተ እዮም።

መምህራን ነቶም ተመሃሮ ተባዕትዮን ኣንስትዮን፣ ነዚ በሰላን ዝተበላሸወን ናይ ኣረገውቲ ነገራት ምምሳል ከምዘየድልዮም ክምህርዎም ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ተመሃሮ ኣብ ቤት ትምህርቲ ብናጽነት ምፍጣር፣ ብናጽነት ምሕሳብ፣ ብናጽነት ምስማዕ ክመሃሩ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

እቶም ተመሃሮ ኣብ ቤት ትምህርቲ ብዛዕባ ሓበሬታ እናረኸቡ ዝበለጸ ግዜኦም የሕልፉ፣ ብዛዕባ እዚ ነገራት ኵሉ ንምሕሳብ ግዜ ግን ኣይተርፎምን።

ኣስርተ ወይ ሓደ ኻልእ ዓመት ኣብ ቤት ትምህርቲ ናይ ሮቦት ህይወት እናነበሩ፣ ንንቃሕታ ዘይነቅሑ፣ ንሳቶም ግና ካብ ቤት ትምህርቲ ኣዝዮም ከምዝነቐሑ እናኣመኑ ይወጹ።

ኣእምሮ ናይ ሰብኣዊ ፍጥረት ኣብ ማእከል ተሓላቒ ሓሳብን ግብረመልሲታትን ተጨሚቑ ይነብር።

እቲ ሰብ ብሓቂ ብናጽነት ክሓስብ ኣይክእልን፣ ምኽንያቱ ብፍርሂ ዝተመልአ እዩ።

እቲ ሰብ ናብ ህይወት፣ ናብ ሞት፣ ካብ ዝብሃል፣ ተባሂሉ ተባሂሉ፣ ናብ ሓሜት፣ ናብ ስራሕ ምጥፋእ፣ ንሕግታት ምፍራስ፣ ሰብኣይ ንሰበይቱ ከጥፍኣሉ ወይ ሰበይቲ ሰብኣያ ኽትሰርቖ፣ ወዘተ ናይ ፍርሂ ይስምዖ።

ኣብ ቤት ትምህርቲ ከመይ ገርና ከም ንመስል ይምህሩና፣ ካብ ቤት ትምህርቲ ድማ ተመሳሰልቲ ዄንና ንወጽእ።

ናይ ባዕልና ተበግሶ የብልናን፣ ምኽንያቱ ካብ መናድቕ ቤት ትምህርቲ ከመይ ገርና ከም ንመስል ተመሂርና ኢና።

ሰባት ካብቲ ካልኦት ሰባት እንታይ ከምዝብሉ ስለዝፈርሁ ይምስሉ፣ ተመሃሮ ካብቲ መምህራን ነቶም ድኻታት ተመሃሮ ስለዘፍርህዎም፣ ወትሩ ይፍርህዎም፣ ብሕማቕ ነጥቢ ይፍርህዎም፣ ብዝተወሰነ መቕጻዕቲ ይፍርህዎም፣ ካብ ቤት ትምህርቲ ብምውጻእ ይፍርህዎም፣ ወዘተ።

ብሓቂ ፈጠርቲ ክንከውን እንተደሊና፣ ካብቲ ብዘሕዝን ዝሓዘናና ዅሉ ናይ ምምሳል ተኸታታሊ ነገራት ንቑሓት ክንከውን ኣለና።

ነቲ ዅሉ ተኸታታሊ ናይ ምምሳል ነገራት ክንፈልጥ ምስ እንኽእል፣ ነፍሲ ወከፍ ናይ ምምሳል ነገር ኣትኲርና ምስ መርመርናዮ፣ ንኡ ንቑሓት ንኸውን፣ ከም ሳዕቤን ሎጂካዊ መጠን ድማ፣ ሽዑ ኣብ ውሽጥና ብተፈጥሮ፣ እቲ ሓይሊ ናይ ምፍጣር ይውለድ።

እቶም ተመሃሮ ናይ ቤት ትምህርቲ፣ ኮሌጅ፣ ወይ ዩኒቨርስቲ፣ ካብ ዅሉ ምምሳል ነጻ ክኾኑ ኣለዎም፣ ከምዚ ምስገበሩ ድማ ናይ ሓቂ ፈጠርቲ ይኾኑ።

እቶም መምህራን ተመሃሮ ንምምሃር ምምሳል ከምዘድልዮም ብጌጋ ይኣምኑ። እቲ ዝመስል ኣይመሃርን፣ እቲ ዝመስል ሮቦት ይኸውን፣ እዚ ዅሉ እዩ።

እቲ ናይ ምምሳል ኣይኹን፣ ነቲ ደረስቲ ስነ ምድሪ፣ ፊዚክስ፣ ስነ ቍጽሪ፣ ታሪኽ፣ ወዘተ ዝብልዎ ምምሳል፣ ምዝካር፣ ከም ሸለል ወይ ከም ጫጩት ምድጋም፣ ዕሽነት እዩ፣ ነቲ እናተመሃርናዮ ዘለና ብንቃሕታ ምስትውዓል ይሕሸ።

መሰረታዊ ትምህርቲ ሳይንስ ንቃሕታ እዩ፣ እቲ ምስ ሰብኣውያን ፍጥረታት፣ ምስ ባህርን፣ ምስ ኵሉ ነገራት ዘለና ርክብ እንግለጸሉ ሳይንስ እዩ።

እቲ ምምሳል ጥራይ ዝፈልጥ ኣእምሮ ማኪናዊ እዩ፣ እቲ ዝሰርሕ ማኪና እዩ፣ ፈጣሪ ኣይኮነን፣ ክፈጥር ኣይክእልን፣ ብሓቂ ኣይሓስብን፣ ይደግም ጥራይ እዚ ድማ ዅሉ እዩ።

መምህራን ኣብ ነፍሲ ወከፍ ተማሃሪ ብዛዕባ ንቃሕታ ምትንሳእ ክግደሱ ኣለዎም።

ተመሃሮ ዓመት ብዓመት ንምሕላፍ ጥራይ ይግደሱ፣ ድሕሪኡ… ካብ ቤት ትምህርቲ ወጻኢ፣ ኣብ ግብራዊ ህይወት፣ ሓላፊ ስርሐኛታት ወይ ማኪናታት ናይ ቈልዑት ይኾኑ።

ኣስርተ ወይ ሓደ ኻልእ ዓመት ትምህርቲ ተማሂርካ ተዛራባይ ሮቦት ኴንካ ምውጻእ፣ እቲ ዝተማሃርካዮ ትምህርቲ ቀስ እናበለ ይርሳዕ፣ ኣብ መወዳእታ ድማ ኣብ ዝኽሪ ዋላ ሓንቲ ኣይተርፍን።

እቶም ተመሃሮ ብዛዕባቲ ዝተማሃርዎ ትምህርቲ ንቃሕታ እንተዝገብሩ፣ ትምህርቶም ኣብ ሓበሬታ፣ ምምሳልን ዝኽርን ጥራይ ዘይተመርኮሰ እንተዝኸውን፣ ካልእ መዝሙር ምዘመሩ ነይሮም። ካብ ቤት ትምህርቲ ንቃሕታ ዝመልኦ፣ ዘይርሳዕ፣ ምሉእ ትምህርቲ ሒዞም ምወጹ ነይሮም፣ ነቲ ዘይእሙን ዝኽሪ ኽግዛእዎ ኣይምኸኣሉን።

መሰረታዊ ትምህርቲ ንንቃሕታን ንተውህቦን ብምትንሳእ ንተመሃሮ ክሕግዞም እዩ።

መሰረታዊ ትምህርቲ ንኣውራጃት ኣብ መንገዲ ናይ ሓቂ ለውጢ ይመርሖም።

እቶም ተመሃሮ መምህራን ነቲ ናይ ሓቂ ትምህርቲ፣ መሰረታዊ ትምህርቲ ንኽህብዎም ከጽዕቑ ኣለዎም።

እቶም ተመሃሮ ኣብ መናድቕ ቤት ትምህርቲ ተቐሚጦም ብዛዕባ ዝኾነ ንጉስ ወይ ብዛዕባ ዝኾነ ዅናት ሓበሬታ ምቕባል ጥራይ ኣይኣኽልን፣ ካብዚ ንላዕሊ ይድለ፣ ንንቃሕታ ንምትንሳእ መሰረታዊ ትምህርቲ የድሊ።

ተመሃሮ ካብ ቤት ትምህርቲ ብዕቡያት፣ ንቑሓት፣ ብሓቂ ምስትውዓል ዝመልኦም፣ ናብቲ ሓባራዊ ማኪነሪያ ማሕበራዊ ኣካላት ከይኮኑ ዄንካ ምውጻእ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።