እቲ መንእሰይ

ንእሽቶይ ዕድመ ኣብ ክልተ ዅነታት ይኽፈል፡ ነፍሲ ወከፉ ሸውዓተ ዓመታት ዝጸንሕ። እቲ ቐዳማይ ዅነታት ኣብ ዕድመ 21 ይጅምርን ኣብ 28 ይውዳእን። እቲ ካልኣይ ዅነታት ኣብ ዕድመ 28 ጀሚሩ ኣብ 35 ይውዳእ።

መሰረት ንእሽቶይ ዕድመ ኣብ ቤት፡ ኣብ ቤት ትምህርቲ፡ ከምኡ’ውን ኣብ ጐደናታት ይርከብ። ኣብ መሰረት መሰረታዊ ትምህርቲ ዝተሃንጸ ንእሽቶይ ዕድመ ብርግጽ ኣነቓቕሕን ብመሰረቱ ድማ ኣኽባሪ እዩ።

ኣብ ሓሶት መሰረት ዝተሃንጸ ንእሽቶይ ዕድመ ድማ ብተፈጥሮኡ ጌጋ መንገዲ እዩ።

መብዛሕትኦም ሰባት ኣብ መጀመርታ ህይወቶም ነቲ ዝተረፈ ህይወቶም ሕማቕ ንምግባር እዮም ዝጥቀምሉ።

መንእሰያት ብጌጋ ሓሳብ ናይ ሓሶት ተባዕትነት፡ ኣብ ሕቝፊ ኣመንዝራታት ይወድቁ።

ብንእሽቶይ ዕድመ ዝግበር ትርፊ ነገራት፡ ኣብ ልዕሊ እርጋን ዝተጻሕፈን ኣብ ሰላሳ ዓመት ከቢድ ወለድኡ ዝኽፈልን ፊደላት እዩ።

ብዘይ መሰረታዊ ትምህርቲ፡ ንእሽቶይ ዕድመ ዘይተርፍ ስኽራን እዩ፡ ትኽሳት ጌጋ፡ መስተን ስምዒትን እንስሳዊ ባህርን እዩ።

ኣብ ህይወቱ ሰብ ዝኸውን ኵሉ ኣብ መጀመርታ ሰላሳ ዓመታት ህልውናኡ ኽኸውን ዝኽእል እዩ።

ካብ ኵለን እተን ዓበይቲ ሰብኣውያን ተግባራት፡ ኣብ ዝሓለፈ ዘመናት ይኹን ኣብዚ ዘሎናዮ፡ መብዛሕትአን ቅድሚ ሰላሳ ዓመት ዝጀመራ እየን።

እቲ ሰላሳ ዓመት ዝበጽሐ ሰብ ሓድሓደ ግዜ ብዙሓት መሳቱኡ ተኸታቲሎም ክወድቁ ካብ ዝረኣየሉ ዓቢ ውግእ ዝወጸ ይመስሎ።

ኣብ ሰላሳ ዓመት፡ ኣንስትዮን ተባዕትዮን ኵሉ ንጥፈቶምን ባህጎምን ኣጥፊኦም እንተ ኾይኖም፡ ከምኡ’ውን ኣብ መጀመርታ ስራሖም እንተ ፈሺሎም፡ ብተስፋ ምቁራጽ ተመሊኦም ነቲ ጸወታ ይገድፍዎ።

እቲ ናይ ንእሽቶይ ዕድመ ህልምታት በቲ ናይ ብስለት ህልምታት ይትካእ። ብዘይ መሰረታዊ ትምህርቲ፡ እቲ ናይ እርጋን ውርሻ ተስፋ ምቁራጽ ይኸውን።

ንእሽቶይ ዕድመ ቀልጢፉ ዝሓልፍ እዩ። ጽባቐ ናይ ንእሽቶይ ዕድመ ጅግንነት እዩ፡ ግናኸ ሓሳዊ እዩ፡ ኣይጸንሕን።

ንእሽቶይ ዕድመ ህያው ጅግንነትን ደካማ ፍርድን ኣለዎ። ኣብ ህይወት እቶም ናይ ጽኑዕ ፍርድን ህያው ጅግንነትን ዘለዎም መንእሰያት ጥቂት እዮም።

ብዘይ መሰረታዊ ትምህርቲ፡ መንእሰያት ስምዒታውያን፡ ሰካራማት፡ ኣስራቒ፡ ዘንቀሳቕሱ፡ መመነይታውያን፡ ጋራህቲ፡ በላዕቲ፡ ስሱዓት፡ ቀነኣት፡ ቀናእቲ፡ ሓይልኛታት፡ ሌባታት፡ ትዕቢተኛታት፡ ሃካያት ወዘተ ይኾኑ።

ንእሽቶይ ዕድመ ሓደ ብቕልጡፍ ዝስወር ናይ ሓጋይ ጸሓይ እዩ። መንእሰያት ነቲ ህይወታዊ ጸጋታት ናይ ንእሽቶይ ዕድመ ምባኽን የፍቅርዎ።

ኣረጋውያን ነቶም መንእሰያት ብምዝሓት ናብ ውግእ ብምምራሕ ጌጋ ይገብሩ።

ኣብ መንገዲ መሰረታዊ ትምህርቲ እንተ ተመርሑ፡ መንእሰያት ክልወጡን ነቲ ዓለም ክልውጥዎን ይኽእሉ።

ኣብ ንእሽቶይ ዕድሜና ብህልምታት ኢና ተመሊእና ዘለና ንሱ ድማ ናብ ተስፋ ምቁራጽ እዩ ዝመርሓና።

እቲ ኣነ ንነዳዲ ናይ ንእሽቶይ ዕድመ ተጠቒሙ ክደልብን ሓያል ክኸውንን።

እቲ ኣነ ምዕጋባት፡ ስምዒታዊ ዋጋ ብዘየገድስ ይደሊ እኳድኣኸ እቲ እርጋን ፈጺሙ ኣዝዩ ኣስካሕካሒ ይኹን።

እቶም መንእሰያት ኣብ ሕቝፊ ምንዝርና፡ ወይንን ኵሉ ዓይነት ባህታትን ጥራይ ኢዮም ተገዳስነት ዘለዎም።

እቶም መንእሰያት ባሮት ናይ ባህታን ምዃን ናይ ኣመንዝራታት እዩ ናይ ናይ ሓቂ ሰባት ግን ኣይኮነን ክሳብ ክንደይ ጌጋ ምዃኑ ክግንዘቡ ኣይደልዩን።

ዋላ ሓንቲ ባህታ እኹል ዝኣክል ኣይጸንሕን። ጽምኢ ናይ ባህታታት ነቶም ኣእምሮኣዊ እንስሳታት ዝንዕቑ ዝገብሮ ሕማም እዩ። እቲ ዓቢ ገጣሚ ናይ ቋንቋ ስጳንኛ ጆርጅ ማንሪከ፡ ከምዚ በለ፦

“እቲ ባህታ ክንደይ ቀልጢፉ እዩ ዝኸይድ፡ ድሕሪ ምዝካሩኸ፡ ስቃይ ይሁብ፡ ከምቲ ዝመስለና፡ ዝኾነ ግዜ ዝሓለፈ ይበልጽ”

ኣርስቶትል ብዛዕባ ባህታ ክዛረብ ከሎ ከምዚ በለ፦ “ምስቲ ባህታ ምፍራድ ዝተኣሳሰር ምስ ዝኸውን ሰባት ገለልቲ ፈራዶት ኣይኮነን”።

እቲ ኣእምሮኣዊ እንስሳ ነቲ ባህታ ብምጽዳቕ ይሕጎስ። ፈደረሪኮ እቲ ዓቢ ብጽንዓት ከረጋግጽ ኣይተጸገመን፦ “ባህታ ኣብዚ ህይወት እቲ ዝበለጸ ናይ ሓቂ ሰናይ ነገር እዩ”።

እቲ ዝኸፍአ ዘየቋርጽ ስቓይ በቲ ዝነውሐ ባህታ ዝተፈጥረ እዩ።

እቶም ናይ መንእሰይ ዘይግዱሳት ከምቲ ሕማቕ ሳዕሪ ይበዝሑ። እቲ ናይ ዘይግዱስ ኣነ ኵሉ ግዜ ነቲ ባህታ የጽድቕ።

እቲ ናይ ነዊሕ ግዜ ዘይግዱስ መርዓ ይጸልእ ወይ ድማ ምዝንጋዕ የቐድም። ምዝንጋዕ ምስ ኵሉ ዓይነት ባህታታት ምውሳን ከቢድ ነገር እዩ።

ኣብ መወዳእታ ነቲ ህያውነት ናይ ንእሽቶይ ዕድመ ምጥፋእን ድሕሪኡ ምምርዓውን ዘይግብኡ እዩ፡ እቶም ግዳያት ናይ ከምዚ ዓይነት ዕሽነት ደቂ እዮም።

ብዙሓት ሰባት ስለ ዝደኸሙ ይምርዓዉ፡ ብዙሓት ኣንስቲ ንምፍላጥ የብህግዋ፡ እቲ ውጽኢት ናይ ከምዚ ዓይነት ዘይግብኡ ነገር ኵሉ ግዜ ምድንጋጽ እዩ።

ኵሉ ጥበበኛ ሰብ ነታ ዝመረጻ ብሓቂን ብምሉእ ልቡን የፍቅራ።

ናይ ሓቂ ኽንደይ እኳ ዘይንደሊ ኣዝዩ ኣስካሕካሒ እርጋን ክንህልወና ኵሉ ግዜ ኣብ ንእሽቶይ ዕድሜና ክንምርዓው ኣለና።

ኣብ ህይወት ንዅሉ ግዜ ኣሎ። ሓደ መንእሰይ እንተ ተመርዕዩ እዚ ልሙድ እዩ፡ ሓደ ኣረጊት ሰብ እንተ ተመርዕዩ ግና እዚ ዕሽነት እዩ።

መንእሰያት ክምርዓዉን ከመይ ጌሮም ቤቶም ከጣጥሑ ከምዝኽእሉ ክፈልጡ ኣለዎም። እቲ ጭራቓ ናይ ቅንኢ ቤታት ከምዘፍርስ ክንርስዕ የብልናን።

ሰሎሞን ከምዚ በለ፦ “ቅንኢ ከም መቓብር ጨካን እዩ፡ እቲ ትኵሱ ትኵስ ሓዊ እዩ”።

እቲ ዓሌት ናይ ኣእምሮኣዊ እንስሳታት ከም ከልቢ ቀናእቲ እዮም። ቅንኢ ፈጺሙ እንስሳዊ እዩ።

እቲ ንሓንቲ ሰበይቲ ዝቐንእ ሰብ ምስ መን ከምዘሎ ኣይፈልጥን። ከመይ ዝበለት ሰበይቲ ከምዘላትና ምእንቲ ክንፈልጥ ምቅናዩ ይበልጽ።

እቲ መርዛማ ናይ ተቐንኣት ሰበይቲ ጭዋሃ ካብ ኣስናን ናይ ዝዓበደ ኸልቢ ንላዕሊ ሞት ዘምጽእ እዩ።

ኣብቲ ቅንኢ ዘለዎ ፍቕሪ ኣሎ ምባል ሓሶት እዩ። ቅንኢ ኻብ ፍቕሪ ፈጺሙ ኣይውለድን፡ ፍቕርን ቅንእን ኣይሰማምዑን። ምንጪ ናይ ቅንኢ ኣብ ፍርሒ እዩ ዝርከብ።

እቲ ኣነ ነቲ ቅንኢ ብብዙሓት ምኽንያታት የጽድቖ። እቲ ኣነ ነቲ ዝተፈትዎ ከምዘጥፍኦ ይፈርህ።

እቲ ብሓቂ ነቲ ኣነ ከፍርስ ዝደሊ ኵሉ ግዜ ነቲ ዝፈትዎ ንምስኣን ድሉው ክኸውን ኣለዎ።

ኣብ ልምዲ ብዙሓት ዓመታት ድሕሪ ምዕዛብና ከነረጋግጽ ከኣልና፡ ኵሉ ነጻ ሰብኣይ ተመርዕዩ ቀናእ ሰብኣይ ይኸውን።

ኵሉ ሰብኣይ ፈራዲ ምንዝር እዩ።

እቲ ሰብኣይን ሰበይትን ብፍቓዶምን ብፍቅርን ክተሓሓዙ ኣለዎም፡ ብፍርህን ብቅንእን ግና ኣይኮነን።

ኣብ ቅድሚ ዓባይ ሕጊ ሰብኣይ ብግብሩ ክምልስ ኣለዎ፡ እታ ሰበይቲ ድማ ብናታ። እቲ ሰብኣይ ብግብሪ እታ ሰበይቲ ክምልስ ኣይክእልን እታ ሰበይቲ ድማ ብግብሪ ናይ ሰብኣያ ክትምልስ ኣይትኽእልን። ነፍሲ ወከፍ ብግብራ ይመልስ ቅንኢ ድማ ይፍረስ።

እቲ መሰረታዊ ጸገም ናይ መንእሰይ መርዓ እዩ።

እታ ተማሳጢት ጓል ኣንስተይቲ ምስ ብዙሓት መርዓውቲ ነፍሲ ወከፎም ስለ ዝተሓለሉዋ ብዘይ ሰብኣይ ትተርፍ።

እተን ኣዋልድ ናይ ሓቂ መርዓ ክደልያ እንተ ኾይነን ንመርዓዊአን ክሕልዋ ኣለወን።

ፍቕሪ ምስ ስምዒት ኣይምወዛዘ። እቶም ፍቁራት መንእሰያትን ኣዋልድን ኣብ መንጎ ፍቕርን ስምዒትን ክፈልዩ ኣይክእሉን።

እቲ ስምዒት ንኣእምሮን ልብን ዘታልል መርዚ ምዃኑ ምፍላጥ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ኵሉ ስምዒታዊ ሰብኣይን ኵላ ስምዒታዊት ሰበይትን ብንብዓት ደም ብሓቂ ከምዝፋቐሩ ክምሕሉ ይኽእሉ።

ድሕሪ ምዕጋብ ናይቲ እንስሳዊ ስምዒት እቲ ጽርግያ ናይ ወረቐት ይወድቕ።

እቲ ፍሽለት ናይ ብዙሓትን ብዙሓትን መርዓታት ስለቲ ብእንስሳዊ ስምዒት ዝተመርዓዉ እዩ፡ ብፍቕሪ ግና ኣይኮነን።

እቲ ኣብ ንእሽቶይ ዕድሜና እንወስዶ ኣዝዩ ከቢድ ስጉምቲ መርዓ እዩ ኣብያተ ትምህርቲ፡ ኮሌጃትን ዩኒቨርስቲታትን መንእሰያትን ኣዋልድን ነዚ ኣገዳሲ ስጉምቲ ክዳለዉ ይግባእ።

ብዙሓት መንእሰያትን ኣዋልድን ብጥቕሚ ቍጠባ ወይ ድማ ብተራ ተኣማሚኖም ማሕበራዊ ምቾት ምርዓዎም ኣዝዩ ዘሕዝን እዩ።

እቲ መርዓ ብእንስሳዊ ስምዒት ወይ ብማሕበራዊ ምቾት ወይ ብጥቕሚ ቍጠባ እንተ ተፈጺሙ፡ እቲ ውጽኢት ፍሽለት እዩ።

ብዙሓት መጻምድቲ ብዘይምስምማዕ ባህርያት ኣብቲ መርዓ ይፈሽሉ።

እታ ምስ ቀናእ፡ ተቘጣዒ፡ ተቘጥዖ ሰብኣይ እትምርዓው ሰበይቲ ግዳይ ናይ ሓደ መቕጻዒት ክትከውን እያ።

እቲ ምስ ተቐንኣት፡ ተቘጣዒት፡ ተቘጥዖ ሰበይቲ ዝምርዓው መንእሰይ ብህይወቱ ኣብ ሲኦል ከሕልፎ ምዃኑ ንጹር እዩ።

ኣብ መንጎ ክልተ ሰባት ናይ ሓቂ ፍቕሪ ምእንቲ ክህሉ፡ እንስሳዊ ስምዒት ከምዘይህሉ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ፡ ነቲ ኣነ ናይ ቅንኢ ምፍታሕ የድሊ፡ ነቲ ተቘጥዖ ምብታኽ ኣገዳሲ እዩ፡ ካብ ኵሉ ሓደጋ ምጽራይ መሰረታዊ እዩ።

እቲ ኣነ ንቤታት ይጐድኦ፡ ባዕለይ ንስምረት የጥፍኦ። እቶም መንእሰያትን ኣዋልድን መሰረታዊ ትምህርትና እንተ ተማሂሮም እሞ ነቲ ኣነ ንምፍራስ እንተ ተሓሳሲቦም፡ ናብ መንገዲ ፍጹም መርዓ ክረኽብዋ ምኽኣሎም ንዅሉ ብንጹር ተራእዩ እዩ።

ነቲ ኢጎ ብምፍራስ ጥራይ ኣብቲ ቤታት ናይ ሓቂ ሓጐስ ክህልው ይከኣል። ነቶም ኣብ መርዓ ኽሕጉሱ ዝደልዩ መንእሰያትን ኣዋልድን መሰረታዊ ትምህርትና ብዓሚቝ ክመሃሩን ነቲ ኣነ ከፍርሱን ንእዝዞም።

ብዙሓት ወለዲ ነተን ኣዋልድ ብኣዝዩ ዘስካሕክሕ ይቐንኡን ንሳተን መርዓዊ ክህልወን ኣይደልዩን። ከምዚ ዓይነት ኣካይዳ ብሚእቲ ሚእቲ ዘይግብኦ እዩ ከመይሲ እተን ኣዋልድ መርዓዊ ከህልወን ይግባእ ከምኡ’ውን ክምርዓዋ ኣለወን።

እቲ ውጽኢት ናይ ከምዚ ዓይነት ጉድለት ምርዳእ ኣብ ጐደና ኽሳዱ ርእዩ ዝምርዓዉ ሰባት እዩ፡ ኵሉ ግዜ ኣብ ኢድ እቲ መስሓቒ መስተባብዕቲ ናይ ምውዳቕ ሓደጋ ኣሎ።

እተን ኣዋልድ ኵሉ ግዜ መርዓዊ ናይ ምንጻይ ነጻነት ክህልወን ኣለዎ፡ ግናኸ ክሳብ ሕጂ ነቲ ኣነ ስለ ዘየፍረሳኦ ምስ መርዓዊአን በይነን ምሕዳገን ኣየድልን።

እቶም መንእሰያትን ኣዋልድን ኣብ ቤቶም ድግሳት ንምግባር ነጻነት ክህልዎም ኣለዎ። እቲ ጥዑይ ምርሕሓቕ ንዝኾነ ኣይጐድን እቲ መንእሰይ ድማ ምርሕሓቕ የድልዮ።

ነቲ መንእሰይ ዝጐድኦ እቲ መስተ፡ ሲጋራ፡ ምንዝርና፡ ኣኼባታት፡ ፍትወት ስጋ፡ መስተ ቤታት፡ ካባረታት ወዘተ እዩ።

ድግሳት ስድራ ቤት፡ ስልጡናት ምዝንጋዕታት፡ ጽቡቕ ሙዚቃ፡ ጐብኚት ናብ ጐላጉል ወዘተ ንዝኾነ ክጐድእ ኣይክእልን።

ኣእምሮ ንፍቕሪ ይጐድኦ። ብዙሓት መንእሰያት ምምርዓው ምስ ዝደንቕ ኣዋልድ ብምኽንያት ፍርሖም ቍጠባዊ፡ ዝኽርታት ናይ ትማሊ ንስኽታታት ብዛዕባ ጽባሕ ዕድል ኣጥፊኦም።

እቲ ፍርሂ ናብ ህይወት፡ ጥሜት፡ ድኽነትን ከንቱ ፕሮጀክታት ናይ ኣእምሮን ኣብቲ መሰረታዊ ምኽንያት ናይ ኵሉ መርዓዊ ምዝንጋዕ ይልወጡ።

ብዙሓት እቶም ገና ገለ ገንዘብ፡ ናይ ባዕሎም ቤት፡ መኪና ናይ መወዳእታ ሞዴልን ሽሕ ዝበዝሑ ዕሽነታት ከምቲ ኵሉ ሓጐስ ምዃኑ ክሳብ ዘየጥርዩ መርዓ ከምዘይምርዓዉ ዝሓስቡ መንእሰያት።

ከምዚ ዓይነት ሰብኡት ብምኽንያት ፍርሂ ናብ ህይወት፡ ሞት፡ እንታይ ይብሃል ወዘተ ጽቡቓት ዕድላት መርዓዊ ምምላስካ ኣዝዩ ዘሕዝን እዩ።

ከምዚ ዝበለ ዓይነት ሰባት ንምሉእ ህይወቶም ብዘይ ሰብኣይ ይተርፉ ወይ ኣዝዮም ደንጒዮም ይምርዓዉ፡ ንስድራ ቤት ንምቛምን ደቆም ንምምሃርን ግዜ ከይተርፎም።

ብሓቂ ኵሉ እቲ ንሓደ ሰብኣይ ንሰበይቱን ደቁን ንምድጋፍ ዘድልዮ ውራይን ወይ ትሑት ስራሕን ምህላው እዩ፡ እዚ ኵሉ እዩ።

ብዙሓት ኣዋልድ ሓደ ሰብኣይ ስለ ትመርጻ ብዘይ ሰብኣይ ይተርፋ። እተን ተሓሳቢት፡ ተገዳሲትን ርእሰን ጥራይ ዘገድሰን ኣንስቲ ብዘይ ሰብኣይ ይተርፋ ወይ ድማ ብግልጽ ኣብቲ መርዓ ይፈሽላ።

ኵሉ ሰብኣይ ነታ ተገዳሲት፡ ተሓሳቢትን ርእሳ ጥራይ ዘገድሳ ሰበይቲ ተስፋ ከምዝቖርጽ ኬስተውዕላ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ገለ ጐላጉል ደቂ ኣንስትዮ ሰብኣይ ንምንዳይ ተስፋ ምስ ርእየን ገጸን ብልክዕ ዘየብሉ መልክዕ የሳእልኦ፡ ኣዒንተን ይምልጥጣ፡ ጸጕርን ይጥርዘን ጸጕሪ ናይ ቀብሪ ኣዒንቲ ይገብራ፡ እተን ኣንስቲ ስነ-ኣእምሮ ናይ ተባዕትዮ ኣይርድኣንን።

እቲ ተባዕታይ ብተፈጥሮ ነተን ዝተሳእላ መልክዕ ኣዋልድ ይጸልእን ነቲ ፍጹም ተፈጥሮኣዊ ጽባቐን ተንኮል ዘይብሉ ፈሽታን የድንቕ።

እቲ ሰብኣይ ኣብቲ ሰበይቲ ሓቀኝነት፡ ቅልልነት፡ ናይ ሓቂ ፍቕርን ተገዳስነት ዘይምህላውን ቴንኮል ዘይምህላው ናይ ተፈጥሮ ክርኢ ይደሊ።

እተን ክምርዓዋ ዝደልያ ኣዋልድ ነቲ ስነ-ኣእምሮ ናይ ጾታ ተባዕትዮ ብዓሚቝ ክርድኣኦ የድሊ።

ፍቕሪ ጫፍ ጥበብ እዩ። ፍቕሪ ብፍቕሪ እዩ ዝምገብ። እቲ ነዳዲ ናይ ዘልኣለማዊ ንእሽቶይ ዕድመ ፍቕሪ እዩ።