እቲ ሞያ

ካብቶም ብሙሉእ ኣካላቶም ዝተጎድኡ ሰባት በስተርፊ፡ ነፍሲ ወከፍ ሰብ ኣብ ህይወት ሓደ ነገር ኪጠቅም ኣለዎ፡ እቲ ኸቢድ ግን ነፍሲ ወከፍ ውልቀ-ሰብ ንምንታይ ከም ዚጠቅም ምፍላጥ እዩ።

ኣብዛ ዓለም እዚኣ ሓደ ነገር ብሓቂ ኣገዳሲ እንተ ኣልዩ፡ ንርእስኻ ምፍላጥ እዩ፡ ንርእሱ ዚፈልጥ ሰብ እምብዛ ሒደት እዩ፡ እዚ እውን እምነት ዘይግበረሉ እንተዀነ እኳ፡ ኣብ ህይወትካ ናይ ሞያ ስምዒት ዘማዕበለ ሰብ ምርካብ ኣዝዩ ኸቢድ እዩ።

ሓደ ሰብ ኣብ ህይወት ኪጻወቶ ብዛዕባ ዘለዎ ግደ ምሉእ ብምሉእ ምስ ዚኣምን፡ ነቲ ሞያኡ ሓዋርያዊ ስራሕ፡ ሃይማኖት ይገብሮ፡ ብግብርን ብሕጋውን ሓዋርያ ናይ ሰብ ኴንካ ማለት እዩ።

እቲ ሞያኡ ዚፈልጥ ወይ እውን ብርእሱ ዚረኽቦ፡ ዓቢ ለውጢ የጋጥሞ፡ ደጊም ስዕረት ኣይደልን፡ ገንዘብ፡ ዝና፡ ምስጋና ኣየገድሶን፡ ተድላኡ ኸኣ ነቲ ውሽጣዊ፡ ዓሚቝ፡ ዘይፍለጥ ድምጺ ውሽጣዊ ባህርዩ ብምምላሱ ዝረኽቦ ሓጐስ እዩ።

እቲ ኻብ ኵሉ ንላዕሊ ዘገረም ነገር፡ ናይ ሞያ ስምዒት ምስቲ ኣነ (እቲ መንነት) ዝብል ሓሳብ ዝዀነ ይኹን ርክብ የብሉን፡ ከመይሲ እቲ ኣነ ንሞያና ይጸልኦ እዩ፡ ከመይሲ እቲ ኣነ ዝደልዮ ጥዑም ኣታዊ ገንዘብ፡ ስልጣን፡ ዝና ወዘተ ጥራይ እዩ።

ስምዒት ሞያ፡ ናይ ውሽጣዊ ባህርይና እዩ፤ ካብ ውሽጢ፡ ዓሚቝ፡ ድሙቕ ነገር እዩ።

እቲ ናይ ሞያ ስምዒት ንሰብ ኣብ ክንዲ ዅሉ ዓይነት ስቓይን መከራን ንዜስግእ ዓበይቲ ስራሓት ብሓቂ ብትብዓትን ብዘይስስዐን ኪዋፈር ይገብሮ። ስለዚ እቲ ኣነ ነቲ ናይ ሓቂ ሞያ እንተ ጸልኦ እምበኣር፡ እዚ ልሙድ እዩ።

ስምዒት ናይ ሞያ እቲ ሕጋዊ ጅግንነት ብሓቂ ናብቲ መንገዲ ይመራሕና፡ ክሳብ ክንደይ ዓይነት ክሕደትን ስምዒትን ክንጻወር እንተ ንግደድ እኳ።

ሓደ ሰብ “መን ምዃነይ ከምኡውን ናይ ሓቂ ሞያይ እንታይ ምዃኑ እፈልጥ እየ” ዚብል ሓቂ ኪዛረብ ዚኽእለሉ መዓልቲ፡ ካብታ እትጅምረሉ ቅጽበት ብሓቂ ብቕንዕናን ብፍቅርን ኪነብር ኪጅምር እዩ። ከምዚ ዝበለ ሰብ ኣብ ግብሩ ይነብር፡ ግብሩ ድማ ኣብኡ ይነብር።

ብሓቂ ኸኣ በዚ መልክዕዚ ብቕንዕና ልቢ ኪዛረቡ ዚኽእሉ ኣዝዮም ውሑዳት ሰባት ጥራይ እዮም። በዚ መልክዕዚ ዚዛረቡ፡ እቶም ናይ ሞያ ስምዒት ብልዑል ደረጃ ዘለዎም ፍሉያት ሰባት እዮም።

ናይ ሓቂ ሞያና ምድላይ ካብ ዝዀነ ይኹን ጥርጣረ ወጻኢ፡ እቲ ዝኸፍአ ማሕበራዊ ጸገም፡ ኣብ መሰረት ዅሎም ማሕበራዊ ጸገማት ዚርከብ ጸገም እዩ።

ንናይ ሓቂ ውልቃዊ ሞያና ምርካብ ወይ ምግላጽ፡ ብዙሕ ዋጋ ዘለዎ ሃብቲ ምስ ምድላይ ብሓቂ ኸም ዚመሳሰል እዩ።

ሓደ ዜጋ ብዘየወላውል መገዲ ነቲ ናይ ሓቂ ሕጋዊ ስርሑ ምስ ዚረኽቦ፡ በቲ ተግባሩ ጥራይ ዘይተተካእ ይኸውን።

እቲ ሞያና ምስቲ ኣብ ህይወት ዘለናዮ ቦታ ብምልኡን ብፍጹም መገዲ ምስ ዚዛመድ፡ ነቲ ስራሕና ኸኣ ሓዋርያዊ ስራሕ ጌርና ንሰርሖ፡ ዝዀነ ይኹን ስስዐ ወይ ድሌት ስልጣን ከይነበረና።

ሽዑ፡ እቲ ስራሕ ኣብ ክንዲ ስስዐ፡ ብምርኣይካ፡ ወይ ንሞያኻ ናይ ምቕያር ድሌት ምምጻእካ፡ ነቲ መሪር መንገዲ መስቀል ብትዕግስቲ ኽንጻወር እንተ ንግደድ እኳ፡ ናይ ሓቂ፡ ዓሚቝ፡ ድሙቕ ሓጐስ የምጽኣልና።

ብተግባር እቲ ቦታ ምስቲ ናይ ውልቀ-ሰብ ሞያ ምስ ዘይዛመድ፡ እቲ ሰብ ኣብ ተግባር “ብዝበለጸ” ጥራይ ከም ዚሓስብ ኣረጋጊጽና ኢና።

እቲ ኣነ ዚሰርሓሉ ሜላ “ዝበለጸ” እዩ። ዝበለጸ ገንዘብ፡ ዝበለጸ ዝና፡ ዝበለጹ ፕሮጀክትታት ወዘተ ወዘተ። ከምቲ ልሙድ ድማ እቲ ሰብ ግቡዝ፡ ጨካን፡ ዘይርሕርሕ፡ ጽኑዕ ወዘተ ይኸውን።

ንቢሮክራሲ ብጥንቃቐ እንተ ጸኒዕናዮ፡ እቲ ቦታ ምስቲ ውልቃዊ ሞያ ኣብ ህይወት ኣዝዩ ሒደት ግዜ ጥራይ ከም ዚዛመድ ክንረጋገጽ ንኽእል ኢና።

ንዝተፈላለዩ ማሕበራት ሰራሕተኛታት ብዝርዝር እንተ ጸኒዕናዮም፡ እቲ ሞያ ምስቲ ውልቃዊ ሞያ ኣዝዩ ሒደት ኣጋጣሚታት ጥራይ ከም ዚዛመድ ከነረጋግጽ ንኽእል ኢና።

ነቶም ፍሉያት ክፍሊታት እንተ ተዓዚብናዮም፡ ካብ ምብራቕ ወይ ካብ ምዕራብ ዓለም ይኹኑ፡ ምሉእ ብምሉእ ናይ ሞያ ስምዒት ከም ዘይብሎም ከነረጋግጽ ንኽእል ኢና። እቶም “ጽቡቓት ቈልዑት” ዚብሃሉ ኸኣ ሕጂ ብሓይል ኣጽዋር ንዘይረኽቡ ደቀንስትዮ ይሃርሙ፡ ይገድፉወን፡ ወዘተ ኣብ ክንዲ ብርእሶም ቦታ ዘይረኸቡ ኸኣ “ንቕሩብ ንምቕያር” ኢሎም ተመዛበልቲ ዘይብሎም ይኸውን።

እቲ ኻብ ኵሉ ዝኸፍአ ነገር፡ እቲ ሰብኣውነት ኣብዚ ግዜ ሓደጋ ዓለምለኻዊ ዅነታት ዘለዎ ትርጕም ኣልቦ ዅነታት እዩ።

ነፍሲ ወከፍ ኣብ ስርሑ ሕጉስ ኣይኰነን፡ ከመይሲ እቲ ቦታ ምስቲ ሞያ ኣይዛመድን፡ ስራሕ ንምድላይ ዜቕርቡ ጻውዒታት ዝናብ ይመስል ኣሎ፡ ምኽንያቱ ኸኣ ነፍሲ ወከፍ ብጥሜት ኪመውት ስለ ዘይደሊ እዩ፡ እቶም ዜቕርቡዎ ጻውዒታት ግና ምስቲ ሞያ ናይቶም ዜቕርቡዎ ኣይዛመድን።

ብዙሓት መራሕቲ ማካይን ዶክተራትን መሃንድሳትን ኪዀኑ ነይርዎም። ብዙሓት ጠበቓታት ሚኒስተራትን ብዙሓት ሚኒስተራት ኸኣ ደረቕቲ ኽዳውንቲ ኪዀኑ ነይርዎም። ብዙሓት ኣጽረይቲ ጫማታት ሚኒስተራትን ብዙሓት ሚኒስተራት ኸኣ ኣጽረይቲ ጫማታት ኪዀኑ ነይርዎም፡ ወዘተ ወዘተ።

እቶም ሰባት ምስቲ ናይ ሓቂ ውልቃዊ ሞያኦም ዝዀነ ርክብ ዘይብሎም፡ ምስ ዘይዛመዱ ቦታታት ኣለዉ፡ በዚ ምኽንያት ድማ እታ ማሕበራዊት ማሽን ኣዝያ ሕማቕ ትሰርሕ። እዚ ምስቲ ዘይዛመዱ ኣካላት ብዝተሃንጸ ሞተር ምምሳል እዩ፡ እቲ ውጽኢት ድማ ብዘየወላውል መገዲ ጥፍኣት፡ ውድቀት፡ ትርጕም ኣልቦነት ኪኸውን ኣለዎ።

ብተግባር ሓደ ሰብ መራሒ፡ መምህር ሃይማኖት፡ ፖለቲከኛ መራሒ ወይ ሓላፊ መንፈሳዊ ማሕበር፡ ሳይንሳዊ፡ ስነ-ጽሑፋዊ፡ ሰብኣዊ ወዘተ ንምዃን ናይ ሞያ ድሌት ከም ዘይብሉ ክሳብ መዓልቲ ኣረጋጊጽና ኢና ሽዑ ኣብ ተግባር “ብዝበለጸ” ጥራይ ኪሓስብን ንዘይእመን ዕላማታት ምስጢራዊ ፕሮጀክትታት ንምስራሕ ኪውፈን እዩ።

እቲ ቦታ ምስቲ ውልቃዊ ሞያ ምስ ዘይዛመድ፡ እቲ ውጽኢት ምዝመዛ ምዃኑ ንጹር እዩ።

ኣብዚ እዋን እዚ ብሓደገኛ መልክዑ ስስዐ ኣብ ዝነገሰሉ እዋን፡ እቲ ናይ መምህርነት ቦታ ብዘይግቡእ መልክዑ ብብዙሓት ነጋዶ ይተሓዝ ኣሎ፡ ንመምህርነት ዘለዎም ሞያ ኣዝዩ ርሑቕ እዩ። እቲ ናይ ከምዚ ዝበለ ኽሕደት ውጽኢት ምዝመዛ፡ ጭካነ ከምኡውን ናይ ሓቂ ፍቕሪ ዘይምህላው እዩ።

ብዙሓት ሰባት ኣብ ፋኩልቲ ሕክምና፡ ሕግን ምህንድስናን ትምህርቶም ንምኽፋል ገንዘብ ንምርካብ ወይ እውን ዝዀነ ኻልእ ነገር ስለ ዘይረኸቡ ጥራይ መምህርነት የካይዱ። ግዳያት ናይ ከምዚ ዝበለ ኣእምሮኣዊ ክሕደት ተመሃሮ ወድን ኣዋልድን እዮም።

እቲ ናይ ሓቂ ሞያዊ መምህር ኣብዚ ግዜ እዚ ንምርካብ ኣዝዩ ኸቢድ እዩ፡ ንተመሃሮ ኣብያተ ትምህርቲ፡ ኮሌጃትን ዩኒቨርስቲታትን ኪረኽብዎ ዚኽእሉ ዝዓበየ ኽብርታት እዩ።

እቲ ናይ መምህር ሞያ በታ ናይ ጋብሪኤላ ሚስራል እትበሃል በታ ልቢ እትትንክፍ ፕሮዛ ብጥበብ ተተርጒሙ ኣሎ፡ ጸሎት መምህር ተባሂላ እትጽዋዕ። እታ ገጠሪት መምህር ናብ መምህር ምስጢር ዝዀነ መለኮታዊት እናኣመልክተት ኸምዚ ትብል፦

“ነታ ናይ ሓንቲ ግዜ ፍቕሪ ሃበኒ፡ ማለት ናይታ ትምህርቲ ቤተይ፡ እቲ ናይ ውቕበተ ውበት ነታ ናይ ዅሉ ግዜ ለውሃተይ ኪሰርቓ ኣይክእልን እዩ። መምህር፡ ነቲ ንሕውነተይ ዘላቒ ግበሮ ነቲ ሓላፊ ድማ ንሕውነተይ ግበሮ። ነቲ ዘይጽሩይ ናይ ዘይተረድኣ ፍትሒ ሃውሪ ኻባይ ኣርሕቐለይ፡ እቲ ኽሳቐ እንከለኹ ኻባይ ዚወጽእ ናይ ተቓውሞ ንዑቕ ምፍላጥ ካብኡ ኣርሕቐለይ፡ ዘይምርዳእ ኣይንኻኣኒ፡ ወይ ነቲ ዝመሃርክወን ምዝንጋዕ ኣየሕዝነኒ።”

“ኣብ ልዕሊ ኣዴታት ኣደ ግበረኒ፡ ከምኣተን ነቲ ስጋ ካብ ስጋይ ዘይኰነ ኽፈትዎን ክከላኸለሉን ምእንቲ ኽእል። ነታ ፍጽምቲ ግጥሚ ንምስራሕ ኣብ ውሽጢ ሓደ ካብ ኣዋልደይ ክበጽሕ ሃበኒ፡ ከናፍተይ ደጊም ከይዘመራ ከብዛሕተይት ስንጣቐያዊዜማ ኣሕድረላ።”

“ነቲ ወንጌልካ ኣብ ግዜይ ከም ዚከኣል ኣርእየኒ፡ ስለዚ ነቲ ዅናት መዓልትን ሰዓትን ስለ እሱ ኣይግደፎን።”

ከምዚ ዝበለ መምህር፡ ብስምዒት ናይቲ ሞያኡ ብኸምዚ ዝበለ ለውሃት ዝተመሪሑ፡ ነቲ ግሩም ስነ-ኣእምሮኣዊ ጽልዋ መን ኪምዝኖ ይኽእል፧

እቲ ውልቀ-ሰብ ነቲ ሞያኡ ብሓደ ካብዚ ሰለስተ መንገዲታት ይረኽቦ፦ ቀዳማይ፡ ናይ ሓንቲ ፍልይቲ ዓቕሚ ርእሱ ምግላጽ። ካልኣይ፡ ሓንቲ ህጹጽ ሓገዝ ናይ ምርኣይ ራእይ። ሳልሳይ፡ እቲ ብውሑዳት ወለድን መምህራንን ንዓቕምታት ተመሃሮ ብምዕዛብ ነቲ ሞያ ዚገልጹ እዩ።

ብዙሓት ውልቀ-ሰባት ኣብ ሓደ እዋን ናይ ህይወቶም ሓደገኛ ግዜ፡ ቅልጡፍ ፈውሲ ዚሓትት ከቢድ ዅነታት ኣብ ዝረኸቡሉ እዋን ነቲ ሞያኦም ረኺቦምዎ እዮም።

ጋንዲ ዝዀነ ይኹን ጠበቓ ነበረ፡ ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ኣብ ልዕሊ ሕጊ ህንዳውያን እተፈጸመ መጥቃዕቲ ምስ ነበረ፡ ነቲ ናብ ህንዲ ዚምለሰሉ መገሻ ኬንስል ምስ ገበረ፡ ንጉዳይ ወገኖቹ ንምክልኻል ተሪፉ። ሓንቲ ግዝያዊ ሓገዝ ናብቲ ናይ ምሉእ ህይወቱ ሞያ መርሐቶ።

እቶም ዓበይቲ ረድኤተኛታት ሰብኣውነት፡ ቅልጡፍ ፈውሲ ዜድልዮ ናይ ዅነታት ሓደጋ ኣብ ዘጋጠመሉ ነቲ ሞያኦም ረኺቦምዎ እዮም። ኦሊቨሪዮ ክሮምዌል፡ ኣቦ ናጽነት እንግሊዝ፤ በኒቶ ጁዋሬዝ፡ እቲ ፈጣሪ ሓዳስ ሜክሲኮ፤ ሓሴ ዴ ሳን ማርቲንን ሲሞን ቦሊቫርን፡ ኣቦታት ናጽነት ደቡብ ኣሜሪካ ወዘተ ወዘተ። ንዝክር።

እቶም ክርስቶስ ዝዀኑ ኢየሱስ፡ ቡዳ፡ መሓመድ፡ ሄርሜስ፡ ዞሮስተር፡ ኮንፉሺዎስ፡ ፉሂ ወዘተ ኣብ ሓደ እዋን ናይ ታሪኽ ነቲ ናይ ሓቂ ሞያኦም ኪርድኡ ኸኣሉ፡ በቲ ኻብቲ ውሽጣዊ ዚፍልፍል ድምጺ ኸኣ ከም እተጸውዑ ተሰምዖም።

እቲ መሰረታዊ ትምህርቲ ብዝተፈላለየ መንገዲ ንእተሓብአ ዓቕሚ ተመሃሮ ንምርካብ ዚግበር ጻውዒት እዩ። እቶም ፔዳጎጊ ዘይግቡእ ግዜ ንሞያ ተመሃሮ ንምርካብ ዚጥቀመሎም መንገዲታት ብዘየወላውል መገዲ ጨካናት፡ ዘይግቡኣት ከምኡውን ዘይርሕሩሓት እዮም።

እቶም ናይ ሞያ ሕቶታት ብዘይግቡእ ነቲ ቦታ መምህር ኴኖም ብዚሰርሑ ነጋዶ እዮም ዚዳለዉ።

ኣብ ሓደ ሓደ ሃገራት ናብ ትምህርቲ መዳለዊት ከምኡውን ሞያዊ ትምህርቲ ቕድሚ ምእታዎም፡ ተመሃሮ ንዝኸፍአ ስነ-ኣእምሮኣዊ ጭካነታት ይግደዱ። ብዛዕባ ሒሳብ፡ ስነ-ዜጋ፡ ስነ-ህይወትን ወዘተ ሕቶታት ይቐርበሎም።

እቲ ኻብ ኵሉ ዝኸፍአ ነገር ናይዚ መንገዲታት እቲ ምስቲ ቕልጡፍ ኣእምሮ ዝተኣሳሰር ናይ ስነ-ኣእምሮ ዝፍለጥ መርመራታት Y.Q እዩ።

እቲ መልሲ ብዘየገድስ፡ ከም ዚምዘኑ ኸኣ እቲ ተመሃራይ ሽዑ ኣብ ሓደ ኻብዞም ሰለስተ ዲግሪታት ይእተዉ። ቀዳማይ፡ ኣካላዊ ሒሳብ። ካልኣይ፡ ስነ-ህይወታዊ ስነ-ፍልጠት። ሳልሳይ፡ ማሕበራዊ ስነ-ፍልጠት።

ካብ ኣካላዊ ሒሳብ መሃንድሳት ይወጹ። ህንጻ ዲዛይነራት፡ ፈለኽቲ፡ ነፈርቲ ወዘተ።

ካብ ስነ-ህይወታዊ ስነ-ፍልጠት ፈወስቲ፡ ነርስታት፡ ስነ-ህይወታውያን፡ ዶክተራት ወዘተ ይወጹ።

ካብ ማሕበራዊ ስነ-ፍልጠት ጠበቓታት፡ ጸሓፍቲ፡ ዶክተራት ፍልስፍናን ጽሑፋትን፡ ኣካየድቲ ትካላት ወዘተ ይወጹ።

እቲ ናይ መጽናዕቲ መደብ ኣብ ነፍሲ ወከፍ ሃገር ዝተፈላለየ እዩ፡ ኣብ ኵለን ሃገራት ሰለስተ ዝተፈላለዩ ዲግሪታት ከም ዘይህልዉ ንጹር እዩ። ኣብ ብዙሓት ሃገራት ሓደ ዲግሪ ጥራይ ኣሎ፡ እቲ ተመሃራይ ድማ ምስ ተወድአ ናብ ዩኒቨርስቲ ይሓልፍ።

ኣብ ሓደ ሓደ ሃገራት እቲ ናይ ሞያ ዓቕሚ ናይ ተመሃሮ ኣይምርመርን፡ እቶም ተመሃሮ ኸኣ እቲ ቦታ ምስቲ ዉፉይ ዝንባሌኦም ምስ ዘይሰማማዕ እኳ ናብ ፋኩልቲ ስራሕ ንምርካብ ብድሌት ይእተዉ።

ኣብኡ እቲ ናይ ሞያ ዓቕሚ ናይ ተመሃሮ ዚምርመርሉ ሃገራት ኣለዋ፡ ከምኡውን ዘይምርመርሉ ሃገራት ኣለዋ። ንተመሃሮ ብሞያዊ መልክዑ ዘይምምራሕ ዘይግቡእ እዩ፡ ዓቕምን ዉፉይ ዝንባሌታትን ኣይምርመር። እቶም ሕቶታት ሞያ ከምኡውን ዅሉ እቲ ጽርበት ሕቶታት፡ መርመራታት ስነ-ኣእምሮ Y.Q. ወዘተ ዓያሱ እዮም።

እቶም ናይ ሞያ ፈተናታት ኣይጠቕሙን እዮም፡ ከመይሲ እቲ ኣእምሮ ናይ ሓደጋ እዋናት ኣለዎ፡ እቲ ፈተና ኣብ ከምዚ ዝበለ እዋን ምስ ዚረጋገጽ፡ እቲ ውጽኢት ናይ ተመሃራይ ውድቀትን ምትፍፋእን እዩ።

መምህራን ኣእምሮ ናይቶም ተመሃሮ ከም ባሕሪ ንውግዓትን ምውራድን፡ ንተወሳኽን ጉድለትን ከም ዘለዎም ኣረጋጊጾም እዮም። ኣብ ክልተ ጾታ ዘለዉ ኣካላት ባዮ-ሪትም ኣሎ። ከምኡውን ንኣእምሮ ባዮ-ሪትም ኣሎ።

ኣብ ሓደ ሓደ እዋናት እቶም ናይ ተባዕትዮ ኣካላት ኣብ ተወሳኺ እቶም ናይ ኣንስትዮ ድማ ኣብ ጉድለት ወይ ብኣንጻሩ ይርከቡ። ኣእምሮ እውን ተወሳኺ ከምኡውን ጉድለት ኣለዎ።

ናይቲ ባዮ ሪትም ስነ-ፍልጠት ኪፈልጥ ዚደሊ፡ ነቲ “ባዮ ሪትም” ዚብል ድንቂ ስራሕ ኪጽናዕ ንሕብር። በቲ ዉቑብ ጠቢብ ሮሳ ክሩዝ ዝተጻሕፈ ዶክተር ኣርኖልዶ ክሩም ሄለር፡ ናይ ሜክሲኮ ሰራዊት ኮሎኔል ከምኡውን ናይ ህክምና ፕሮፌሰር ፋኩልቲ በርሊን እዩ።

ኣብቲ ናይ ቅድሚ ሞያ ፈተና ኣብ ልዕሊ ተመሃራይ ውድቀት ከም ዜምጽእ ዝዀነ ይኹን ስምዒታዊ ሓደጋ ወይ ስነ-ኣእምሮኣዊ ጭንቀት ኣብ ከቢድ ዅነታት ፈተና ኸም ዜምጽእ ኣትሪርና ንገልጽ።

ምናልባት ብስፖርት፡ ብዝሓለፈ ጉዕዞ፡ ወይ ብጽዑቕ ስራሕ ኣካላዊ ወዘተ ዝዀነ ጽዕንቶ ኽሳብ እቲ ኣእምሮ ኣብ ተወሳኺ እንተ ሃልዩ እኳ ኣእምሮኣዊ ሓደጋ ኸም ዜስዕብ ኣብ ግዜ ፈተና ኸኣ ንተመሃራይ ውድቀት ኸም ዜምጽእ ኣትሪርና ንገልጽ።

ምናልባት ምስቲ ናይ ጾታዊ ተድላ ወይ ምስ ስምዒታዊ ማእከል ወዘተ ብምትሕሓዝ ምስ ስሜታዊ ማእከል ዝተኣሳሰር ዝዀነ ይኹን ሓደጋ ኣብ ግዜ ፈተና ኣብ ልዕሊ ተመሃራይ ውድቀት ኸም ዜምጽእ ኣትሪርና ንገልጽ።

ዝዀነ ይኹን ጾታዊ ሓደጋ፡ ናይ ጾታዊ ስምዒት ምንዋጽ፡ ጾታዊ ጥቃት ወዘተ ኣብ ኣእምሮኣዊ ፈተና ኣብ ልዕሊ ኣእምሮ ኻብቲ ንዘርኢዎ ጽልዋ ኪድርብ ከም ዚኽእል ብምግባር ኣብ ግዜ ቅድሚ ሞያ ፈተና ውድቀት ከም ዜምጽእ ኣትሪርና ንገልጽ።

መሰረታዊ ትምህርቲ ጀርምስ ናይ ሞያ ኣብ ማእከል ኣእምሮ ጥራይ ዘይኰነስ ኣብ ነፍሲ ወከፍ ካብቶም ኣርባዕተ ማእከላት ስነ-ኣካላዊ ስራሕ ናይ ኦርጋኒክ ማሽን ከም እተቐመጠ እዩ ዚምህር።

ነቶም ሓሙሽተ ስነ-ኣእምሮኣዊ ማእከላት ማለት ኣእምሮ፡ ስምዒት፡ ምንቅስቓስ፡ ስምዒት ከምኡውን ጾታ ኣብ ግምት ምእታው ህጹጽ እዩ። ኣእምሮ እቲ ሓደ ማእከል ናይ ፍልጠት እዩ ኢልካ ምሕሳብ ዘይግቡእ እዩ። ምስቲ ሞያዊ ዝንባሌታት ናይ ሓደ ዝዀነ ይኹን ሰብ ንምግላጽ ኢልካ ኣብ ማእከል ኣእምሮ ጥራይ እንተ ተፈቲሹ፡ ኣብ ርእሲ እቲ ነቲ ውልቀ-ሰብን ንማሕበረሰብን ኣዝዩ ጐዳኢ ዚኸውን ዓቢ በደል እቲ ጌጋ ዚፍጸም ከምኡውን ዘርኢ ናይ ሞያ ኣብ ማእከል ኣእምሮ ጥራይ ዘይኰነስ ብዘይካዚ ኣብ ነፍሲ ወከፍ ካብቶም ኣርባዕተ ማእከላት ስነ-ኣእምሮኣዊ ናይ ውልቀ-ሰብ ኸም ዚርከቡ እዩ።

እቲ ንጹር መገዲ ናይ ሓቂ ሞያ ናይ ተመሃሮ ወድን ኣዋልድን ንምግላጽ ዘሎ እቲ ናይ ሓቂ ፍቕሪ እዩ።

እቶም ወለድን መምህራንን ብስምምዕ እንተ ተሓባቢሮም ኣብ ቤትን ኣብ ትምህርቲ ቤትን ንምርማር ንዝርዝር ዅሉ ተግባራት ናይቶም ተመሃሮ እንተ ተዓዚቦም ነቶም ዉፉያት ዝንባሌታት ናይ ነፍሲ ወከፍ ተመሃራይ ኪገልጹ ምኸኣሉ።

እዚ እቲ ንጹር መገዲ እዩ ንወለድን መምህራንን ነቲ ሞያዊ ስምዒት ናይቶም ተመሃሮ ንምግላጽ ዚፈቅድ።

እዚ ኸኣ ናይ ሓቂ ፍቕሪ ወለድን መምህራንን የድሊ ከምኡውን ናይ ሓቂ መምህራን ሞያ ምስ ዘየለ ብሓቂ ስለ ደቀ መዛሙርቶም ኺዋፍሩ ዚኽእሉ እቲ ትካል እተፈጻሚ ኣይኸውንን።

መንግስታት ንማሕበረሰብ ብሓቂ ኼድሕኑ እንተ ደልዮም፡ ነቶም ነጋዶ ኻብ ቤተ መቕደስ ብጅራፍ ድሌት ኪሰዱዎም የድሊ።

ሓንቲ ሓዳስ ባህላዊት ግዜ ዅሉ ቦታ ትምህርቲ መሰረት ብምዝርጋሕ ኪትጅምር ይግባእ።

ተመሃሮ ንመሰሎም ብትብዓት ኪከላኸሉ ከምኡውን ነቲ መንግስታት ናይ ሓቂ መምህራን ሞያ ኪሓቱ የድሊ። ብዕድል ኣንፈት እቲ ዜሰግእ ኣጽዋር ሃልጋታት ኣሎ እቶም ተመሃሮ ኸኣ ነቲ ኣጽዋር ኣለዎም።

ኣብ ሓደ ሓደ ሃገራት ድሮ ኣብ ዉሽጢ ትምህርቲ ቤታት፡ ኮሌጃትን ዩኒቨርስቲታትን፡ ገለ ኣማኸርቲ መምህራን ኣለዉ ብሓቂ ግና ሞያዊ ኣይኰኑን፡ እቲ ዚሕዝዎ ቦታ ምስ ዉፉይ ዝንባሌኦም ኣይሰማማዕን። እዚኦም መምህራን ንርእሶም ኪምህሩ ስለ ዘይከኣሉ ንኻልኦት ኪምህሩ ኣይክእሉን እዮም።

ብቕልጡፍ ነቶም ንተመሃሮ ብምስትውዓል ኬመሓድሩ ዚኽእሉ ናይ ሓቂ መምህራን ሞያ የድሊ።

ብሰንኪ ብዙሕነት ኣነ እቲ ሰብ ብኣውቶማቲክ መልክዑ ኣብ ትያትር ህይወት ዝተፈላለዩ ግደታት ከም ዚጻወት ምፍላጥ የድሊ። እቶም ደቂ ተባዕትዮን ኣዋልድን ግደ ትምህርቲ ቤት፡ ኻልእ ንጎደናን ኻልእ ድማ ንገዛ ኣለዎም።

ሞያ ናይ ሓደ ወዲ ወይ ሓንቲ ጓል ንምግላጽ እንተ ዀንና ኣብ ቤት ትምህርቲ፡ ኣብ ገዛ ከምኡውን ኣብ ጎደና ክንዕዘቦም ኣሎና።

እዚ ዕዮ ምዕዛብ ናይ ሓቂ ወለድን መምህራንን ብምቅርራብ ጥራይ ኪግበር ይኽእል እዩ።

ኣብ መንጎ ጥንታዊ ፔዳጎግ ደረጃ ንምዕዛብ ከምኡውን ሞያ ንምውሳድ እቲ ሜላ ኣሎ። እቲ ኣብ ስነ-ዜጋ ብዝለዓለ ደረጃ እተፈልየ ተመሃራይ ሓደ ግዜ እቲ ኸም ክኸውን ዚኽእል ጠበቓ ዴን ተፈሊጡ እቲ ኣብ ስነ-ህይወት እተፈልየ ኸኣ ዶክተር ኪኸውን ዴን ተመዚኑ እቲ ኣብ ሒሳብ ዚኸውን ድማ መሃንድስ ኪኸውን ይኽእል ወዘተ።

እዚ ትርጕም ዘይብሉ ሜላ ሞያ ንምውሳድ ካብ ልክዑ ንላዕሊ ግምታዊ እዩ ምኽንያቱ ኣእምሮ ዝለዓለን ዝወረደን ዘለዎ ብቲ ንቡር ኣገባብ ዘይኰነስ ኣብ ገለ ሓደገኛ ዅነታት ፍሉይ እዩ።

ብዙሓት ጸሓፍቲ ኣብ ትምህርቲ ቤታት ሕማቕ ተምሃሮ ሰዋስዉ ዝነበሩ ጽቡቓት መምህራን ቋንቋ ዀይኖም ብህይወቶም ተመዝጊቦም እዮም። ብዙሓት ውቑባት መሃንድሳት መዓልታዊ ኣብ ትምህርቲ ቤቶም ሕማቕ ውጽኢት ኣብ ሒሳብ ነይርዎም ብዙሓት ዶክተራት ኣብ ትምህርቲ ቤቶም ስነ-ህይወትን ተፈጥሮኣዊ ስነ-ፍልጠትን ተወዲቖም።

ብዙሓት ወለዲ ኣብ ክንዲ ዓቕሚ ደቆም ምጽናዖም ኣብኣቶም ናይ ፍቕሮም ቀጻልነት ጥራይ ምዝንባሎም ባህ ዜሕዝን እዩ።

ብዙሓት ወለዲ ጠበቓታት ደቆም ኣብቲ ቢሮ ኪቕጽልዎ ይደልዩ ብዙሓት በዓል ንግዲ ኸኣ ደቆም ረብሓኦም ከይገድሶም ኪሳድዎም ዅን ይደልዩ።

እቲ ኣነ ኵሉ ሳዕ ኬርግን ናብ ጫፍ መደያይቦ ኬዕርገን ክስመዖን ይደሊ እንተ ዘይሰልጦ ኸኣ እቲ ኸም ኺበጽሖ ዜይከኣሎ ብደቁ ኪበጽሖ ይደልዩ። እዚኦም ስሱዓት ወለዲ ንደቆም ምስ ሞያኦም ዝዀነ ርክብ ኣብ ዘይብሎም ስራሕ ይእትውዎም።