ነጻ ተበግሶ

ብዙ ሚልዮናት ተማሃሮ ካብ ኩሉ ዓለም ለካዕ ኩሉ መዓልቲ ናብ ቤት ትምህርትን ዩኒቨርስቲን ብዘይ ንቕሓት፣ ብራስ ብራስ፣ ብውልቃዊ መንገዲ፣ ምኽንያቱ ከይፈለጡን፣ ንምንታይን የኸዱ።

ተማሃሮ ሂሳብ፣ ፊዚክስ፣ ኬሚስትሪ፣ ጂኦግራፊ፣ ወዘተ ክመሃሩ ይግደዱ።

ኣእምሮ ተማሃሮ ኩሉ መዓልቲ ሓበሬታ ይቕበል ኣሎ ግን ኣብ ህይወቶም ከምኡ ዓይነት ሓበሬታ ምኽንያቱ፣ ዕላማኡ ንምንታይ ከምዝሃቡ ኣፍቲኹም ክሓስቡ ኣይክእሉን። ንምንታይ በዚ ሓበሬታ ንመልእ? ንምንታይ ብኡ ንመልእ?

ተማሃሮ ናይ ሜካኒካዊ ሂወት እዮም ዝነብሩ፣ ምሁራዊ ሓበሬታ ክቕበሉ ከምዘለዎም ንምዝንጋዕ ዘይከውን ትዝታ ኣብኡ ከምዝዕቀሩ እዮም ዝፈልጡ፣ እዚ ኩሉ እዩ።

ተማሃሮ ብዛዕባዚ ትምህርቲ ክሓስቡ ኣይክእሉን፣ ናብ ቤት ትምህርቲ፣ ኮሌጅ ወይ ዩኒቨርስቲ ወለዶም ስለዝልእክዎም እዮም ዝኸዱ፣ እዚ ኩሉ እዩ።

ተማሃሮ፣ መምህራን ሓደ እዋን ንባዕሎም ከምዚ ኢሎም ኣይሓቱን እዮም፥ ንምንታይ ኣብዚ ኣለኹ? ናብዚ ንምንታይ መጺኤ? እቲ ናይ ሓቂ ስውር ምኽንያት እንታይ እዩ?

መምህራን፣ ተባዕትዮ ተማሃሮን ኣንስትዮ ተማሃሮን ብድቃስ ንቕሓት እዮም ዝነብሩ፣ ከም ናይ ሓቂ ኣውቶማት እዮም ዝንቀሳቐሱ፣ ናብ ቤት ትምህርቲ፣ ኮሌጅን ዩኒቨርስቲን ብዘይ ንቕሓት፣ ብራስ ብራስ፣ ምኽንያቱን ዕላማኡን ከይፈለጡ የኸዱ።

ካብ ኣውቶማት ምዃን ደው ምባል የድሊ፣ ንቕሓት ምብርባር፣ ብፈተና ንምሓለፍ፣ ንምጽናዕ፣ መዓልታዊ ንምጽናዕ ኣብ ቁኑዕ ቦታ ንምንባርን ዓመት ንምሕላፍ፣ ፍርሒ፣ ጭንቀት፣ ስክፍታ፣ ስፖርት ምስራሕ፣ ምስ መሳቱኻ ምባእ፣ ወዘተ፣ ወዘተ፣ ወዘተ እዚ ዅሉ ኽንደይ ከምዝኸፍእ ባዕልኻ ምርካብ የድሊ።

መምህራን ተማሃሮ ንቕሓቶም ከብርሁ ካብ ቤት ትምህርቲ፣ ኮሌጅን ዩኒቨርስቲን ብምሕጋዝ ዝያዳ ንቑሓት ክኾኑ የድሊ።

ኣብ ባንኮ ናይ ቤት ትምህርቲ፣ ኮሌጅን ዩኒቨርስቲን ብዙሓት ኣውቶማት ተቐሚጦም ምዕዛብ ኣሕዛኒ እዩ፣ ምኽንያቱን ዕላማኡን ከይፈለጡ ኣብ ትዝታኦም ክዕቅርዎ ዝግብኦም ሓበሬታ እዮም ዝቕበሉ።

ኣወዳት ዓመት ብምሕላፍ ጥራይ እዮም ዝጭነቑ፤ ንህይወቶም ከምዝሰርሑ፣ ስራሕ ከምዝረኽቡ፣ ወዘተ ተነጊርዎም ኣሎ። ንሳቶም ድማ ብዛዕባ መጻኢ ኣብ ኣእምሮኦም ሺሕ ዓይነት ትምኒት እናሃነጹ ይጽንዑ፣ ነዚ ሕጂ ዘለዉዎ ከይፈለጡ፣ ምኽንያቱ ፊዚክስ፣ ኬሚስትሪ፣ ባዮሎጂ፣ ኣሪትሜቲክ፣ ጂኦግራፊ፣ ወዘተ ክምሃሩ ዘለዎም ከይፈለጡ።

ኣንስቲ ድማ ጽቡቕ ሰብኣይ ንምርካብ ወይ ንባዕለን ንምስራሕን ብቑዓት ኾይነን ንምጽናሕ የጽንዓ፣ ሰብኣየን እንተደኣ ሓዲግወን ወይ ድማ መበለትን ነጻትን እንተኾይነን። ኣብ ኣእምሮኦን ትምኒት ጥራይ፣ ምኽንያቱ መጻኢአን እንታይ ክኸውን ከምዝኾነ ኣየፍልጣን፣ መዓስ ከምዝሞታውን ኣየፍልጣን።

ኣብ ቤት ትምህርቲ ዘሎ ሂወት ኣዝዩ ድሑር፣ ኣዝዩ ዘይምሳማዕ፣ ኣዝዩ ውልቃዊ እዩ፣ ቈልዓ ኣብ ግብራዊ ህይወት ምንም ከይጠቅም ዝተርፍ ትምህርቲ ንምሃር ይግደድ።

ሎሚ ኣብ ቤት ትምህርቲ ኣገዳሲ ነገር ዓመት ምሕላፍ ጥራይ እዩ፣ እዚ ኩሉ እዩ።

ኣብቲ ዝሓለፈ ግዜ ከምዚ ዓይነት ዓመት ምሕላፍ ቢያንስ ዝብሃል ነገር ነይሩ። ሕጂ ቢያንስ ዝብሃል የለን። ወለዲ ንመምህር ኣዝዮም ስውር በዓል መዚ ይኾኑ፣ እቲ ቈልዓ ወይ እታ ጓል እውን ኣዝዮም ሕማቕ ተማሃሮ እንተኾኑ ዓመት ከምዘየምልጡ ገርካ ይሓልፉ።

ኣንስቲ ተማሃሮ ዓመት ንምሕላፍ ንመምህር ኣፍንጭኦም ይስዕሙ፣ እቲ ውጽኢት ድማ ግሩም ይኸውን፣ እቲ መምህር እንታይ ከምዝምህር እንተዘይተረዲኦም እውን፣ ኣብ ፈተና ጽቡቕ ነጥቢ ኣምጺኦም ዓመት ይሓልፉ።

ዓመት ንምሕላፍ ብቑዓት ዝኾኑ ተባዕትዮን ኣንስቲን ተማሃሮ ኣለዉ። ኣብ ብዙሓት ግዜ ብልሃት እዩ።

ሓደ ወዲ ብዝተወሰነ ፈተና ዓወታዊ እንተኾይኑ (ዝኾነ ዓሻ ፈተና) ኣብቲ ፈተና ዝፈተነሉ ነገር ናይ ሓቂ ንቕሓት ኣለዎ ማለት ኣይኮነን።

እቲ ተማሃራይ ከም ጫጩት ወይ ከም ዒፍ ኢሉ ብሜካኒካዊ መንገዲ ነቲ ዝመሃሮን ዝተፈተነሉን ነገር ይደግሞ። እዚ ኣብቲ ዝተመሃርካዮ ነገር ንቑሕ ምዃን ኣይኮነን፣ እዚ ትዝታኻ ምድጋምን ከም ጫጩት ወይ ከም ዒፍ ምድጋም እዩ።

ፈተና ምሓላፍ፣ ዓመት ምሕላፍ፣ ኣዝዩ ልዑል ምዃን ማለት ኣይኮነን። ኣብ ግብራዊ ሂወት ኣብ ቤት ትምህርቲ ጽቡቕ ነጥቢ ዘየምጽኡ ሰባት ንፈልጥ ኢና። ኣብ ቤት ትምህርቲ ሕማቓት ተማሃሮ ዝነበሩን ኣብ ሰዋስውን ሂሳብን ፈተና ጽቡቕ ከይሓለፉ ዝተረፉ ግሩማት ጸሓፍትን ዓበይቲ የሂሳብ ሰብን ንፈልጥ ኢና።

ኣብ ኣናቶሚ (ስነ-ኣካላት) ሕማቕ ተማሃራይ ከምዝነበረን ድሕሪ ብዙሕ ስቓይ ኣብ ኣናቶሚ ጽቡቕ ነጥቢ ከምዘምጸኤ ንፈልጥ ኢና። ሎሚ እቲ ተማሃራይ ኣብ ኣናቶሚ ጽቡቕ ስራሕ ዘለዎ እዩ።

ዓመት ምሕላፍ ኣዝዩ ልዑል ምዃን ማለት ኣይኮነን። ሓደ ዓመት እኳ ዘይሓለፉ ብዙሓት ልዑላት ሰባት ኣለዉ።

ካብ ዓመት ምሕላፍ ዝዓቢ ነገር ኣሎ፣ ካብ ዝተወሰኑ ትምህርትታት ካብ ምጽናዕ ዝዓቢ ነገር ኣሎ፣ እዚ ድማ ነቲ እትምሃሮ ዘለኻ ትምህርቲ ብንጹርን ብብርሃንን ምፍላጥ እዩ።

መምህራን ተማሃሮ ንቕሓቶም ከብርሁ ንምሕጋዝ ክጽዕሩ ኣለዎም፣ ኩሉ ጻዕሪ መምህራን ናብቲ ናይ ተማሃሮ ንቕሓት ከነግስግስ ኣለዎ። ተማሃሮ ኣብቲ ዝምሃርዎ ዘለዉ ትምህርቲ ርእሶም ክፈልጡዎ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ብትዝታ ምምሃር፣ ከም ጫጩት ምምሃር፣ ብመሉእ ትርጉሙ ዓሻነት እዩ።

ተማሃሮ ከበድቲ ትምህርትታት ክመሃሩ ይግደዱ፣ “ዓመት ንምሕላፍ” ኣብ ትዝታኦም የዕቕርዎ፣ ንድሕሪት ኣብ ግብራዊ ሂወት እቲ ትምህርቲ ጥቕሚ ዘይብሉ ጥራይ ዘይኮነስ ይዝንግዑዎም፣ ምኽንያቱ ትዝታ ዘይምእማን እዩ።

ኣወዳት ስራሕ ንምርካብን ንህይወቶም ንምስራሕን እዮም ዝምሃሩ፣ ድሒሮም እንተደኣ ዕድል ረኺቦም ስራሕ እንተረኺቦም፣ ሞያተኛታት፣ ሓካይም፣ ተሓተትቲ ሕጊ እንተኾይኖም፣ ነቲ ቀዳማይ ታሪኽ ጥራይ እዮም ዝደግሙ፣ ይምርዓዉ፣ ይሳቐዩ፣ ውላድ ይወልዱ፣ ንቕሓት ከየብርሁ ይሞቱ፣ ናይ ባዕሎም ሂወት ከይፈለጡ ይሞቱ። እዚ ኩሉ እዩ።

ኣንስቲ ይምርዓዋ፣ ቤተሰቦም ይሃንጻ፣ ውላድ ይወልዱ፣ ምስ ጎረቤቶምን፣ ምስ ሰብኣየንን፣ ምስ ውላዶምን ይባኣሳ፣ ይፋትሓ፣ እንደገና ይምርዓዋ፣ ይበልትዋ፣ የዕብይዋ፣ ድሒረን ድማ ድቃስ እናተሃረሙ፣ ንቕሓት ዘይብሎም፣ ነቲ ናይ ኩሉ ሳዕ መሪር ተውኔት ሂወት እናደገማ ይሞታ።

መምህራን ከምዚ ኩሉ ሰባት ድቃስ ንቕሓት ከምዘለዎም ክፈልጡ ኣይደልዩን። መምህራን ንተማሃሮ ከብርሁ ንምኽኣል ንሳቶም እውን ክነቕሑ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ኣእምሮና ብቲዎሪ ምምላእ፣ ነቲ ዳንቴ፣ ሆሜር፣ ቪርጂሎ፣ ወዘተ ምጥቃስ ምንም ኣይጠቅምን እዩ፣ ንቕሓት እንተዘይብልና፣ ንባዕልና፣ ነቲ ዝንመሃሮ ትምህርቲ፣ ኣብ ግብራዊ ሂወት ንጹርን ፍጹም ንቕሓት እንተዘይብልና።

ፈጠርቲ፣ ንቑሓት፣ ናይ ሓቂ ልዑላት እንተዘይኮንና ትምህርቲ እንታይ ይጠቅመና?

ናይ ሓቂ ትምህርቲ ምንባብን ምጽሓፍን ምፍላጥ ማለት ኣይኮነን። ዝኾነ ዓሻ ወይ ድንቆሮ ምንባብን ምጽሓፍን ይኽእል እዩ። ልዑላት ክንከውን የድልየና፣ ልዕልና ድማ ንቕሓት ምስ ተባራረየ እዩ ዝነቕሓልና።

ደቂ ሰባት 97 ሚእታዊት ትሕቲ ንቕሓት (ንኡስ ኣእምሮ) ከምኡ እውን 3 ሚእታዊት ንቕሓት ኣለዎም። ንንቕሓት ከነብርህ የድልየና፣ ነቲ ንኡስ ኣእምሮ ናብ ንቑሕ ክንቅይሮ የድልየና። መቶ ሚእታዊት ንቕሓት ክህልወና የድሊ።

ደቂ ሰባት ኣካላዊ ኣካላቶም ክድቅሱ ጥራይ ዘይኮነስ፣ ኣካላዊ ኣካላቶም ከይደቀሱ፣ ኣብ ንቕሓት እንከለዉ እውን ይሓልሙ እዮም።

ካብ ምሕላም ደው ምባል የድሊ፣ ንቕሓት ምብርባር የድሊ፣ እቲ ናይ ምብርባር መስርሕ ድማ ካብ ገዛን ካብ ቤት ትምህርትን ክጅምር ኣለዎ።

ጻዕሪ መምህራን ናብቲ ናይ ተማሃሮ ንቕሓት ክኸይድ ኣለዎ፣ ናብ ትዝታኦም ጥራይ ዘይኮነስ።

ተማሃሮ ባዕሎም ክሓስቡ ክመሃሩ ኣለዎም፣ ከም ጫጩት ነቲ ናይ ካልኦት ንድፈ ሓሳብ ጥራይ ክደግሙ ኣይኮነን።

መምህራን ነቶም ተማሃሮ ዘለዎም ፍርሒ ንምጥፋእ ክጽዕሩ ኣለዎም።

መምህራን ነቶም ተማሃሮ ነቲ ዝምሃርዎ ዘለዉ ንድፈ ሓሳብ ተቓውሞ ከርእዩን ብንጽህናን ብኣወንታዊ መንገዲ ክነቕፉን ፍቓድ ክህብዎም ኣለዎም።

ኣብ ቤት ትምህርቲ፣ ኮሌጅን ዩኒቨርስቲን ዝምሃርዎ ነገራት ብዶግማታዊ መንገዲ ክቕበልዎም ምግዳድ ዶንቆሮነት እዩ።

ተማሃሮ ባዕሎም ንምሕሳብ ፍርሒ ምሕዳግ የድልዮም። ተማሃሮ ነቲ ዝምሃርዎ ንድፈ ሓሳብ ንምትንታን ፍርሒ ምሕዳግ የድልዮም።

ፍርሒ ካብቲ ናይ ልዕልና ዕንቅፋት ሓደ እዩ። እቲ ፍርሒ ዘለዎ ተማሃራይ ተቓውሞ ከርኢ ኣይደፍርን፣ ዝተፈላለዩ ጸሓፍቲ ዝበሉዎ ድማ ከም ዕዉር እምነት ይቕበሎ።

መምህራን ንሳቶም ባዕሎም እንተደኣ ፍርሒ ኣለዎም ብዛዕባ ትብዓት ምዝራብ ምንም ኣይጠቅምን። መምህራን ካብ ፍርሒ ነጻ ክኾኑ ኣለዎም። ነቲ ነቐፌታ ዝፈርሑ፣ እንታይ ይብሃል ወዘተ፣ መምህራን ናይ ሓቂ ልዑላት ክኾኑ ኣይክእሉን እዮም።

እቲ ናይ ሓቂ ዕላማ ትምህርቲ ፍርሒ ምጥፋእን ንቕሓት ምብርባርን ክኸውን ኣለዎ።

ነፍርህን ንቕሓት ዘይብልና እንተኾይና ፈተና እንታይ ይጠቅመና?

መምህራን ካብ ቤት ትምህርቲ ተላዒሎም ኣብ ሂወት ጠቐምቲ ክኾኑ ተማሃሮ ንምሕጋዝ ግዴታ ኣለዎም፣ ፍርሒ ክሳብ ዘሎ ግን ዋላ ሓደ ኣብ ሂወት ጠቓሚ ክኸውን ኣይክእልን።

እቲ ብፍርሒ ዝተመልአ ሰብ ነቲ ናይ ካልኦት ርእይቶ ተቓውሞ ከርኢ ኣይደፍርን። እቲ ብፍርሒ ዝተመልአ ሰብ ናይ ባዕሉ ተበግሶ ክህልዎ ኣይክእልን።

ማንም መምህር ነፍሲ ወከፍ ተማሃራይ ኣብ ቤት ትምህርቱ ካብ ፍርሒ ነጻ ኾይኑ በቲ ዝሃነጾ ገርካ ኽንዲ ዝብሃል ከይተገደደ ንኽስራሕ ምሕጋዝ ተግባሩ እዩ።

ተማሃሮ ናይ ባዕሎም ተበግሶ፣ ብሃንደበታዊ ዝመጽእ ፈጠራ ንኽህልዎም ካብ ፍርሒ ምውጻእ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

እቶም ተማሃሮ ብናይ ባዕሎም ተበግሶ፣ ሓራን ብሃንደበታዊ መንገዲ ነቲ ዝመሃርዎ ንድፈ ሓሳብ ብነጻነት ክትንትኑን ክነቕፉን እንተኽኢሎም፣ ሽዑ ናይ ሜካኒካዊ፣ ውልቃውን ድንቁርናን ፍጡራት ምዃን የቋርጹ።

ኣብ ተባዕትዮን ኣንስቲ ተማሃሮ ናይ ፈጠራ ሊቅነት ምእንቲ ክነቃቓሕ ሓራ ተበግሶ ክህሉ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ነፍሲ ወከፍ ተባዕትዮን ኣንስቲን ተማሃሮ በቲ ዝመሃርዎ ነገር ንቑሓት ክኾኑ ምእንቲ፣ ናይ ፈጠራ መግለጺ ሓራን ብሃንደበታዊ ኹነታት ከይተገበረ ምሃብ የድሊ።

እቲ ሓራ ናይ ምፍጣር ሓይሊ ነቲ ነቐፌታ፣ እንታይ ይብሃል ንዝብል፣ ኣብቲ ናይ መምህር ስልጣን፣ ሕግታት ወዘተ፣ ወዘተ፣ ወዘተ ዘይንፈርህ እንከለና ጥራይ እዩ ክግለጽ ዝኽእል።

ኣእምሮ ደቂ ሰባት ብፍርሕን ብዶግማዊ መንገዲ ተበላሽዩ ኣሎ፣ ሓራን ፍርሒ ዘይብሉን ብዝኾነ ሃንደበታዊ ተበግሶ እንደገና ምህናጽ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ንባዕልና ንቑሓት ክንከውን የድልየና፣ እቲ ናይ ምብርባር መስርሕ ድማ ካብቶም ናይ ቤት ትምህርቲ ባንኮ ክጅምር ኣለዎ።

ናብኡ ንቑሓት ዘይኮናን ደቂስናን ካብኡ እንተወጺእና እቲ ቤት ትምህርቲ ምንም ኣየገልገለናን።

ምጥፋእ ፍርሕን ሓራ ተበግሶን ናይ ንጹህን ሃንደበታዊ ምንቅስቓስ ምንጪ እዩ።

ተባዕትዮን ኣንስቲን ተማሃሮ ብሓራ ተበግሶ ኣብ ኩሉ ቤት ትምህርትታት ነቲ ዝመሃርዎ ንድፈ ሓሳብ ኣብ ኣኼባ ንምዝራብ መሰል ክህልዎም ይግባእ።

ከምዚ ብምግባር ካብ ፍርሒ ነጻ ብምዃንን ሓራ ብምዝራብ፣ ብምትንታን፣ ብምምርማርን፣ ነቲ እንምሃሮ ዘለና ነገር ብንጽህና ብምነቓቓሕ ነቲ ነገር ንቑሓት ክንከውን ንኽእል፣ ኣብ ትዝታና ንዕቅሮ ነገር ደጋሚ ጫጩት ወይ ዒፍ ዘይንኸውን።