ኣብዮታዊ ስነ-ኣእምሮ

መምህራን ኣብያተ ትምህርቲ፡ ኮሌጅታትን ዩኒቨርስቲታትን፡ ነቲ ኣህጉራዊ ምንቅስቓስ ግኖስቲኮ ዝምህሮ ስነ-ኣእምሮኣዊ ለውጢ ብዕምቀት ከጽንዑ ይግባእ።

እቲ ኣብ መስርሕ ዘሎ ስነ-ኣእምሮኣዊ ለውጢ፡ ካብቲ ኣቐዲሙ በዚ ስም እዚ ዝፍለጥ ዝነበረ ፈጺሙ ዝተፈልየ እዩ።

ካብ ዝኾነ ይኹን ጥርጣረ ወጻኢ፡ ኣብዘን ዝሓለፋ መዋእላት፡ ካብቲ ጽልሚ ዝዓብለሎ ኩሉ ዘመናት፡ ስነ-ኣእምሮ ከምዚ ኣብዚ ዘሎናዮ ዘመን “ዓላማ ዘይብሉ ዓለወኛ”ን ፈረሰኛታት ሮክን ዝነዓቐ ኣጋጢሙ ኣይፈልጥን ኢዩ።

እቲ ድሑርን ምላሻውን ስነ-ኣእምሮ ናይዚ ዘመናዊ ግዜ እዚ ንዝፈጸመ ሓደጋ፡ እቲ ናይ ምንባር ትርጉሙ ብኣሳዛኒ ኣቢሉ ስሒቱ እዩ፡ ከምኡ’ውን ምስቲ ናይ ሓቂ መበቆሉ ዝነበሮ ቀጥታዊ ርክብ ስሒቱ’ዩ።

ኣብዚ ግዜ ጾታዊ ምብልሻውን ጠቕላላ ምብልሻው ኣእምሮን፡ ነቲ “ስነ-ኣእምሮ” ዝብል ቃል ብትኲረት ምግላጽ ዘይከኣል ጥራይ ዘይኮነ፡ ነቲ መሰረታዊ ትሕዝቶ ናይ ስነ-ኣእምሮ ብሓቂ ኣይፈልጥዎን’ዮም።

እቶም ስነ-ኣእምሮ ዘመናዊ ስነ-ፍልጠት ናይዚ ቐረባ ግዜ ኢዩ ኢሎም ብጌጋ ዝግምቱ፡ ብሓቂ ተጋገዮም፡ ምኽንያቱ ስነ-ኣእምሮ ጥንታዊ ስነ-ፍልጠት ኮይኑ፡ ኣብቲ ኣረጊት ኣብያተ ትምህርቲ ምስጢራት መበቆሉ ኣለዎ።

ነቲ ዓይነት ስኖብ፡ ነቲ እኩይ ዘመናዊ፡ ነቲ ድሑር፡ ነቲ ስነ-ኣእምሮ ተባሂሉ ዝፍለጥ ነገር ምግላጽ ኣይከኣልን እዩ፡ ምኽንያቱ ካብዚ ዘሎናዮ ዘመን ወጻኢ፡ ስነ-ኣእምሮ ብውልቃዊ ስሙ ኣጋጢሙ ኣይፈልጥን ኢዩ፡ ምኽንያቱ በዚ ወይ በቲ ምኽንያት፡ ኩሉ ግዜ ናይ ፖለቲካዊ ወይ ሃይማኖታዊ ባህሪ ዘለዎ ኣፍራሲ ዝንባለታት ዝጥርጠር ስለዝነበረ፡ ብብዙሓት ክዳውንቲ ክሽፈን ተገዲዱ እዩ።

ካብ ጥንታዊ ግዜ ኣትሒዙ፡ ኣብቲ ዝተፈላለየ መድረኻት ናይ ህይወት፡ ስነ-ኣእምሮ ኩሉ ግዜ ነቲ ግደኡ ብፍልጠት ምስ ክዳውንቲ ፍልስፍና ተኸዲኑ ኣቕሪቡ እዩ።

ኣብ ገምገስ፡ ኣብቲ ቅዱስ ህንዲ ናይ ቬዳስ፡ ካብቲ መሪር ለይቲ ናይ ዘመናት፡ ናይ ዮጋ ዓይነታት ኣለዉ፡ እዚኦም ድማ ኣብቲ መደምደምታ፡ ንጹር ተሞክሮ ስነ-ኣእምሮ እዮም።

እተን ሸውዓተ ዮጋ ኩሉ ግዜ ከም ሜላታት፡ ኣገባባት፡ ወይ ፍልስፍናዊ ስርዓታት ተገሊጸን እየን።

ኣብ ዓለም ዓረብ፡ እቲ ቅዱስ ትምህርታት ናይ ሶፍያት፡ ገሊኡ ሜታፊዚክስ፡ ገሊኡ ሃይማኖታዊ፡ ብሓቂ ብጠቕላላ ስነ-ኣእምሮኣዊ ስርዓት እዩ።

ኣብቲ ብብዙሓት ኲናታትን ዓሌታዊ ኣድልዎታትን ሃይማኖታዊ ፖለቲካዊ ወዘተ ዝተበላሸወ ኣረጊት ኤውሮጳ፡ ክሳብ መወዳእታ ዝሓለፈ ክፍለ ዘመን፡ ስነ-ኣእምሮ ንከይፍለጥ ተባሂሉ ክዳውንቲ ፍልስፍና ለቢሱ ነይሩ።

ፍልስፍና ምስ ኩሎም ክፍሊታትን ንኡሳን ክፍሊታትን ከም ሎጂክ፡ ንድፈ-ሓሳብ ፍልጠት ስነ-ምግባር፡ ስነ-ውበት ወዘተ… ብዘየገድስ ኣብ ባዕሉ፡ ንጹር ኣስተንትኖ፡ ምስጢራዊ ኣፍልጦ ናይ ምንባር፡ ተግባራዊ ኣፍልጦ ናይ ንቑሕ ህሊና እዩ።

እቲ ጌጋ ብዙሓት ኣብያተ ትምህርቲ ፍልስፍና፡ ነቲ ስነ-ኣእምሮ ካብ ፍልስፍና ንታሕቲ ከም ዝኾነ፡ ምስቲ ዝተሓተን ክሳብ ትሑት መዳይ ባህሪ ሰብ ጥራይ ከም ዝተተሓሓዘ ጌይሮም ምውሳዶም እዩ።

ናይ ሃይማኖታት ተነጻጻሪ መጽናዕቲ፡ ነቲ ናይ ስነ-ኣእምሮ ስነ-ፍልጠት ኩሉ ግዜ ምስ ኩሎም ሃይማኖታዊ መርሆታት ኣዝዩ ዝተተሓሓዘ ምንባሩ፡ ናብ ዝብል ሎጂካዊ መደምደምታ ንኽንበጽሕ ይፈቅድልና። ዝኾነ ይኹን ተነጻጻሪ መጽናዕቲ ናይ ሃይማኖታት፡ ኣብቲ ዝያዳ ኦርቶዶክሳዊ ቅዱስ ጽሑፍ ናይ ዝተፈላለዩ ሃገራትን ዝተፈላለዩ ዘመናትን፡ ግሩም ሃብቲ ስነ-ኣእምሮኣዊ ስነ-ፍልጠት ከም ዘሎ ንምርዳእ ይሕግዘና።

ኣብቲ ናይ ግኖስቲሲዝም መሬት ዝግበር መጽናዕቲታት፡ ነቲ ብኣርእስቲ ፊሎካሊያ ተባሂሉ ዝፍለጥ ብዝተፈላለዩ ደረስቲ ግኖስቲኮ ዝተገብረ ግሩም ስብስብ ካብቲ ቐዳማይ ግዜ ክርስትና ንኽንረኽቦ ይሕግዘና፡ ኣብዚ ግዜና’ውን ኣብ ምብራቓዊት ቤተ ክርስትያን ብፍላይ ንምምሃር መነኮሳት ተጠቒሙ እዩ።

ካብ ዝኾነ ይኹን ጥርጣረ ወጻኢን ብዝተሓተ ፍርሂ ኣብ ጌጋታት ንምውዳቕ፡ እቲ ፊሎካሊያ ብመሰረቱ ንጹር ተሞክሮ ስነ-ኣእምሮ ምዃኑ ብትሪ ኽንገልጽ ንኽእል።

ኣብቲ ጥንታዊ ኣብያተ ትምህርቲ ምስጢራት ግሪኽ፡ ግብጺ፡ ሮማ፡ ህንዲ፡ ፋርስ፡ ሜክሲኮ፡ ፔሩ፡ ኣሦር፡ ከልዴያውያን ወዘተ… ስነ-ኣእምሮ ኩሉ ግዜ ምስ ፍልስፍና፡ ምስ ናይ ሓቂ ስነ-ጥበብ፡ ምስ ስነ-ፍልጠትን ምስ ሃይማኖትን ዝተተሓሓዘ ነይሩ እዩ።

ኣብቲ ጥንታዊ ግዜ ስነ-ኣእምሮ ብፍልጠት ኣብ መንጎ ማራኺ ቅርጽታት ናይቶም ቅዱሳት ተነኣስቲ፡ ወይ ኣብ መንጎ እቲ ምስጢር ናይቶም ዘገርም ሄሮግሊፊክስ ወይ ጽቡቓት ቅርጻ ቅርጺ፡ ወይ ኣብ ግጥሚ፡ ወይ ኣብ መሪር ዛንታን ክሳብ ኣብቲ ባህ ዘብል ሙዚቃታት ናይ ቤተ መቕደስ ተሓቢኡ ነይሩ።

ቅድሚ ስነ-ፍልጠት፡ ፍልስፍና፡ ስነ-ጥበብን ሃይማኖትን ተፈልዮም ብናጻ ምምልላስ ምጅማሮም፡ ስነ-ኣእምሮ ኣብ ኩሎም ጥንታውያን ኣብያተ ትምህርቲ ምስጢራት ልዑላዊ ነይሩ።

እቲ ናይ መጀመርታ ኮሌጃት ብምኽንያት ካልዩጋ ወይ ጸሊም ዕድመ እንተኾነ’ኳ ሕጂ’ውን እንነብረሉ ዘለና፡ ስነ-ኣእምሮ ኣብ መንጎ ምልክትነት ዝተፈላለዩ ምስጢራውያን ኣብያተ ትምህርቲን ሃሳዊ ምስጢራውያን ናይ ዓለም ዘመናውያንን ብፍላይ ድማ ኣብ መንጎ ግኖስቲካዊ ምስጢራዊ መንፈስ ተርፊ እዩ።

ዓሚቚ ትንተናታትን መጽናዕትታትን፡ ነቶም ዝተፈላለዩ ስርዓታትን ትምህርትታት ስነ-ኣእምሮ ኣብ ዝሓለፈ ዝነበሩን ኣብዚ ሕጂ ዘለውን፡ ኣብ ክልተ ከም ዝክፈሉ ብንጹር ንኽንርድእ ይሕግዘና።

ቀዳማይ፡ እተን ትምህርትታት ከምቲ ብዙሓት ምሁራት ዝግምትዎ። ዘመናዊ ስነ-ኣእምሮ ብሓቂ ናይዚ ምድብ እዚ እዩ።

ካልኣይ፡ እተን ንሰብ ካብ ኣንፈት ለውጢ ህሊና ዘጽንዓ።

እዚኦም መወዳእታ ብሓቂ እተን ናይ መጀመርታ ትምህርትታት፡ እተን ዝጥንቃቓ፡ ንሳተን ጥራይ ኢየን ነቲ ህያው ምንጪ ስነ-ኣእምሮን ነቲ ዓሚቚ ትርጉሙን ንኽንርድኦ ዝሕግዘና።

ኩላትና ነዚ ሰብ ካብ ሓድሽ ኣንፈት ለውጢ ህሊና ብምጽናዕ ክንደይ ኣገዳሲ ምዃኑ ብምልኣትን ኣብ ኩሎም ደረጃታት ኣእምሮን ክንርድእ እንከሎና፡ ሽዑ እቲ ስነ-ኣእምሮ ነቲ ምስ ፖለቲካዊ ለውጢ ስርርዕን መደምደምታ ግለሰብ ኣዝዩ ዝተኣሳሰር መርሆታት፡ ሕግታት ምስ ዝግበሩ ተግባራት ከም ዝኾነ ክንርድኦ ኢና።

መምህራን ኣብያተ ትምህርቲ፡ ኮሌጅታትን ዩኒቨርስቲታትን፡ ነቲ ኣብኡ እንነብር ዘለና ኣገዳሲ ሰዓትን ነቲ ኣሳዛኒ ምድንጋር ስነ-ኣእምሮ ናይ ሓድሽ ወለዶ ምልኣት ክርድኡዎ እቲ ግዜ የጠቓቕዕ ኣሎ።

ን”ሓድሽ ማዕበል” ኣብ ኣንፈት ናይ ለውጢ ህሊና ምምራሕ የድሊ፡ እዚ ድማ ብስነ-ኣእምሮኣዊ ለውጢ ናይ መሰረታዊ ትምህርቲ ጥራይ እዩ ዝከኣል።