ደረጃ ህላወ

መን ኢና? ካበይ መጺእና? ናበይ ንኸይድ ኣለና? ንምንታይ ንነብር? ስለምንታይ ንነብር?…

እቲ ድኻ “ኣእምራዊ እንስሳ” ብስሕተት ሰብ ተባሂሉ ዝጽዋዕ፣ ዘይፈልጥ ጥራይ ዘይኮነስ፣ ከምዘይፈልጥ እውን ኣይፈልጥን እዩ… ካብ ኵሉ ዝገደደ ድማ ኣብ ክንደይ ጸጋምን ጅንን ዝኾነ ኵነታት ኢና ንርከብ፣ ምስጢር ኵለን ሓዘናትና ኣይንፈልጥን፣ እንተኾነ ዅሉ ከም እንፈልጥ ጌርና ኢና እንሓስብ…

“ዓቃላይ አጥቢ” ሒዝካ፣ ኣብ ሂወቱ ተጽዕኖ ከምዘለዎ ጌሩ ዝሓስብ ሰብ ሒዝካ፣ ኣብ ማእከል ምድረ በዳ ሰሃራ ኣውርዶ፣ ካብ ዝኾነ ኦኣሲስ ርሒቕካ ጌርካ ኣብኡ ግደፎ፣ ካብ ነፋሪት ኰይንካ ኸኣ እንታይ ከምዝፍጸም ተዓዘቦ… እቲ ሓቂ ባዕሉ ክዛረብ እዩ፤ “ሰብኣዊ መልክዕ ዘለዎ ኣእምሮኣዊ” ዋላኳ ሓያል እዩ እናበለ ቢያስብን ብዙሕ ሰብኣይ ይመስሎ እንተኾነ፣ ኣብ ውሽጡ ግን ኣዝዩ ድኹም እዩ…

እቲ “ዓቃላይ እንስሳ” ሚእቲ ሚእቲ ዓሻ እዩ፤ ብዛዕባ ባዕሉ ጽቡቕ ጌሩ እዩ ዝሓስብ፤ ብመንገዲ ኪንደርጋርደን፣ መምርሒ ስልጡንነት፣ ቀዳማይ ደረጃ ትምህርቲ፣ ካልኣይ ደረጃ፣ ድሕረ-ኻልኣይ ደረጃ፣ ዩኒቨርሲቲ፣ ጽቡቕ ስም ኣቦ፣ ወዘተ፣ ወዘተ፣ ወዘተ ብዝበለ መልክዑ ክመሓደር ከምዝኽእል እዩ ዝኣምን። ጽቡቕ ዕድል እንተዘይረኺቡ፣ ድሕሪ ብዙሕ ፊደላትን ጽቡቕ ስነ-ምግባርን፣ ዋንኣታትን ገንዘብን፣ ዝኾነ ይኹን ቃንዛ ከብዲ ከምዘሕዝነናን ኣብ ውሽጥና ኸኣ ሕጉሳትን ድኻታትን ከምዝኾና ንፈልጥ ኢና…

ታሪኽ ዓለም ምኽፋትና ጥራይ እኹል እዩ፣ ልክዕ ከምቲ ናይ ቀደም ጨካናት ምዃንናን ክንመሓየሽ ኣብ ክንዲ ንኸፍእ ምህላውናን ንፈልጥ ኢና። እዚ መበል 20 ክፍለ ዘመን ብዅሉ ዘደንቕ ነገራቱ፣ ኲናታቱ፣ ምንዝርና፣ ጾታዊ ርኽሰት፣ መድሃኒት ኣስካሪ፣ ኣልኮላዊ መስተ፣ ኣዝዩ ጭካነ፣ ጽንፈኛ ኽፍኣት፣ ኣራዊታዊነት፣ ወዘተ፣ ወዘተ፣ ወዘተ፣ መስትያትና እዩ፤ ስለዚ ልዕል ዝበለ ደረጃ ስምዒት ከምዝበጻሕና ንምብሃል ዝኾነ ይኹን ምኽንያት የብልናን…

ግዜ ማለት ምዕባሌ ማለት እዩ ጌርካ ምሕሳብ ዘይመስል እዩ፣ እቶም “ዘይፈልጡ ምሁራት” ኣብቲ “ዶግማ ናይ ለውጢ” ንድፉእ ኣለዉ። ኣብ ዅለን ጸሊም ገጻት “ጸሊም ታሪኽ” ኩሉ ግዜ እተን ተመሳሳልቲ ዘሕፍራ ጭካነታት፣ ስስዐታት፣ ኲናታት፣ ወዘተ ንረክብ። እንተኾነ እቶም ዘመንና “ልዑል ስልጡናት” እቲ ኲናት ሓደ ንኡስ ነገር ጥራይ ምዃኑን፣ ምስቲ ብዙሕ ዝግረሞም “ዘመናዊ ስልጣኔ” ዝኾነ ይኹን ርክብ ከምዘይብሉ ገና ኸኣ ይኣምኑ ኣለዉ።

እቲ ኣገዳሲ ነገር ኣገባብ ናብራ ናይ ነፍሲ ወከፍ ሰብ ምዃኑ እዩ፤ ገለ ሰባት ሰካራም፣ ገለ ድማ ዘይሰትዩ፣ እቶም ሓቀኛታት ክኾኑ ኸለዉ እቶም ካልኦት ሓሰውቲ እዮም፤ ኣብ ሂወት ኲሉ ኣሎ። እቲ ብዙሕ ድማ ድምር ናይ ውልቀሰባት እዩ፤ እቲ ውልቀሰብ ዝኾኖ፣ እቲ ብዙሕ፣ እቲ መንግስቲ እዩ፣ ወዘተ። እቲ ብዙሕ ማለት ምስፋሕ ናይ ውልቀሰብ ማለት እዩ፤ እቲ ውልቀሰብ፣ ነፍሲ ወከፍ ሰብ እንተዘይተቀየረ፣ ለውጢ ናይ ብዙሓት፣ ናይ ህዝብታት ክህሉ ኣይክእልን እዩ…

ዝተፈላለዩ ማሕበራዊ ደረጃታት ከምዘለዉ ክኽሕድ ዝኽእል የለን፤ ሰባት ቤተክርስትያን ከምኡውን ኣመንዝራታት፣ ንግዲ ከምኡውን ግብርና፣ ወዘተ፣ ወዘተ፣ ወዘተ ኣለዉ። ከምኡ ድማ ዝተፈላለዩ ደረጃታት ናይ ህልውና ኣለዉ። እቲ ውሽጥና እንታይ ምዃኑ፣ ባህታውያን ወይ ድማ ነቓጽቲ፣ ለጋሳት ወይ ስሱዓት፣ ዓመጽቲ ወይ ህዱኣት፣ ንጹሃት ወይ ፍትውውያን፣ ዝተፈላለዩ ኩነታት ናይ ሂወት ይስሕብ…

ፍትዋት ኩሉ ግዜ ትርኢታት፣ ድራማታት፣ ክሳብ ሓዘን ናይ ጾታዊ ስምዒት ዝመልኦ ይስሕብ፣ ኣብኡ ድማ ክኣቱ እዩ… ሰካራም ንሰካራማት ይስሕብ ኩሉ ግዜ ኣብ መሸጣ ኣልኮላዊ መስተን መጠጥ ቤትን ክኣቱ እዩ፣ እዚ ግልጺ እዩ… እቲ ሓሳዊ፣ እቲ ስሱዕ እንታይ እዩ ዝስሕብ? ክንደይ ጸገማት፣ ማእሰርቲ ቤታት፣ ሓዘን?

እንተኾነ እቶም ዝመረሩ ሰባት፣ ካብ ስቓይ ዝተሰከፉ፣ ክቕይሩ ይደልዩ፣ ገጽ ታሪኾም ክገልብጡ ይደልዩ… ድኻታት ሰባት! ክቕይሩ ይደልዩ ግናኸ ብኸመይ ኣይፈልጡን፤ ኣገባቡ ኣይፈልጡን፤ ኣብ መውጽኢ ዘይብሉ ጐደና ኣለዉ… ትማሊ ዝገጠሞም ሎሚ የጋጥሞም ኣሎ፣ ጽባሕውን ከጋጥሞም እዩ፤ ኩሉ ግዜ ተመሳሳሊ ጌጋታት እዮም ዝደግሙ፣ ካብ ትምህርቲ ሂወት እውን ኣይመሃሩን።

ኲሎም ነገራት ኣብ ናብራኦም ይድገሙ እዮም፤ ተመሳሳሊ ነገራት ይዛረቡ፣ ተመሳሳሊ ነገራት ይገብሩ፣ ተመሳሳሊ ነገራት እዮም ዘልግሱ… እዚ ዘሕዝን ምድግጋም ናይ ድራማታት፣ ኮሜዲታትን ሓዘናትን፣ ኣብ ውሽጥና ዘየድልዩ ነገራት ኲራ፣ ስስዔ፣ ፍትወት፣ ቅንኢ፣ ትዕቢት፣ ድንቁርና፣ ሆዳምነት፣ ወዘተ፣ ወዘተ፣ ወዘተ ክሳብ እንጸውር ክቕጽል እዩ።

ደረጃ ስነ-ምግባርና እንታይ ይመስል? ወይ እውን እንታይ ደረጃ ናይ ህልውናና እዩ? ደረጃ ናይ ህልውና ብግልጺ ክሳብ ዘይተቐየረ፣ እቲ ምድግጋም ናይ ኩሎም ድኽነታትና፣ ትርኢታትና፣ ሓዘናትናን ዕድል ኣልቦነትናን ክቕጽል እዩ… ኲሎም ነገራት፣ ኲሎም ኩነታት፣ ካባና ወጻኢ ዝግለጹ፣ ኣብ መድረኽ እዛ ዓለም፣ ፍጹም መግለጺ ናይቲ ኣብ ውሽጥና እንጸውሮ ጥራይ እዩ።

ብቕኑዕ ምኽንያት እቲ “ደገ መግለጺ ናይ ውሽጢ እዩ” ኢልና ብኽብሪ ከነረጋግጽ ንኽእል ኢና። ሓደ ሰብ ብውሽጡ ክቕየር ከሎን እቲ ለውጢ ግልጺ ክኸውን ከሎን፣ እቲ ደገ፣ እቶም ኩነታት፣ እቲ ሂወት እውን ይቕየር።

ኣነ ኣብዚ እዋንዚ (ዓመተ 1ም974)፣ ንሓደ ጉጅለ ሰባት ንቦታ ናይ ካልኦት ሰባት ምስ ሓዙ ተዓዚበዮም ኣለኹ። ኣብዚ ኣብ ሜክሲኮ፣ እዞም ሰባት እዚኣቶም “ፓራሹቲስ” ተባሂሎም እዮም ዝጽውዑ። ጎረባብቲ ናይቲ ኮሎንያ ካምፔስትሬ ቹሩቡስኮ እዮም፣ ካብ ቤተይ ኣዝዮም ቀረባብቲ እዮም፣ እዚ ኸኣ ቀረባይ ኰይነ ኸጽንዖም ምኽንያት ኮይኑኒ…

ድኻ ምዃን ፈጺሙ ገበን ክኸውን ኣይክእልን፣ እቲ ከቢድ ነገር ግን ኣብኡ ኣይኮነን፣ ኣብ ደረጃ ናይ ህልውናኦም እዩ ዘሎ… ኣብ መንጎኦም መዓልታዊ ይባእሱ፣ ይሰትዩ፣ ንሓድሕዶም ይጸራረፉ፣ ቀተልቲ ናይ ገዛእ ርእሶም ብጾቶም ይኾኑ፣ ብሓቂ ኣብ ርኹሳት ጎጆታት ይነብሩ፣ ኣብ ውሽጦም ኣብ ክንዲ ፍቕሪ ጽልኢ እዩ ዝነግስ…

ብዙሕ ግዜ ካብቶም ሰባት ዝኾነ ይኹን፣ ነቲ ጽልኢ፣ ነቲ ኲራ፣ ነቲ ፍትወት፣ ነቲ ስኽራን፣ ነቲ ኽፉእ ዘረባ፣ ነቲ ጭካነ፣ ነቲ ስስዔ፣ ነቲ ሓሶት፣ ነቲ ቅንኢ፣ ነቲ ርእሰ-ፍቅሪ፣ ነቲ ትዕቢት፣ ወዘተ፣ ወዘተ፣ ወዘተ እንተዝስውሮም ኔሩ፣ ንኻልኦት ሰባት ምፈተዎም ነይሮም፣ ብቀሊል ሕጊ ናይ ስነ-ልቦናዊ ቅርበት ምስ ዝለዓለ ባህልን መንፈሳውያን ሰባትን ምተሓባበሩ ነይሮም፤ እቲ ሓድሽ ርክባት ንቁጠባውን ማሕበራዊውን ለውጢ መደምደምታ ምዀነ ነይሩ…

እቲ ንኸምዚ ዝኣመሰለ ሰብ፣ ነቲ “መኪና ደው መበሊ ቦታ”፣ ነቲ ርኹስ “መጸየፊ ቦታ”፣ ዝገድፍ ስርዓት ምዀነ ነይሩ… ስለዚ፣ ብሓቂ ግልጺ ለውጢ ንደሊ እንተኾይና፣ እቲ ቐዳምነት ክንርድኦ ዝግብኣና፣ ነፍሲ ወከፍና (ጸዓይቲ ይኹን ጻዕዳ፣ ቢጫ ይኹን ቀያሕ፣ ደናዅር ይኹን ምሁራት፣ ወዘተ)፣ ኣብ ከምዚ ወይ ከምቲ “ደረጃ ናይ ህልውና” ምህላውና እዩ።

ደረጃ ህልውናና እንታይ እዩ? ንስኻትኩም ብዛዕባኡ ሓሲብኩም ዲኹም ሓደ ግዜ? ኣብቲ እንርከበሉ ኩነታት እንተዘይፈለጥና፣ ናብ ካልእ ደረጃ ምሕላፍ ኣይክኣልን እዩ።