ዓመጽ ስነ-ልቦና

ነቶም ንኹሎም ዓለም ሃገራት ብምምልላስ ንኹሎም ደቅሰብ ብዝርዝር መጽናዕቲ ዘካይዱ፡ እቲ ድኻ ምሁር እንስሳ ተባሂሉ ብጌጋ ዝጽዋዕ ሰብ ዝፈጥሮ ባህርይ፡ ኣብቲ ብእተን ብእተን ኣውሮጳ ይኹን ወይ ኣብቲ ካብ ብዙሕ ባርነት ዝደኸመ ኣፍሪቃ፡ ኣብታ ቅድስቲ መሬት ቬዳስ ወይ ኣብ ምዕራባውያን ህንዲ፡ ኣብ ኦስትርያ ወይ ኣብ ቻይና፡ ኵሉ ሳዕ ሓደ ምዃኑ ባዕሎም ከረጋግጹ ክኢሎም እዮም።

እዚ ጭቡጥ ሓቂ፡ ነፍሲ ወከፍ ተማራማሪ ሰብ ዘደንጽው ዘሰክፍ ሓቂ፡ ተጓዓዛይ ኣብ ኣብያተ ትምህርቲ፡ ኮሌጃት፡ ከምኡ’ውን ዩኒቨርሲቲታት እንተበጺሑ ብፍላይ ክረጋገጽ ይከኣል።

ናብ ዘመነ ተኸታታሊ ምርትዕ በጺሕና ኣሎና። ሕጂ ዅሉ ነገር ብተኸታታሊ መገዲ ከምኡ’ውን ብሰፊሕ ደረጃ ይፍረ። ተኸታታሊ ነፈርቲ፡ መካይን፡ ናውቲ ቅዲ፡ ወዘተ፡ ወዘተ፡ ወዘተ።

እኳ ደኣ’ኳ ግና ክሳብ ክንደይ እቲ ዜደንቕ ይኹን፡ ኢንዳስትሪያልያዊ ኣብያተ ትምህርቲ፡ ዩኒቨርሲቲታት፡ ወዘተ’ውን ተኸታታሊ ምርትዕ ዘለዎም ምሁራት ፋብሪካታት ኰይኖም ምህላዎም ኣዝዩ እውነት እዩ።

በዚ ዘመን ተኸታታሊ ምርትዕ፡ ኣብ ሂወት ብዅሉ መዳይ ድሕንነት ቁጠባዊ ምርካብ ቍንጽል ሸቶ ኰይኑ ኣሎ። ሰባት ንዅሉ ይፈርሁ፡ ድሕንነት ድማ ይደልዩ።

ኣብዚ ዘመን ተኸታታሊ ምርትዕ፡ ናጻ ኣተሓሳስባ ዳርጋ ዘይከኣል እዩ። ምኽንያቱ ዘመናዊ ዓይነት ትምህርቲ ኣብ ልዑላውያን ረብሓታት ዝተመርኮሰ ስለ ዝዀነ።

“ሓድሽ ማዕበል” በዚ ምኽንያት ምድኻም ኣእምሮ ኣዝዩ ጽቡቕ እዩ። ሓደ ሰብ ካብ ካልኦት ፍልይ ዝበለ ክኸውን እንተደልዩ፡ ዅሉ ሰብ የውርዶ፡ ዅሉ ሰብ ይነቅፎ፡ ይግለል፡ ዕድል ስራሕ ይኽልከል፡ ወዘተ።

ንምንባርን ንምዝናይን ገንዘብ ናይ ምርካብ ባህጊ፡ ኣብ ህይወት ናይ ምዕዋት ህጹጽነት፡ ቁጠባዊ ድሕንነት ናይ ምርካብ ድሌት፡ ኣብ ቅድሚ ካልኦት ንምግላጽ ብዙሕ ነገራት ናይ ምግዛእ ባህጊ፡ ወዘተ፡ ንጹህ፡ ባህርያውን ድንገታውን ኣተሓሳስባ ይዕግቶ።

ፍርሂ ንኣእምሮ ከምዘደንዝዞ ከምኡ’ውን ልቢ ከምዘትርሮ ተረጋጊጹ እዩ።

በዚ ዘመን ናይ ብዙሕ ፍርህን ድሕንነት ናይ ምድላይን፡ ሰባት ኣብ በዓትታቶም፡ ኣብ ጽላል ማሕደር ቤቶም፡ ኣብ ጥቓኦም፡ ኣብቲ ዝያዳ ድሕንነትን ሒደት ጸገምን ከምዘለዎም ኣብ ዝኣምንሉ ቦታ ይሓብኡ፡ ካብኡ ኺወጹ ኣይደልዩን፡ ንህይወት ይፈርሁ፡ ንሓደስቲ ጀብዱታት፡ ንሓደስቲ ተመኵሮታት ይፈርሁ፡ ወዘተ፡ ወዘተ፡ ወዘተ።

እዚ ዅሉ ብዙሕ ዝተወርወረ ዘመናዊ ትምህርቲ ኣብ ፍርህን ድሕንነት ናይ ምድላይን ዝተመስረተ እዩ። ህዝቢ ሰንቢዱ፡ ክሳብ ነብሶም ዝፈጠረቶ ጽላሎት ይፈርሑ።

ህዝቢ ንዅሉ ይፈርህ፡ ካብቶም ዝተቐመጡ ኣረጊት ሕግታት ኪወጽእ ይፈርሁ፡ ካብቶም ካልኦት ሰባት ፍልይ ዝበሉ ኪኾኑ ይፈርሁ፡ ብኣብዮታዊ መንገዲ ኺሓስቡ፡ ካብቶም ኴናት ሕብረተሰብ ዝፈጥሮም ኴናታት ኪላቐቑ ይፈርሁ፡ ወዘተ።

እቲ ሓቂ እንተኾነ፡ ኣብ ዓለም ጥቂት ቅኑዓትን ዘስተውዕሉን፡ ኵሎም ጸገማት ኣእምሮ ኣስተውዒሎም ኺምርምሩ ዝደልዩ ኣለዉ። እንተኾነ ግና፡ ኣብ መብዛሕትና፡ ዋላ እኳ ዘይምስምማዕን ምፍራሕን መንፈስ የልቦን።

ክቡራት ተባሂሎም ዝተመደቡ ክልተ ዓይነት ምፍራሕ ኣለዉ። ቀዳማይ፡ ዓመጽ ዝመልኦ ስነ-ኣእምሮኣዊ ጽልኢ። ካልኣይ፡ ዕምቈት ዘለዎ ስነ-ኣእምሮኣዊ ጽልኢ ናይ ምስትውዓል።

እቲ ቀዳማይ ዓይነት ምፍራሕ፡ ተገዳሲ ወግዓዊን ደናጕይን እዩ። እቲ ካልኣይ ዓይነት ምፍራሕ፡ ኣብዮታዊ እዩ።

ኣብቲ ቀዳማይ ዓይነት ስነ-ኣእምሮኣዊ ጽልኢ፡ ነቲ ኣዳሳሲ እንረኽቦ፡ ነቲ ዝደኸየ ክዳውንቲ ዝሰፍርን ነቲ ኸይፈርስ ኣእማን ኣረጊት ህንጻታት ዝሰፍር፡ ነቲ ድሕሪት ዝጎትት፡ ነቲ ደም ዘፍስስን መስተ ዝሰቲን ኣብዮታዊ፡ ነቲ መሪሕቲ መደበራትን ዕልወታትን፡ ነቲ ብሓይልታት ዝመጽእን ኣብ ዝባኑ ጠመንጃ ኸም ጾር ዝስከም ሰብ፡ ነቲ ንስምዒታቱን ንትምህርትታቱን ዘይቅበሉ ንዅሎም ኣብ ቅድሚ ፍርዲ ሞት ኬቕርብ ብምድላዩ ዝሕጐስ ውልቀ መላኺ።

ኣብቲ ካልኣይ ዓይነት ስነ-ኣእምሮኣዊ ጽልኢ፡ ንቡድሃ፡ ንየሱስ፡ ንሄርሜስ፡ ነቲ ዝልውጥ፡ ነቲ ምሁር ተጻራሪ፡ ነቲ ብኣእምሮኡ ዝሰርሕ፡ ንዓበይቲ ጀጋኑ ናይ ኣብዮት ሕልና፡ ወዘተ፡ ወዘተ፡ ወዘተ ንረኽቦም።

እቶም ነዚ ከንቱ ሸቶ ጥራይ ተምሂሮም ኣብ ውሽጢ ሓያላት መዝነታት ቢሮ ናይ ምዕራግ፡ ናይ ምድያብ፡ ናብ ጫፍ መደያይቦ ናይ ምድያብ፡ ርእሶም ከስምዑ፡ ወዘተ፡ ናይ ግድን ናይ ሓቂ ዕምቈት የብሎምን፡ ብባህርዮም ዓያሱ፡ ቍልጡፋት፡ ባዶታት፡ ሚእቲ ሚእቲ ሌባታት እዮም።

ኣብ ሰብ ናይ ሓቂ ውህደት ናይ ኣተሓሳስባን ስምዒትን ከየሎ፡ ብዙሕ ትምህርቲ እኳ እንተረኸብና፡ ሂወት ጉድለት ከምዘለዎ፡ ተጻራርያን መሳልን ብብዙሓት ዓይነት ፍርሃታት ዝሳቐን ምዃኑ ክሳብ ዚጽገብ ተረጋጊጹ እዩ።

ካብ ኅሉ ሓደጋ ወጻኢን ብጌጋ ናይ ምምልካትን ፍርሒ ከየሎ፡ ውሁድ ትምህርቲ ከየሎ፡ ሂወት ጐዳኢት፡ ዘይጠቅምን ጉድኣት ዘለዎን ምዃኑ ኣነጽርና ኸነረጋግጽ ንኽእል ኢና።

እቲ ምሁር እንስሳ፡ ብተሳሕላል በቲ ግጉይ ትምህርቲ ዝጸንዑ ብዙሓት ርእሰታት ዝቘመ ውሽጣዊ ኣነ ኣለዎ።

እቲ ነፍሲ ወከፍና ኣብ ውሽጥና እንጾሮ ብዙሕነት ኣነ፡ መሰረታዊ ምኽንያት ኅሎም ጸገማትን ተጻራርነትናን እዩ።

እቲ መሰረታዊ ትምህርቲ ንሓደስቲ ወለዶታት ስነ-ኣእምሮኣዊ ትምህርትና ንምፍራስ ኣነ ኺምህሮም ኣለዎ።

ነቶም ብዙሓት ተሳተፍቲ ብሓባር ኣነ (ራስ) ዝቘምዎም ብምፍራስ ጥራይ ኣብ ውሽጥና ዘልኣለማዊ ማእከል ውልቃዊ ሕልና ኸነቑም ንኽእል፡ ሽዑ ውሁዳት ክንከውን ኢና።

ኣብ ውሽጢ ነፍሲ ወከፍና እቲ ብዙሕነት ኣነ ክሳብ ዝህልወና፡ ንባዕልና ጥራይ ዘይኮነ ንኻልኦት’ውን ሂወቶም ከነምርሮም ኢና።

ሕጊ ተምሂርና ጠበቓት እንተኾንና እንታይ ይጠቅም፡ ክስታት ምስ እንቕጽል፧ ብዙሕ ፍልጠት ኣብ ኣእምሮና ምእካብ እንታይ ይጠቅም፡ እንተደኣ ኣወላዊልና ቀጺልና፧ ክእለታት ቴክኒክን ኢንዳስትሪን ነቶም መሳክርትና ንምጥፋእ እንተደኣ ተጠቒምናዮም እንታይ ይጠቅም፧

ኣብ መስርሕ መዓልታዊ ሂወት፡ ንሓድሕድና ብኣሳቓቒ ኣገባብ ንጠፋፋእ እንተዳኣ ኣንፈት ንዘይምርኣይ፡ ምስትምሃር፡ ትምህርቲ ምክትታል፡ ምጽናዕ ኅሉ ኸንቱ እዩ።

ሸቶ ትምህርቲ፡ ዅሉ ዓመት ሓደስቲ ደለይቲ ስራሕ፡ ሓድሽ ዓይነት ሌባታት፡ ዋላ ንሃይማኖት መሳኽርትና ከየኽብሩ ዝኽእሉ ደናቁር ናይ ምፍራይ ጥራይ ኪኸውን የብሉን።

ናይ ሓቂ ሸቶ መሰረታዊ ትምህርቲ፡ ናይ ሓቂ ውሁዳት ሰብኡትን ኣንስትን ናይ ምፍጣርን ስለዚ ንቑሓትን ኣስተውዓልትን ናይ ምዃንን እዩ ኪኸውን ዘለዎ።

እቶም መምህራን ኣብያተ ትምህርቲ፡ ኮሌጃት፡ ከምኡ’ውን ዩኒቨርሲቲታት፡ ንውህደት ምስትውዓል ናይ ተመሃሮታት ናይ ምቕስቃስ ካብ ምሕሳብ ዝውሕድ የሕስቡ።

ዝዀነ ይኹን ሰብ መዓርጋት፡ ክብርታት፡ ዲፕሎማታት ኺምነን ኪረኽብን ይኽእል፡ ክሳብ ኣብቲ ሜካኒካዊ መሬት ናይ ሂወት እተማላአ ኪኸውን’ውን ይኽእል፡ እንተኾነ ግና እዚ ምሁር ምዃን ኣይኮነን።

ምስትውዓል ፈጺሙ ተራ ሜካኒካዊ ስራሕ ኪኸውን ኣይክእልን፡ ምስትውዓል ኣብ መጻሕፍቲ ዝተመርኮሰ ሓበሬታ ጥራይ ዝፈጥሮ ሳዕቤን ኪኸውን ኣይክእልን፡ ምስትውዓል ብኣዝማች ቃላት ብራስያዊ መንገዲ ንዝዀነ ይኹን ተቓውሞ ብራስያዊ መንገዲ ናይ ምምላስ ዓቕሚ ኣይኮነን። ምስትውዓል ተራ ቃላት ናይ ዝኽሪ ኣይኮነን። ምስትውዓል ነቲ ባህርይ፡ ነቲ ናይ ሓቂ፡ ነቲ ብሓቂ ዘሎ ብቐጥታ ናይ ምቕባል ዓቕሚ እዩ።

መሰረታዊ ትምህርቲ እቲ ኣብ ባዕልናን ኣብ ካልኦትን ነዚ ዓቕሚ ናይ ምቕስቃስ ዘኽእለና ሳይንስ እዩ።

መሰረታዊ ትምህርቲ ንነፍሲ ወከፍ ውልቀ ሰብ ነቲ ከም ውጽኢት ጥልቅ መርመራን ውህደት መረዳእታ ናይ ባዕሉን ዝለዓል ናይ ሓቂ ክብርታት ናይ ምርካብ ይሕግዞ።

ኣባና ባዕልና ናይ ምፍላጥ ከየሎ፡ ሽዑ ባዕልና ናይ ምግላጽ ወደቓዊ ባዕልና ናይ ምርግጋጽን ጐዳእን ይኸውን።

መሰረታዊ ትምህርቲ ነፍሲ ወከፍ ውልቀ ሰብ ኣብ ኵሎም መዳያት ኣእምሮ ባዕሉ ናይ ምርዳእ ዓቕሚ ኣብ ምቕስቃስ ጥራይ እዩ ዝግደስ፡ እምበር ኣብ ራስያዊ ምልካዊ ስምዒት ናይቲ ብዙሕነት ኣነ (ራስ) ጌጋ ባዕልና ናይ ምግላጽ ወፍሪ ኣይኮነን።