እናትነት

ህይወት ናይ ሰብ ከም ሓንቲ ተራ ዋህዮ ትጅምር፣ ከምቲ ልሙድ ድማ ነቲ እተደንቕ ቅልጣፈ ናይ ህያዋት ዋህዮታት እተገዛእ እያ።

ምጥናስ፡ ምዕባለ፡ ልደት፡ ኩሉ ግዜ እዚ ሰለስተ ዝሓዘ እተደንቕን ግሩምን ጅማሮ ናይ ህይወት ዝኾነ ፍጥረት እዩ።

ነቶም ናይ መጀመርታ ግዜታት ህላውናና ኣብቲ ዘይርአ ዓለም፡ ነፍሲ ወከፍና ናብ ሓንቲ ተራ ማይክሮስኮባዊ ዋህዮ ተቐይርና ምንባርና፡ ብሓቂ እተገርም እዩ።

ከም ዘይተርኢ ዋህዮ ጀሚርና፡ ህይወትና ድማ ብትዝታታት ከቢድና፡ ብዕድመ ደኪምና ንውድእ።

እቲ ኣነነት ትዝታ እዩ። ብዙሓት ኣረጋውያን ርሑቕ ይኹን ቀረባ ኣብ ህሉው ኣይነብሩን፣ ብዙሓት ኣረጋውያን ነቲ ዝሓለፈ ጥራይ እናዘከሩ እዮም ዝነብሩ። ኩሉ ኣረጊት ድምጽን ጽልልን ጥራይ እዩ። ኩሉ ኣረጊት መንፈስ ናይ ዝሓለፈ እዩ፡ ዝተጠራቐመ ትዝታ፡ እዚ ድማ ኣብ ጂንስ ወለዶና ዝቕጽል እዩ።

ምጥናስ ናይ ሰብ ብዘደንቕ ቅልጣፈ እዩ ዝጅምር፡ ግን ብዝተፈላለዩ መስርሕታት ናይ ህይወት እናሓደረ እናሓደረ እዩ ዝኸይድ።

ብዙሓት ኣንበብቲ ነቲ ተዛማድነት ናይ ግዜ ኺዝክሩ ይግባእ። እቲ ዘይተርኢ ነፍሲ ወከፍ ኣብ ሓደ ምሸት ክንደይ ሰዓታት ጥራይ ዝነብር ነፍሲ ኸይነበረ ኣይመስልን፣ እንተኾነ ግና፡ ሓደ ሰብ ኣብ ሰማንያ ዓመት ዝነብሮ ኩሉ እዩ ዝነብር፣ እቲ ዝኸውን ነገር እንታይ እዩ፡ ብቕልጡፍ ይነብር፣ ሓደ ሰብ ኣብ ሰማንያ ዓመት ኩሉ እቲ ሓንቲ ፕላኔት ኣብ ሚልዮናት ዓመታት እትነብሮ እዩ ዝነብር።

እቲ ዘርኢ ምስቲ እንቋቝሖ ምስ ተወሃሃደ፡ ምዕባለ ይጅምር። እታ ህይወት ናይ ሰብ ብእኣ እትጅምር ዋህዮ፡ ኣርብዓን ሸሞንተን ክሮሞዞማት ትሓዝ።

ክሮሞዞማት ናብ ጂንስ ይኽፈሉ። ሚእቲ ወይ ካብኡ ንላዕሊ ካብዚኣቶም እቶም መጨረሻ፡ ብርግጽ እቲ ክሮሞዞም ዝበሃል እዩ።

ጂንስ ንነፍሲ ወከፎም ብዝተወሰኑ ሞለኪውላት ዝቘሙ ስለ ዝኾኑ፡ ብዘይተገመተ ቅልጣፈ እናተንቀሳቐሱ ንምጽናዕ ብዙሕ እዮም ዝኸብዱ።

እቲ እተደንቕ ዓለም ናይ ጂንስ ኣብ መንጎ ናይ ሰለስተ ኣبعادን ናይ ራብዓይ ኣካልን ዓለም ሓደገኛ ቦታ እዩ።

ኣብ ጂንስ ኣቶማት ናይ ውርሻ ኣለዉ። እቲ ኣነነት ስነ-ኣእምሮ ናይ ኣቦታትና፡ ነቲ ዝበቘለ እንቋቝሖ መሊእዎ ይመጽእ።

ኣብዚ ዘመን ኤሌክትሮ-ቴክኒክን ኣቶማዊ ስነ-ፍልጠትን፡ እቲ ሓደ ኣቦ ሓደ ግዜ እተነፍሶ ናይ መወዳእታ ትንፋስ ዝገደፎ ምልክት ኤሌክትሮ-ማግነታዊ ሓይል ኣብ ጂንስን ክሮሞዞማትን ናይቲ ብወላዲ ዝበቘለ እንቋቝሖ ተቐሪጹ ከም ዝመጸ ምግላጽ ፈጺሙ ኣይተጋነነን።

እቲ መገዲ ናይ ህይወት ብኣስናን እግሪ ናይ ፈረስ ሞት እተፈጥረ እዩ።

ኣብ ግዜ ህላውና፡ እተፈላለዩ ዓይነታት ሓይሊ ኣብ ኣካል ናይ ሰብ ይውሕዙ፣ ነፍሲ ወከፍ ዓይነት ሓይሊ ናይ ባዕሉ ኣገባብ ተግባር ኣለዎ፣ ነፍሲ ወከፍ ዓይነት ሓይሊ ኣብ ግዜኡን ሰዓቱን ይግለጽ።

ድሕሪ ክልተ ወርሒ ምጥናስ ናይ መግቢ ተግባር ኣለና፡ ድሕሪ ኣርባዕተ ወርሒ ምጥናስ ድማ እቲ ምስ ስርዓታት ኣተንፋፍሳን ጡንቻታትን ብትሪ ዝተኣሳሰረ ናይ ምንቅስቓስ ሓይሊ ይጅምር።

እቲ ስነ-ፍልጠታዊ ትርኢት ናይ ምውላድን ምማትን ናይ ኩለን ነገራት እተደንቕ እዩ።

ብዙሓት ጠበብቲ ኣብ መንጎ ልደት ናይ ፍጥረት ሰብን ልደት ናይ ዓለማት ኣብ ናይ ጠፈር ቦታ ምትእስሳር ከም ዘሎ ይገልጹ።

ድሕሪ ትሽዓተ ወርሒ እቲ ቆልዓ ይውለድ፣ ድሕሪ ዓሰርተ ወርሒ ዕብየት ምስ ኩሎም እቶም እተደንቑ ሜታቦሊዝምን እቲ ሚዛናውን ፍጹምን ምዕባለ ናይ ሕብረ ሕዋሳት ይጅምር።

እቲ ኣብ ቅድሚት ዝርከብ ምንጪ ናይቶም ተወለድቲ ሕጻናት ኣብ ክልተ ወይ ሰለስተ ዓመት ምስ ዝዕጸው፡ እቲ ስርዓተ ምትእስሳር ሓንጎል-ሕብርት ፍጹም ከም ዝተዛዘመ ምልክት እዩ።

ብዙሓት ተመራመርቲ ተፈጥሮ ሓሳብ ከም ዘለዎ፡ እዚ ሓሳብ ድማ ቅርጺ ናብ ኩሉ እቲ ዘሎን ናብ ኩሉ እቲ ዝነበረን ናብ ኩሉ እቲ ዝኸውንን ከም ዝህብ ተዛሪቦም።

ብዙሓት ሰባት ብናይ ሓሳብ ይስሕቁን ገሊኦም እውን “እቲ ዕብድቲ ናይ ገዛ” ኢሎም ይጽውዕዋ።

ብዛዕባ እታ ቃል ሓሳብ ብዙሕ ምድንጋር ኣሎ፡ ብዙሓት ድማ ነቲ ሓሳብ ምስ ምትሕስሳብ እዮም ዘደናግሩ።

ገሊኦም ጠበብቲ ክልተ ሓሳባት ከም ዘለዉ ይገልጹ። ነቲ ናይ መጀመርታ ሜካኒካዊ ሓሳብ ይብልዎ፡ ነቲ ኻልኣይ ድማ ዕላማዊ ሓሳብ፡ እቲ ናይ መጀመርታ ብትርፊ ናይ ኣእምሮ ዝቘመ ኾይኑ እቲ ኻልኣይ ድማ ምስቲ ኣብ ውሽጥና ዘሎ ክቡርን ጽቡቕን ዝምድና ኣለዎ።

ብምዕዛብን ተመክሮን፡ ኣብ ትሕቲ ንቑሕን ተገዳስን ዓይነት ናይ ትሕቲ-ሜካኒካዊ ሓሳብ ሕማምን ውልቃውን ከም ዘሎ ኣረጋጊጽና ኢና።

እቲ ዓይነት ናይ ትሕቲ-ሜካኒካዊ ሓሳብ ባዕላዊ ብትሕቲ እቲ ናይ ምስትውዓል ቦታ እዩ ዝሰርሕ።

ምስምማዓት ስእልታት፡ እቲ ሕማም ዝፈጥር ፊልም፡ እቲ ኣቓልቦ ዝስሕብ ታሪኽ ምስ ድርብ ትርጉም፡ እቲ ሕማም ዝፈጥር ቀልዲ ወዘተ፡ ነቲ ትሕቲ-ሜካኒካዊ ሓሳብ ብዘይ ንቕሓት መልክዕ ከስርሖ የኽእሎ።

ጽሙቕ ትንተና ነቲ ስነ-ምክንያታዊ መደምደምታ መሪሑና፡ እቲ ምስምማዕት ሕልምታት ምስቲ ናይ ለይቲ ምንዝርና ብሰንኪ ትሕቲ-ሜካኒካዊ ሓሳብ እዩ።

ፍጹም ንጽህና እቲ ትሕቲ-ሜካኒካዊ ሓሳብ ክሳብ ዘሎ ዘይምዃን እዩ።

እቲ ንቑሕ ሓሳብ ምስቲ ሜካኒካዊ ሓሳብ ተገዳስን ትሕቲ ንቑሕ ዝበሃል ካብኡ ፍልይ ዝበለ ምዃኑ ንጹር እዩ። ትሕቲ ንቑሕ።

ዝኾነ ይኹን ወካሊ ብውልቃዊ መልክዑ ከዕብን ከመስግንን ይከኣል እዩ፣ እንተኾነ ግና እቲ ትሕቲ-ሓሳብ ናይ ሜካኒካዊ ዓይነት ትሕቲ ንቑሕ፡ ትሕቲ ንቑሕ፡ ዘይ ንቑሕ፡ በቲ ኣቕጣጫታት ምስምማዕታዊ፡ ስምዒታዊ፡ ዝተሓብአ ብባዕሉ ብምስራሕ ኪጠልመና ይኽእል።

ንፍጹም ንጽህና ንደሊ እንተኾይና ሓደነት ኣብ መሰረትና ነቲ ንቑሕ ሓሳብ ጥራይ ዘይኮነስ ነቲ ሜካኒካዊ ሓሳብን ነቲ ትሕቲ ሓሳብ ዘይ ንቑሕን፡ ባዕላዊ ትሕቲ ንቑሕ ዝተሓብአ ኽንዕዘቦ ኣለና።

ነቲ ጥብቅ ዝምድና ኣብ መንጎ ጾታን ሓሳብን ከቶ ኽንርስዕ የብልናን።

ብጥሙቕ ተወሳኺት ነፍሲ ኩሉ ዓይነት ሜካኒካዊ ሓሳብን ኩሉ መልክዕ ናይ ትሕቲ ሓሳብን ትሕቲ ሓሳብ ባዕላዊ ናብ ንቑሕ ሓሳብ ክንልውጦ ኣለና።

እቲ ውሱን ሓሳብ ኣብ ባዕሉ ብመሰረቱ ፈጣሪ እዩ፡ ብዘይካኡ እቲ ፈጣሪ ነቲ ተሌፎንን፡ ሬድዮን፡ ነፋሪትን ኪፈጥር ኣይምኸኣለን።

እቲ ሓሳብ ናይ እታ ኣብ ጽንሲ ዘላ ሰበይቲ ንምዕባለ ናይ ጽንሲ መሰረታዊ እዩ። ነፍሲ ወከፍ ኣደ ብሓሳባ ንስነ-ኣእምሮ ናይቲ ጽንሲ ኽትልውጦ ከም እትኽእል ተረጋጊጹ እዩ።

እታ ኣብ ጽንሲ ዘላ ሰበይቲ ንምስጢር ናይቲ ኣብ ከርሳ ዘሎ ፍጥረት እተሳተፎ ብዝግባእ ክትገብሮ ትኽእል ምእንቲ ክቡራት ስእልታት ጽቡቓት መሬታት ክትዕዘብ፡ ክቡራት ሙዚቓን እተሰማምዓ ቃላትን ክትሰምዕ ብህጹጽ የድሊ።

እታ ኣብ ጽንሲ ዘላ ሰበይቲ ኣልኮላዊ መስተ ኽትሰቲ የብላን፡ ትኪ ኽትስሕብ የብላን፡ ወይ ድማ ነቲ ኣስሕውን ዘየሐጕስን ክትርኢ የብላን ምኽንያቱ እዚ ኩሉ ንፍጹም ምዕባለ ናይቲ ፍጥረት ጎዳኢ እዩ።

ነፍሲ ወከፍ ቃንዛን ጌጋን ናይ እታ እትጠንስ ዘላ ሰበይቲ ኽንሕሉኽ ይግባእ።

ብዙሓት ዘየስተውዕሉን ሓቀኛ ምርዳእ ዘይብሎምን ሰባት ንእታ እትጠንስ ዘላ ሰበይቲ ይዅርዩዋን የዋርዱዋን። እቲ ምሬት ናይዚኣቶም፡ እቲ ብሰንኪ ሓዳር ዝተፈጥረ ሓሳረ መከራ ኣብቲ ኣብ ምዕባለ ዘሎ ጽንሲ ስጋዊ ጥራይ ዘይኮነስ ስነ-ኣእምሮኣውን ሳዕቤን ኣለዎ።

እቲ ሓይሊ ናይቲ ፈጣሪ ሓሳብ ኣብ ግምት ብምእታው እታ እትጠንስ ዘላ ሰበይቲ ነቲ ኣስሕውን ዘየሐጕስን ዘይተሰማማዕን ዘጸልእን ወዘተ ክትርኢ የብላን ምባል ምክንያታዊ እዩ።

እቲ መንግስታት ነቶም ምስቲ ኣደነት ዝተኣሳሰሩ ዓበይቲ ጸገማት ንምፍታሕ ዝግደስሉ ሰዓት በጺሑ እዩ።

ኣብ ሓንቲ ክርስትያናውን ዲሞክራሲያውን ሕብረተሰብ ኢና ኢልና እንተ ተጸዊዕና፡ ነቲ ሃይማኖታዊ ስምዒት ናይቲ ኣደነት ከነኽብርን ከነድንቕን ዘይምኽኣል ዘይተመጣጠነ እዩ። ኣሽሓት ኣንስቲ ኣብ ጽንሲ ዘለዋ ብዘይ ዝኾነ ሓገዝ ብሰብኣይን ሕብረተሰብን ተነጺለን ንሓንቲ ቁራጽ እንጌራ ወይ ስራሕ እናለመናን መብዛሕትኡ ግዜ ኸቢድ ስጋዊ ስራሕ እናሰርሓን ምእንቲ ምስቲ ኣብ ከርሰን ዘሎ ፍጥረት ክነብራ ምርኣይ ዘሕዝን እዩ።

እዚ ትሑት ደረጃ ናይዚ ሕብረተሰብና፡ እዚ ጭካነን ሓላፍነት ዘይምስካድ ናይቶም ገዛእትን ህዝብታትን ዲሞክራሲ ገና ከም ዘየለ ብንጹር የርእየና ኣሎ።

ሆስፒታላት ምስቲ ናይ ኣደነት ኣዳራሻቶም ገና ነቲ ጸገም ኣይፈትሑዎን ምኽንያቱ ናብዞም ሆስፒታላት እዚኦም እተን ኣንስቲ እቲ መውለዲ ምስ ቀረበ ጥራይ እዩ ዝበጽሓ።

ብህጹጽ ሓባራዊ ኣባይቲ ሓቅነት ዘለዎም ከተማታት ኣትክልቲ ንኣንስቲ ኣብ ድኽነት ዘለዋ ንኽጥንስኑ እተዳለወን ኣዳራሻትን መኖሪያታትን ክሊኒክታትን ኪንደስን ንደቂዚኣቶም የድልዩ።

እዚኦም ሓባራዊ ኣባይቲ ንኣንስቲ ኣብ ጽንሲ ንዘለዋ ድኻታት ናይ ድኽነት መፍትሒ ናይ ኩሉ ዓይነት ምቾት ኣበባ ሙዚቓ ስምረት ጽባቐ ወዘተ ዝመልኦም ነቲ ዓቢ ጸገም ናይቲ ኣደነት ምሉእ ብምሉእ ይፈትሑዎ።

ሰብኣዊ ሕብረተሰብ ዓባይ ስድራ ምዃኑን ዝኾነ ጸገም ጓና ከም ዘይኮነን ኣብቲ ነፍሲ ወከፍ ጸገም ብሓደ መልክዑ ወይ ብኻልእ ነቶም ኣባላት ናይቲ ሕብረተሰብ ኣብ ውሽጢ ክብሮም ይትንክፎም ምኽባር ይግብኣና። ድኻታት ምዃኖም ምኽንያት ብምግባር እተን እትጥንሳ ኣንስቲ ምፍላይ ዘይመስራታዊ እዩ። ንኣናእሽቱን ንምድንቃቕን ወይ ኣብ መዕቆቢ ድኻታት ምእታዎም ገበን እዩ።

ኣብዚ ንነብረሉ ሕብረተሰብ ደቂ የለውን መጻእተኛታት ምኽንያቱ ኩላትና ሰባት ኢና ማዕረ መሰል ኣሎና።

ናይ ሓቂ ዲሞክራሲ ኽንፈጥር የድልየና፡ ብኮምዩኒዝም ክንውሓጥ እንተዘይደሊና።