Näme Pikir Etmeli. Nädip Pikir Etmeli.

Öýde-de, mekdepde-de ene-atalar we mugallymlar bize näme hakda pikirlenmelidigini hemişe aýdýarlar, ýöne durmuşda hiç haçan NÄHILI PIKIRLENMELIDIGINI öwretmeýärler.

Näme hakda pikirlenmelidigini bilmek gaty aňsat. Ene-atalarymyz, mugallymlarymyz, halypalarymyz, kitap awtorlarymyz we ş.m. we ş.m. we ş.m. her biri öz gezeginde bir zalym, her biri biziň öz diktatory boýunça, talaplary, teoriýalary, ynançlary we ş.m. hakda pikirlenmegimizi isleýär.

Akyl diktatorlary haşal otlar ýaly köp. Her ýerde başgalaryň aklyny gul etmek, ony çüýşe salmak, ony belli bir kadalarda, ynançlarda, mekdeplerde we ş.m. ýaşamaklyga mejbur etmek üçin erbet meýil bar.

Akyl diktatorlarynyň millionlarçasynyň hiç haçan hiç kimiň akyl azatlygyna hormat goýasy gelmändir. Eger kimdir biri olar ýaly pikirlenmese, onda ol azgyn, dönük, nadan we ş.m. diýlip hasaplanýar.

Her kim her kimi gul etmek isleýär, her kim başgalaryň intellektual azatlygyny depeläp geçmek isleýär. Hiç kim başgalaryň pikir azatlygyna hormat goýasy gelenok. Her kim özüni paýhasly, akyldar, ajaýyp duýýar we elbetde başgalaryň hem ol ýaly bolmagyny, ony öz nusgasyna öwürmegini, ol ýaly pikirlenmegini isleýär.

Akyla juda köp azar berildi. Söwdagärlere we olaryň gazet, radio, telewideniýe we ş.m. we ş.m. we ş.m. arkaly wagyz-nesihatlaryna syn ediň. Söwda wagyz-nesihaty zalymlyk görnüşinde edilýär, “Şu hili sabyn satyn alyň!”, “Şu hili köwüş!”, “Şunça peso!”, “Şunça dollar!”, “Häzir satyn alyň!”, “Derrew!”, “Ertire galdyrmaň!”, “Derrew bolmaly!” we ş.m. Eger boýun bolmasaňyz, türmä basarys ýa-da öldüreris diýmeseňiz ýeterlikdir.

Ata oglynyň kellesine öz pikirlerini güýç bilen salmak isleýär, mekdep mugallymy bolsa oglany ýa-da gyzy mugallymyň pikirlerini zalymlyk bilen kabul etmese, käýeýär, jezalandyrýar we pes baha goýýar.

Adamzadyň ýarysy beýleki ýarysynyň aklyny gul etmek isleýär. Başgalaryň aklyny gul etmeklige bolan bu tendensiýa gara taryhyň gara sahypasyny öwrenenimizde aýdyň görünýär.

Her ýerde halklary gul etmeklige çalyşýan gansyz zalyňlyklar bolupdyr we bardyr. Adamyň näme hakda pikirlenmelidigini aýdýan gansyz zalyňlyklar! Erkin pikirlenmäge synanyşýan betbagt! Ol hökman konsentrasiýa düşelgelerine, Sibire, türmä, mejbury işlere, darahtlara, atyşa, sürgüne we ş.m. gitjekdir.

Ne MUGALLYMLAR we MUGALLYMLAR, ne-de ENE-ATALAR, ne-de kitaplar NÄHILI PIKIRLENMELIDIGINI öwretmek isleýärler.

Adamlara başgalaryň nähili bolmaly diýip pikir edýänlerine görä pikirlenmäge mejbur etmek ýaraýar we bu meselede her kimiň öz gezeginde bir zalym bolýandygy, her kimiň soňky söz diýip hasaplaýandygy, her kimiň beýleki adamlaryň hemmesiniň ol ýaly pikirlenmelidigine berk ynanýandygy, sebäbi onuň iň gowusydygy düşnüklidir.

Ene-atalar, mugallymlar, hojaýynlar we ş.m. we ş.m. we ş.m. öz golastyndakylaryny käýeýärler we täzeden käýeýärler.

Adamzadyň başgalaryň hormatyny ýitirmek, başgalaryň aklyny depeläp geçmek, başgalaryň pikirini kletka salmak, gul etmek, zynjyrlamak, gul etmek üçin gorkunçly tendensiýasy gorkunçdyr.

Är aýalynyň kellesine öz pikirlerini we zor bilen, öz taglymatyny, öz pikirlerini we ş.m. salmak isleýär, aýaly hem şol bir zady etmek isleýär. Köplenç är-aýallar pikirleriň gabat gelmezligi sebäpli aýrylyşýarlar. Är-aýallar başgalaryň intellektual azatlygyna hormat goýmagyň zerurdygyna düşünmek isleýärler.

Hiç bir är-aýalyň beýleki är-aýalynyň aklyny gul etmäge hukugy ýok. Her kim hormat goýulmaga mynasypdyr. Her kimiň islegi ýaly pikirlenmäge, dinini tutunmaga, isleg bildirýän syýasy partiýasyna degişli bolmaga hukugy bar.

Mekdebiň ogul-gyzlaryny belli bir pikirlerde zor bilen pikirlenmäge mejbur edýärler, ýöne olara akly dolandyrmagy öwretmeýärler. Çagalaryň akyly näzik, elastiki, eýjeşikdir, garrylaryňky bolsa eýýäm gaty, berkitme, bir galyba guýlan toýun ýaly, indi üýtgemez, üýtgäp bilmez. Çagalaryň we ýaşlaryň akyly köp üýtgemelere duçar bolup biler, üýtgäp biler.

Çagalara we ýaşlara NÄHILI PIKIRLENMELIDIGINI öwredip bolar. Gartaşanlara NÄHILI PIKIRLENMELIDIGINI öwretmek gaty kyn, sebäbi olar eýýäm bar bolşunyça şeýle bolup galýarlar we şeýle hem ölýärler. Durmuşda düýpli üýtgemek bilen gyzyklanýan garry adamy görmek gaty seýrekdir.

Adamlaryň akyly çagalykdan şekillendirilýär. Ene-atalar we mekdep mugallymlarynyň edenini gowy görýän zady şoldur. Olar çagalaryň we ýaşlaryň aklyna şekil bermekden lezzet alýarlar. Galyba guýlan akyl, aslynda şertlendirilen akyl, gul akyldyr.

Mekdep MUGALLYMLARY we MUGALLYMLARY akylyň gandalyny döwmelidirler. Mugallymlaryň çagalaryň aklyny hakyky azatlyga tarap gönükdirip bilmegi gyssaglydyr, şeýlelikde olar indi gul bolmazlar. Mugallymlaryň okuwçylara NÄHILI PIKIRLENMELIDIGINI öwretmegi zerurdyr.

Mugallymlar okuwçylara derňew, oýlanma, düşünje ýoluny öwretmegiň zerurdygyna düşünmelidirler. Hiç bir düşünişikli adam hiç zady dogmatiki görnüşde kabul etmeli däldir. Kabul etmezden ozal ilki derňemek gyssaglydyr. Düşünmek, sorag etmek, kabul etmezden ozal.

Başga sözler bilen aýtsak, kabul etmäge zerurlyk ýok, derňemeli, seljermeli, oýlanmaly we düşünmeli. Düşünje doly bolanda, kabul etmek gereksizdir.

Mekdepden çykanyňyzda PIKIRLENMEGI BILMESEK we DIRI AWTONOMATLAR, enelerimiziň, atalarymyzyň we atalarymyzyň şol bir endiklerini gaýtalaýan maşynlar ýaly dowam etsek, aklymyzy intellektual maglumatlar bilen doldurmagyň hiç hili peýdasy ýok. Hemme zady hemişe gaýtalamak, maşynlaryň durmuşynda, öýden ofise we ofisden öýe ýaşamak, çaga ýasaýan kiçijik maşynlara öwrülmek üçin öýlenmek, bu ýaşamak däldir we eger biz munuň üçin okasak we munuň üçin mekdebe we kolleje we uniwersitete on ýa-da on bäş ýyl gitsek, okamadyk has gowudyr.

MAHATMA GANDI gaty täsin adamdy. Köplenç protestant çopanlar onuň protestant görnüşinde hristian dinine öwürmek üçin sagatlar boýy gapysynyň öňünde oturdylar. Gandi çopanlaryň taglymatyny kabul etmedi, red hem etmedi, DÜŞÜNDI, HORMAT goýdy we şol. Köplenç MAHATMA şeýle diýýärdi: “Men Brahman, ýewreý, hristian, musulman we ş.m. we ş.m. we ş.m. MAHATMA ähli diniň zerurdygyna düşündi, sebäbi olaryň hemmesi şol bir BAKY BAHALAR saklaýar.

Käbir taglymaty kabul etmek ýa-da ret etmek akyl ýetişmezligini görkezýär. Bir zady ret edenimizde ýa-da kabul edenimizde, bu oňa düşünmedigimiz üçindir. DÜŞÜNJE bar ýerde kabul etmek ýa-da ret etmek gerek däldir.

Ynanýan akyl, ynanmaýan akyl, güman edýän akyl nadan aklydyr. AKYLDARLYGYŇ ýoly YNANMAKda ýa-da YNANMAZLYKDA ýa-da GÜMAN ETMEKDE däldir. AKYLDARLYGYŇ ýoly SORAG ETMEKDEN, seljermekden, oýlanmakdan we SYNAG ETMEKDEN ybaratdyr.

HAKYKAT pursatdan pursada näbelli zatdyr. Hakykatyň biriniň ynanýan ýa-da ynamaýan zady, şübhelenmek bilen hiç hili baglanyşygy ýok. HAKYKAT bir zady kabul etmek ýa-da ret etmek meselesi däldir. HAKYKAT SYNAG ETMEK, DURMUŞDAN GEÇIRMEK, DÜŞÜNMEK meselesidir.

MUGALLYMLARYŇ ähli tagallasy ahyrky netijede okuwçylary hakykatyň, hakykatyň tejribesine eltmeli.

MUGALLYMLARYŇ we MUGALLYMLARYŇ çagalaryň PLASTIKI we EÝJEŞIK akluny MODELIRLEMEK üçin hemişe gönükdirilen könelişen we zyýanly tendensiýany terk etmegi GYSALGIDYR. Köne ynançlar, höwesler, könelişen düşünjeler we ş.m. bilen doly ýaşulylaryň çagalaryň we ýaşlaryň akluny şeýle bir depeläp geçmegi, aklyny könelişen, kemsidiji, köne pikirlerine laýyklykda modelirlemäge synanyşmagy gülkünçdir.

OKUWÇYLARYŇ we OKUWÇYLARYŇ intellektual AZATLYGYNA, olaryň akyl tizligine, döredijilikli öz-özünden döreýişine hormat goýmak has gowudyr. Mugallymlaryň okuwçylaryň akluny kletka salmaga hukugy ýok.

Esasy zat okuwçylaryň akluna näme hakda pikirlenmelidigini DIKTIRLEMEK däl, eýsem doly görnüşde NÄHILI PIKIRLENMELIDIGINI öwretmekdir. AKYL BILIM GURALYDYR we MUGALLYMLARYŇ we MUGALLYMLARYŇ okuwçylaryna şol guraly paýhasly dolandyrmagy öwretmegi zerurdyr.