እንታይ ምሕሳብ. ከመይ ጌርካ ምሕሳብ.

ኣብ ገዛናን ኣብ ቤት ትምህርትናን፡ ወለድን መምህራንን ወትሩ እንታይ ከም እንሓስብ ይነግሩና፡ እንተኾነ ግን ከመይ ጌርና ከም እንሓስብ ፈጺሞም ኣይመሃሩናን።

እንታይ ከም እንሓስብ ምፍላጥ ብተዛማዲ ቀሊል እዩ። ወለድና፡ መምህራንና፡ ሞግዚትና፡ ደረስቲ መጽሓፍቲ ወዘተ ዅሎም በበይኖም መምራሕቲ እዮም፡ ነፍሲ ወከፎም ኣብ ትእዛዛቶም፡ ኣብ ጠለባቶም፡ ኣብ ንድፈ-ሓሳባቶም፡ ኣብ ኣድልዎታቶም ወዘተ ኽንሓስብ እዮም ዝደልዩ።

መምራሕቲ ኣእምሮ ልክዕ ከም ክፉእ ሳዕሪ ይበዝሑ። ንኣእምሮ ሰብ ምእሳር፡ ኣብ ዓብዪ መቓን ምእታው፡ ኣብ ውሽጢ ቁሩባት ሕግታት፡ ኣድልዎታት፡ ትምህርቲ ወዘተ ክነብር ምግዳድ ጽንኩር ዝንባለ ኣሎ።

እቶም ኣማእትን ሚልዮናትን መምራሕቲ ኣእምሮ ንሓሳባዊ ናጽነት ሓደ ሰብ ከም ዘየኽብሩዎ እሙን እዩ። ሓደ ሰብ ከምኣቶም ገይሩ እንተዘይሓሲቡ፡ ከሓዲ፡ ድንቁርና ወዘተ ተባሂሉ ይጽዋዕ።

ኲሉ ሰብ ንዅሉ ሰብ ኪእስር ይደሊ፡ ኲሉ ሰብ ንኣእምሮኣዊ ናጽነት ካልኦት ኪጥሕስ ይደሊ። ሓደ እኳ ንናጽነት ሓሳብ ካልኦት ኪኽብር ኣይደልን። ነፍሲ ወከፍ በዚ ኸምዚ ጥበባዊ፡ ምሁር፡ ግሩም ከም ዝዀነ ይስምዖ፡ ከም ባህርያቱ ድማ ካልኦት ከምኡ ክዀኑ፡ ኣብነቱ ኺገብሩዎ፡ ከምኡ ኺሓስቡ ይደሊ።

ኣእምሮ ኣዝዩ ተበዲሉ እዩ። ነጋዶን እቲ ኣብ ጋዜጣ፡ ሬድዮ፡ ተሌቪዥን ወዘተ ዘመሓላልፍዎ ፕሮፖጋንዳን ተመልከቱ። ንግዲ ፕሮፖጋንዳ ብዘይናጻነት ዝካየድ እዩ። ከምዚ ዓይነት ሳሙና ግዙኡ! ከምዚ ዓይነት ጫማ ግዙኡ! ክንደይ ገንዘብ! ክንደይ ዶላር! ሕጂ ግዙኡ! ብኡንብኡ! ንጽባሕ ኣይትሕደግዎ! ብኡንብኡ ኪኸውን ኣለዎ! ወዘተ። እንተዘይተኣዘዝኩም ናብ ቤት ማእሰርቲ ንእትውወኩም ወይ ድማ ንቐትለኩም ዝብሉ ጥራይ እዮም ዝተርፉ።

ወላዲ ንውልዱ ሓሳባቱ ብሓይሊ ኺጭንቀሉ ይደሊ፡ መምህር ቤት ትምህርቲ ድማ እቲ ወዲ ወይ እታ ጓል ነቲ ሓሳባት መምህር ብዘይናጽነት እንተዘይተቐቢሎም ይገንሕ፡ ይቐጽዕ፡ ዝተሓተ ነጥቢ ይህብ።

ፍርቂ ሰብኣውነት ነቲ ሓሳባት እቲ ኻልእ ፍርቂ ሰብኣውነት ኪእስርዎ ይደልዩ። እዚ ንሓሳባት ካልኦት ናይ ምእሳር ዝንባለ፡ ነቲ ጸሊም ገጽ ናይቲ ጸሊም ታሪኽ ክንጽንዕ ከሎና ብንጹር ይረአ።

ኣብ ኲሉ ቦታ ነቲ ህዝቢ ኺእስሩዎ ዝተዓደዉ ደመኛዊ ምልካዊ ስርዓታት ነይሮምን ኣለዉን። ደመኛዊ ምልካዊ ስርዓታት እንታይ ከም ዚሓስብ ንሰባት ዝእዝዙ። ነቲ ብናጽነት ኺሓስብ ዝፍትን ወዮ! እቲ ብዘይተርፍ ናብ መዳጎኒ ደምበታት፡ ናብ ሳይቤሪያ፡ ናብ ቤት ማእሰርቲ፡ ናብ ግዱድ ስራሕ፡ ናብ መዋቲት፡ ናብ መቝጸን፡ ናብ ስደት ወዘተ እዩ ዚኸይድ።

መምህራንን ኣንስቲ መምህራንን ይኹኑ ወለዲ ከመይ ጌርካ ከም እትሓስብ ኪምህሩ ኣይደልዩን።

ንሰባት ከምቲ ኺኸውን ከም ዚግብኦም ገይሮም ኪሓስቡ ንኻልኦት ምግዳድ የሐጕሶም እዩ፡ ነፍሲ ወከፍ በዚ ኸምዚ መምራሕቲ ኸም ዝዀነ ኸኣ ንጹር እዩ፡ ነፍሲ ወከፍ እታ ናይ መወዳእታ ቃል ምዃኑ ይኣምን፡ ነፍሲ ወከፍ ኲሎም ካልኦት ከምኡ ኺሓስቡ ከም ዘለዎም ጽኑዕ እምነት ኣለዎ፡ ከመኡ ምኽንያቱ ንሱ ካብ ኲሉ ዝበለጸ ስለ ዝዀነ።

ወለዲ፡ መምህራን፡ ቀጸልቲ ወዘተ ንትሕቲኦም ዘለዉ ይገንሕዎምን ደጊሞም ይገንሕዎምን።

እዚ ዘስደምም ዝንባሌ ሰብኣውነት ንኻልኦት ዘይምኽባር፡ ንኣእምሮ ሰብ ምጥሓስ፡ ንሓሳብ ሰብ ኣብ ቤት ማእሰርቲ ምእታው፡ ምዕጻው፡ ምእሳር፡ ምእሳር ኣዝዩ ኣሰካፊ እዩ።

ሰብኣይ ንሰበይቱ ሓሳባቱ ብሓይሊ፡ ዶክትሪናኡ፡ ሓሳባቱ ወዘተ ኣብ ርእሳ ኺጭንቀላ ይደሊ፡ ሰበይቲ ኸኣ ተመሳሳሊ ኺገብር ትደሊ። ብዙሕ ግዜ ሰብኣይን ሰበይትን ብዘይምስምማዕ ሓሳባት ይፋትሑ። እቶም መጻምድቲ ንናጽነት ኣእምሮ ሰብ ናይ ምኽባር ኣድላይነት ኪርድኦም ኣይደልዩን።

ሓደ መጻምድቲ ንኣእምሮ ኻልእ መጻምድቲ ናይ ምእሳር መሰል የብሉን። ነፍሲ ወከፍ ብግብሪ ክብርቲ እያ። ነፍሲ ወከፍ ከም ዝደለየ ኺሓስብ፡ ሃይማኖቱ ኺስዕብ፡ ናብቲ ዝደለዮ ፖለቲካዊ ውድብ ናይ ምዃን መሰል ኣለዎ።

ንህጻናትን ንኣዋልድን ኣብ ቤት ትምህርቲ በዚ ኸምዚ ዓይነት ሓሳባት ብሓይሊ ኺሓስቡ ይግደዱ፡ ከመይ ጌሮም ንኣእምሮኦም ከም ዜካይዱዎ ግን ኣይመሃሩዎምን። ኣእምሮ ህጻናት ልስሉስ፡ ሃፋፋይ፡ ዑምቈቕ እዩ፡ ናይቶም ኣረጋውያን ድማ ድሮ ጽኑዕ፡ ጽጉግ፡ ከም ሸቃውቲ ኣብ ሓደ ፎርሚ እዩ፡ ደጊም ኣይልወጥን፡ ደጊም ኪልወጥ ኣይክእልን። ኣእምሮ ህጻናትን መንእሰያትን ብዙሕ ለውጥታት ኪግበረሉ ይኽእል እዩ፡ ኪልወጥ ይኽእል እዩ።

ንህጻናትን መንእሰያትን ከመይ ጌሮም ኪሓስቡ ኺምሃሩ ይኽእሉ እዮም። ንኣረጋውያን ከመይ ጌሮም ኪሓስቡ ምምሃር ኣዝዩ ከቢድ እዩ ምኽንያቱ ንሳቶም ድሮ ከምቲ ዘለዉዎ ስለ ዝዀኑ ከምኡ ድማ ይሞቱ። ኣብ ህይወት ብዘይካ ንምንዋፍ ሓደ ኣረጋዊ ኺልውጥ ሓያል ጽንዓት ሒዙ ምርካብ ኣዝዩ ሒደት እዩ።

ኣእምሮ ሰባት ካብ ንእስነቶም እዩ ዚቕረጽ። እዚ እዩ እቲ ወለድን መምህራን ቤት ትምህርትን ኪገብርዎ ዝመርጹ። ንኣእምሮ ህጻናትን መንእሰያትን ቅርጺ ብምሃብ ይሕጐሱ። ኣእምሮ ኣብ ፎርሚ ዝኣተወ ብግብሪ ዝተወሃሃደ፡ ዝተኣሰረ ኣእምሮ እዩ።

እቶም መምህራን ቤት ትምህርቲ ንማእሰርታት ናይቲ ኣእምሮ ኪስብሩዎ ኣድላዪ እዩ። እቶም መምህራን ንኣእምሮ ህጻናት ናብ ናጽነት ብንጹር ከመይ ጌሮም ኪመርሑዎም ከም ዚግባእ ኪፈልጡ እዩ ኣድላዪ ምእንቲ ከምገና ኣይእሰሩን። እቶም መምህራን ንተመሃሮ ከመይ ጌሮም ከም ዚሓስቡ ኺምህርዎም ኣድላዪ እዩ።

እቶም መምህራን ነቲ ኣድላይነት ናይቲ ንተመሃሮ መገዲ ትንታነ፡ ምንጻር፡ ምርዳእ ኪምህርዎም ኪርድኦም ኣለዎም። ሓደ ሰብ ኲሉ ዚርድኦ ብዶግማዊ መልክዕ ሓንቲ እኳ ኺቕበል የብሉን። ቅድም ምርመራ ኺካየድ ኣድላዪ እዩ። ቅድሚ ምቕባል ምርዳእ፡ ምሕታት።

ብካልእ ኣዘራርባ፡ ኪቕበል ኣድላይነት የብሉን፡ እንታይ ደኣ ኺምርምር፡ ኪትንትን፡ ኼስተንትንን ኪርድእን እዩ ዘለዎ። እቲ ምርዳእ ምሉእ ምስ ኰነ፡ እቲ ምቕባል ዘየድሊ ይኸውን።

ካብ ቤት ትምህርቲ ክንወጽእ ከሎና ከመይ ጌርና ኸም እንሓስብ እንተዘይፈሊጥና ርእስና ብኣእምሮኣዊ ሓበሬታ ምሙላእ ዋጋ የብሉን፡ ከም ህያዋን ተንቀሳቐስቲ፡ ከም ማሽነሪ፡ ነቲ ልምዲ ወለድና፡ ኣቦሓጎታትናን ዓበይቲ ኣቦሓጎታትናን ወዘተ ደጊምና ክንደግሞ። ወትሩ ተመሳሳሊ ምድጋም፡ ህይወት ማሽነሪ ምንባር፡ ካብ ገዛ ናብ ቤት ጽሕፈት ካብ ቤት ጽሕፈት ናብ ገዛ፡ ንህጻናት ናይ ምፍራይ ማሽነሪ ምዃን ንሱ ምንባር ኣይኰነን፡ ነዚ ኸኣ ንመሃር፡ ናብ ቤት ትምህርትን ኮሌጅን ዩኒቨርሲቲን ንዓሰርተ ወይ ንዓሰርተ ሓሙሽተ ዓመታት ንኸይድ እንተዄንና ከይንምሃር ምሓሸ።

ማሃትማ ጋንዲ ኣዝዩ ፍሉይ ሰብ ነበረ። ብዙሕ ግዜ ፕሮተስታንታውያን ጓሶት ሰዓታት ኣብ ደገኡ ተቐሚጦም ብፕሮተስታንታዊ መልክዑ ናብ ክርስትና ንምስጋሩ ይቃለሱ ነበሩ። ጋንዲ ነቲ ትምህርቲ ናይቶም ጓሶት ኣይተቐበሎን፡ ኣይነጸጎንውን፡ ተረዲእዎ፡ ኣኽቢሩዎ፡ እዚ ጥራይ እዩ። ብዙሕ ግዜ ማሃትማ ከምዚ ይብል ነበረ፦ “ኣነ ብራህማን፡ ኣይሁዳዊ፡ ክርስትያን፡ መሓመዳዊ ወዘተ እየ።” ማሃትማ ኲለን ሃይማኖታት ነቶም ዘለኣለማዊ ዋጋታት ስለ ዘቐምጡ ኣድላዪ ምዃነን ተረዲእዎ ነበረ።

እቲ ሓደ ዶክትሪና ወይ ሓሳብ ምቕባል ወይ ምግዳፍ፡ ሕጽረት ብሱል ኣእምሮ እዩ ዚገልጽ። ሓደ ነገር ክንነጽግ ወይ ክንቅበል ከሎና፡ ስለ ዘይተረደእናዮ እዩ። ኣብቲ ምርዳእ ዘሎ፡ ምቕባል ወይ ምግዳፍ ብተወሳኺ ይተርፍ።

ኣእምሮ ዚኣምን፡ ኣእምሮ ዘይኣምን፡ ኣእምሮ ዚጠራጠር፡ ድንቁርና ዘለዎ ኣእምሮ እዩ። መገዲ ጥበብ ምእማን ወይ ዘይምእማን ወይ ምጥርጣር ኣይኰነን። መገዲ ጥበብ ምርማር፡ ምትንታን፡ ምንጻርን ምፍታንን እዩ።

ሓቂ ካብዚ ቕጽበት ናብቲ ቕጽበት ዘይተፈልጠ እዩ። ሓቂ ምስቲ ሓደ ሰብ ዚኣምኖ ወይ ዘይኣምኖ ሓንቲ እኳ የብሉን፡ ምስ ጥርጣረውን። ሓቂ ሓደ ነገር ናይ ምቕባል ወይ ናይ ምግዳፍ ጉዳይ ኣይኰነን። ሓቂ ናይ ምፍታን፡ ምንባር፡ ምርዳእ ጉዳይ እዩ።

ኲሉ ጻዕሪ ናይቶም መምህራን ኣብ መወዳእታ ንተመሃሮ ናብ ተመኲሮ ናይቲ ናይ ሓቂ፡ ናይቲ ሓቀኛ ኬብጽሖም ይግባእ።

እቶም መምህራን ነቲ ንኣእምሮ ህጻናት ኲሉ ግዜ ኣብ ቅርጺ ናይ ምእታው ዝዓለመ ጥንታዊን ጎዳእን ዝንባሌ ኼቋርጹዎ ኣድላዪ እዩ። ኣዋኺ ስምዒት፡ ፍትወት፡ ጥንታዊ መረዳእታ ወዘተ ዘለዎም ዓበይቲ ሰባት፡ ንኣእምሮ ህጻናትን መንእሰያትን በዚ ኸምዚ ምጥሓስ፡ ነቲ ኣእምሮኦም ከከምቲ ዝበሰበሰ፡ ጭቡጥ፡ ጥንታዊ ሓሳባቶም ናይ ምቕራጽ ምፍታኖም ዘይመስግን እዩ።

ንናጽነት ኣእምሮ ናይቶም ተመሃሮ ምኽባር፡ ነቲ ብልጽግና ኣእምሮኦም፡ ነቲ ናይ ፈጠራ ድንገተኛ ባህሪኦም ምኽባር ይሓይሽ። እቶም መምህራን ንኣእምሮ ናይቶም ተመሃሮ ኣብ ቤት ማእሰርቲ ናይ ምእታው መሰል የብሎምን።

እቲ መሰረታዊ ንኣእምሮ ናይቶም ተመሃሮ እንታይ ኪሓስቡ ከም ዘለዎም ምእዛዝ ኣይኰነን፡ እንታይ ደኣ ብምልኣት ከመይ ጌሮም ከም ዚሓስቡ ምምሃር እዩ። ኣእምሮ መሳርያ ናይቲ ፍልጠት እዩ፡ እቶም መምህራን ድማ ነቲ መሳርያ ብጥበብ ከመይ ጌሮም ከም ዜካይዱዎ ንተመሃሮኦም ኪምህሩዎም ኣድላዪ እዩ።